toxisch

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  toxisch    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈtɔksis / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• toxisch

Woordherkomst en -opbouw

• Waarschijnlijk een directe ontlening aan Duits toxisch (minder waarschijnlijk, aan Frans toxique met het achtervoegsel -isch). In de betekenis van ‘vergiftig’ voor het eerst aangetroffen in 1879 (niet 1896 ), voor een vindplaats zie hieronder.
• [2][3] Leenvertaling van Amerikaans Engels toxic, aangetroffen in de Nederlandstalige media sinds 2018.

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	toxisch	toxischer
verbogen	toxische	toxischere
partitief	toxisch	toxischers	-

Bijvoeglijk naamwoord

toxisch

1. (biochemie) (medisch) giftig (van chemische of biochemische stoffen)

   ▸ ⧖ De vergiftiging door tabak (Naar het Duitsch van Dr. Dornblüth, vertaald door Ph.L. Kooperberg, arts te Oosterhout. Te Breda bij P.B. Nieuwenhuys. 1878.) waarin men op eene bevattelijk-wetenschappelijke wijze de physiologische en toxische uitwerkselen besproken en verklaard vindt.

2. (figuurlijk) schadelijk, (geestelijke) schade toebrengend (aan menselijke relaties, de werkomgeving enz.)

   ▸ Long maakt gewag van de 'toxische' omgeving op het HR-departement onder Coleman. Zo zou de personeelsdirecteur sinds 2015 veel van zijn vrienden en leden van zijn vroegere studentenvereniging hebben aangeworven. Ook nam hij aan vrouwen die hij ontmoette in cafés en op datingwebsites.

3. (figuurlijk) hatelijk, haatdragend (van personen, mannelijkheid)

   ▸ De meeste massaschutters hebben dat. Huiselijk geweld, een bepaalde vrouwenhaat. Het past bij die beschadigde mannelijkheid. ,,Toxische mannelijkheid is even belangrijk als de beschikbaarheid van vuurwapens.

Hyponiemen

   

antitoxisch atoxisch cardiotoxisch cytotoxisch endotoxisch foetotoxisch hemotoxisch hepatotoxisch myelotoxisch nefrotoxisch neurotoxisch ototoxisch

Afgeleide begrippen

• cytotoxiciteit, toxiciteit

Vertalingen

    1. giftig   

Duits: toxisch (de) Engels: toxic (en) Frans: toxique (fr)

Limburgs: vergiftig (li) Spaans: tóxico (es)

Gangbaarheid

• Het woord toxisch staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "toxisch" herkend door:

91 %	van de Nederlanders;
95 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Duits

Uitspraak

• Geluid:  toxisch    (hulp, bestand)
• IPA: /ˈtɔksɪʃ/

Woordherkomst en -opbouw

• Ontleend aan Frans toxique verduitst met het achtervoegsel -isch, aangetroffen in 1866, voor een vindplaats zie hieronder.
• [2][3] Leenvertaling van Amerikaans Engels toxic, aangetroffen in de Duitstalige media sinds 2018.

stellend	vergrotend	overtreffend
toxisch	toxischer	am toxischsten
alle verbuigingsvormen

Bijvoeglijk naamwoord

toxisch

1. (biochemie) (medisch) giftig (van chemische of biochemische stoffen)

   «Indessen übt das in die Atmosphäre entwichene Acetylen an und für sich eine speciell schädliche physiologische Wirkung nicht aus; denn ich habe mich überzeugt, daß seine toxische Wirkung nicht auffallender ist, als die der gewöhnlichen Kohlenwasserstoffe.»

   Acetyleen echter, dat in de atmosfeer ontsnapt, heeft op zichzelf geen bijzonder schadelijk fysiologisch effect; want ik ben ervan overtuigd dat zijn toxische effect niet opvallender is dan dat van gewone koolwaterstoffen.

2. (figuurlijk) schadelijk, (geestelijke) schade toebrengend (aan menselijke relaties, de werkomgeving enz.)
3. (figuurlijk) hatelijk, haatdragend (van personen, mannelijkheid)