Wisława Szymborska

	Wisława Szymborska
	;
Fødenamn	Maria Wisława Anna Szymborska
Statsborgarskap	Polen
Fødd	2. juli 1923; Kórnik
Død	1. februar 2012 (88 år); Kraków
Yrke	lyrikar, skribent, omsetjar, essayist, mekanikar, litteraturkritikar, kritikar
Politisk parti	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Medlem av	Polska Akademia Umiejętności, American Academy of Arts and Sciences, Bayerische Akademie der Schönen Künste, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Polish Writers' Union
Religion	ateisme
Far	Wincenty Szymborski
Mor	Anna Szymborska
Ektefelle	Adam Włodek
	Wisława Szymborska på Commons

Wisława Szymborska (2. juli 1923–1. februar 2012)^[1] var ein polsk lyrikar, essayist og omsetjar av fransk litteratur.

I 1996 blei Szymborska tildelt Nobelprisen i litteratur «för en poesi som med ironisk precision låter det historiska och biologiska sammanhanget träda fram i fragment av mänsklig verklighet.»^[2]^[3]

Liv

Maria Wisława Anna Szymborska var fødd i Bnin i Kórnik søraust i Polen. I 1931 flytta ho med familien til Kraków, der ho blei buande resten av livet.

Wisława Szymborska døydde i Kraków 1. februar 2012 etter lengre tids sjukdom.^[1]

Virke

I mars 1945 fekk Szymborska for første gong publisert eit dikt, Szukam słowa («Eg søkjer ord»), i dagsavisa Dziennik Polski.

På slutten av 1940-åra blei ho av ideologiske grunnar nekta å publisere ei diktsamling og valde å tilpasse seg den sosialistiske realismen. Den første diktsamlinga bar tittelen Dlatego żyjemy (1952, «Det er derfor vi lever») og innheldt dikt med titlar som «Lenin» og «Vi helsar bygginga av ein sosialistisk by velkomen.» Dikt som hylla diktatorar var på denne tida ikkje berre vanleg i austblokklandea; òg forfattarar i vest var utøvarar av denne kunsten. Etter enno ein til dels fjernstyrt diktsamling, Pytania zadawane sobie (1954, «Spørsmål eg stiller meg»), tok ho til å konsentrere seg om diktekunsten igjen og skreiv dikt om å skrive det ho såg og følte, til dømes «Katt i tom bustad», «Bidrag til statistikk», «Stemmer» og andre.

Szymborska fekk sitt gjennombrot i 1957 med diktsamlinga Wołanie do Yeti («Rop etter Yeti»).

Ho skreiv i ein ubunden verseform; språkleg er dikta enkle. Verka hennar er omsett til ei rekke språk. I tillegg til at Szymborska publiserte seksten bind omsette ho òg fransk poesi til polsk.

Verk

(Utval)

1952: Dlatego żyjemy
1954: Pytania zadawane sobie
1957: Wołanie do Yeti
1962: Sól
1966: 101 wierszy
1967: Sto pociech
1967: Poezje wybrane ('Utvalde dikt')
1969: Wszelki wypadek
1976: Wielka liczba
1986: Ludzie na moście
1989: Poezje: Poems, tospråkleg polsk-engelsk utgjeving
1992: Lektury nadobowiązkowe
1993: Koniec i początek
1996: Widok z ziarnkiem piasku
1997: Sto wierszy – sto pociech
2002: Chwila^[4]
2003: Rymowanki dla dużych dzieci
2005: Dwukropek^[5]
2009: Tutaj^[6]
2012: Wystarczy^[7]
2013: Błysk rewolwru^[8]

Prisar og utmerkingar

Wisława Szymborska og president Bronisław Komorowski under tildelinga av den kvite ørneordenen i 2011.

Staden Krakow sin litteraturpris, 1954
Prisen til det polske kulturministeriet, 1963
Goetheprisen, 1991
Herder-prisen, 1995
Æresdoktorat ved Adam Mickiewicz-universitetet i Poznań, 1995
Den polske PEN-klubben sin pris, 1996
Nobelprisen i litteratur, 1996
Den kvite ørneordenen, 2011

Kjelder

↑ ^1,0 ^1,1 Nie żyje Wisława Szymborska.
↑ "for poetry that with ironic precision allows the historical and biological context to come to light in fragments of human reality".
↑ Tildelinga av Nobels litteraturpris i 1996 på nobelprize.org
↑ «Moment - Wisława Szymborska». Culture.pl.
↑ «Colon - Wisława Szymborska». Culture.pl.
↑ «Tutaj - Wisława Szymborska». Culture.pl.
↑ «Enough: Wisława Szymborska's Last Collection of Poems». Culture.pl.
↑ «The Poet's Eternal Spark in New Szymborska Discoveries». Culture.pl.

Bakgrunnsstoff

Verk av og om Wisława Szymborska i katalogen til det tyske nasjonalbiblioteket
Nobelprize.org, Nobelprisen i litteratur 1996
Nobelprize.org, Wisława Szymborska - Biografi
Om og av Wisława Szymborska, OrdStröm förlag
Dikt av Wyslawa Szymborska Arkivert 2007-02-20 ved Wayback Machine. i light projections av Jenny Holzer

[rmf24-1] 1,0 ^1,1 Nie żyje Wisława Szymborska.

[2] "for poetry that with ironic precision allows the historical and biological context to come to light in fragments of human reality".

[3] Tildelinga av Nobels litteraturpris i 1996 på nobelprize.org

[4] «Moment - Wisława Szymborska». Culture.pl.

[5] «Colon - Wisława Szymborska». Culture.pl.

[6] «Tutaj - Wisława Szymborska». Culture.pl.

[7] «Enough: Wisława Szymborska's Last Collection of Poems». Culture.pl.

[8] «The Poet's Eternal Spark in New Szymborska Discoveries». Culture.pl.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Wisława Szymborska

Fødenamn	Maria Wisława Anna Szymborska
Statsborgarskap	Polen
Fødd	2. juli 1923 Kórnik
Død	1. februar 2012 (88 år) Kraków
Yrke	lyrikar, skribent, omsetjar, essayist, mekanikar, litteraturkritikar, kritikar
Politisk parti	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Medlem av	Polska Akademia Umiejętności, American Academy of Arts and Sciences, Bayerische Akademie der Schönen Künste, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Polish Writers' Union
Religion	ateisme
Far	Wincenty Szymborski
Mor	Anna Szymborska
Ektefelle	Adam Włodek

Wisława Szymborska på Commons

v d e Nobelprisvinnarar i litteratur
1901–1925	Prudhomme (1901) • Mommsen (1902) • Bjørnson (1903) • Mistral, Echegaray (1904) • Sienkiewicz (1905) • Carducci (1906) • Kipling (1907) • Eucken (1908) • Lagerlöf (1909) • Heyse (1910) • Maeterlinck (1911) • Hauptmann (1912) • Tagore (1913) • Inga utdeling i 1914. • Rolland (1915) • von Heidenstam (1916) • Gjellerup, Pontoppidan (1917) • Inga utdeling i 1918. • Spitteler (1919) • Hamsun (1920) • France (1921) • Benavente (1922) • Yeats (1923) • Reymont (1924) • Shaw (1925)
1926–1950	Deledda (1926) • Bergson (1927) • Undset (1928) • Mann (1929) • Lewis (1930) • Karlfeldt (1931) • Galsworthy (1932) • Bunin (1933) • Pirandello (1934) • Inga utdeling i 1935. • O’Neill (1936) • du Gard (1937) • Buck (1938) • Sillanpää (1939) • Inga utdeling i 1940–1943. • Jensen (1944) • Mistral (1945) • Hesse (1946) • Gide (1947) • Eliot (1948) • Faulkner (1949) • Russell (1950)
1951–1975	Lagerkvist (1951) • Mauriac (1952) • Churchill (1953) • Hemingway (1954) • Laxness (1955) • Jiménez (1956) • Camus (1957) • Pasternak (1958) • Quasimodo (1959) • Perse (1960) • Andrić (1961) • Steinbeck (1962) • Seferis (1963) • Sartre (1964) • Sjolokhov (1965) • Agnon, Sachs (1966) • Asturias (1967) • Kawabata (1968) • Beckett (1969) • Solzjenitsyn (1970) • Neruda (1971) • Böll (1972) • White (1973) • Johnson, Martinson (1974) • Montale (1975)
1976–2000	Bellow (1976) • Aleixandre (1977) • Singer (1978) • Elytis (1979) • Miłosz (1980) • Canetti (1981) • García Márquez (1982) • Golding (1983) • Seifert (1984) • Simon (1985) • Soyinka (1986) • Brodsky (1987) • Mahfouz (1988) • Cela (1989) • Paz (1990) • Gordimer (1991) • Walcott (1992) • Morrison (1993) • Ōe (1994) • Heaney (1995) • Szymborska (1996) • Fo (1997) • Saramago (1998) • Grass (1999) • Gao (2000)
Frå 2001	Naipaul (2001) • Kertész (2002) • Coetzee (2003) • Jelinek (2004) • Pinter (2005) • Pamuk (2006) • Lessing (2007) • Le Clézio (2008) • Müller (2009) • Vargas Llosa (2010) • Tranströmer (2011) • Mo (2012) • Munro (2013) • Modiano (2014) • Aleksijevitsj (2015) Dylan (2016) • Ishiguro (2017) • Tokarczuk (2018, delt ut i 2019) • Handke (2019) • Glück (2020) • Gurnah (2021) • Ernaux (2022) • Fosse (2023) • Han (2024)