Norske ordtak
Norske ordtak er europeiske ordtak utbreidde i Noreg.
Dyr
[endre]Opphavleg mål: Norsk
Kontekst: Omgrepet viser til at vaksne lett gløymer at dei har vore barn eller unge og kritiserer ein oppførsel dei ville forstått tidlegare.
«Og så er det faktisk viktig å huske at kua engang også var kalv.» Marit Bjørgen som reaksjon på at Petter Northug jr tenkte på å forlata landslaget for ei privat ordning. (tv2.no, 14.05.2013)
| kyr kalvar ungdom barndom gløymsle |
«Kua gløymer at ho har vore kalv»
Norsk ordtak
Opphav: Ivar Aasen
Kjelde:Norske Ordsprog (bok)
| ramnar fuglar utsjånad svart |
generalisering |
«Det er ikkje ramn alt som har svarte fjør.» - Ivar Aasen
Mat
[endre]Variantar:
- «Poteten kan brukes til alt» (bokmål)
- «Ingen er så brukbar som poteten.» (sjå t.d. mannskoret.com)
| potet nytte |
.jpg)
«Poteta kan brukast til alt.»
Menneske
[endre]
Norsk ordtak
Opphav: Ivar Aasen
Kjelde:Norske Ordsprog (bok)
| kvinner menn visdom styre kjerringar |
kallar |
«Lat det vera Kjerring elder Kall; den klokaste styrer best.» - Ivar Aasen
Norsk ordtak
Opphav: Ivar Aasen
Kjelde:Norske Ordsprog (bok)
Opphavleg mål: Landsmål
| arbeid teneste kvinner sjølvhjelp |
«Der som ikkje er Taus, fær Kona tena seg sjølv.» - Ivar Aasen
Norsk ordtak
Opphav: Ivar Aasen
Kjelde:Norske Ordsprog
| arbeid teneste menn sjølvhjelp ansvar |
«Den som ikkje heve Dreng, fær tena seg sjølv.» - Ivar Aasen
Norsk ordtak
Opphav: Ivar Aasen
| ungdom lyte forgjengelegdom |
«For ung er eit godt lyte, det veks av med åra.» - Ivar Aasen
Vêr
[endre]Norsk ordtak
Opphav: Ivar Aasen
Kjelde:Norske Ordsprog (bok)
Kontekst: «Ufs» er takskjegg.
| regn dropar nytte vern tak |
dumskap ubehag |
«Det er likså godt å sitje i regnet som under ufsedropen.» - Ivar Aasen
Kontekst: Ordtaket er ei oppfordring om å kle seg etter vêret slik at ein kan vera ute også når det er surt. I overført tyding kan det tolkast som at ein må gjera det beste utav situasjonen.
Variantar
Det finst ikkje dårleg vêr...
Det fins ikke dårlig vær, bare dårlige klær.
Døme
- Det finnes ikkje dårleg ver, bare dårlege klede. Bygdekvinnelaget.
- Det finnes ikke dårlig vær... Presseskriv frå Agder Energi.
- Det finnes ikke dårlig vær … bare dårlige klær. Barnehageboken.Sjå òg
- «Det finst eigentleg ikkje noko slikt som dårleg vêr, berre ulike typar godvêr.»
| vêr klede optimisme |
«Det finst ikkje dårleg vêr, berre dårlege klede.»
Stader
[endre]Opphavleg mål: Vossamål
Norsk ordtak
| verda Voss vidde samanlikningar |
.jpg)
«Verda er vid, men Voss er vidare»
Opphavleg mål: Norsk
Norsk ordtak, også engelsk, svensk
Kontekst: Andre omstende enn dei ein er i sjølv kan verka meir forlokkande; det ein sjølv har er ikkje godt nok i høve til det andre har.
Variantar:
- «det er alltid grønare på hi sida»[1]
- «graset er alltid grønare på den andre sida av gjerdet»
- «graset er alltid grønare»
- «graset er ikkje alltid grønare på den andre sida av gjerdet.»
«Graset er alltid grønare på den andre sida av gjerdet. Var det også ein av årsakene til flyttestraumen frå bygda til byen?»
Vassli, Oddbjørn (1983) Bygdepolitikk, s. 52 – Landbruksforlaget, Oslo. ISBN 8252906389.
Hestane kom på plass, og det såg ut til å gå bra.
Men graset er alltid grønare på andre sida av gjerdet.
Sindre, Solveig (1995) Levande røter, s. 79 – Landbruksforl., [Oslo]. ISBN 8252916589 (ib.).
- «Slik blir gresset grønnere på din side av gjerdet», Din Side (19.05.13)
- «Er gresset så mye grønnere på den andre siden?» Jevnaker.no (11. juli 2013)
- «Er gresset grønnere?», linestrandvik.no (14. august 2013)
Referansar
- ↑ Anonym (2000) Norsk ordbok: ordbok over det norske folkemålet og det nynorske skriftmålet – Samlaget, Oslo. ISBN 8252154476 (h.).
- «Graset på nabomarka er alltid grønare»
- «Huset til naboen er kvitare»
- «Kirsebæra frå nabohagen smakar alltid betre»
| gras attrå ulikskapar misnøye forbetringar |
.jpg)
«Graset er alltid grønare på den andre sida.»
Nyare ordtak
[endre]Opphavleg mål: Norsk
Norsk ordtak
Omgrepet kan brukast nettopp i samband med endringar som skal oppfattast som positive, men også med motsett tyding, der ein ikkje er nøgd med at noko endrer seg. (til dømes «Norske jordbrukslandskap: Forandring fryder?»)
Forandring fryder var eit oppussingsprogram på NRK leia av Hilde Hummevoll.
| endring glede gode ting |
«Forandring fryder!»
Opphavleg tekst:
Norsk ordtak
Tillagt predikant eller pietistisk kristen frå Jæren eller Sørlandet
Opphavleg mål: Jærsk
Kontekst: Utsegnet skal stamma frå ein pietistisk avhaldsmann som blei stilt overfor bibelsoga om at Jesus laga vin av vatn ved bryllaupet i Kana.
- I Stortinget av Olemic Thommessen (H), Møte tirsdag den 15. mars 2005 kl. 10 (2004-2005). Forslag fra stortingsrepresentantene Øyvind Vaksdal, Øyvind Korsberg, Kenneth Svendsen og Thore Aksel Nistad om at bruk av beltevogn til persontransport blir tillatt på samme måte som før ikrafttredelsen av den nye loven om yrkestransport av 21. juni 2002
- «Jeg har lyst til å gjøre de ord som lederen i menighetsrådet i en sørlandsby en gang sa, til mine. Da sognepresten unnskyldte seg med at også Jesus drakk vin, svarte menighetsrådet: «Me veid det, men me liga det ikkje». Jeg synes det er litt sånn med denne saken også. Statsråden har på en utmerket måte redegjort for formalitetenes vei, som vi må gjennom. Ja, vi vet det, men vi liker ikke at det skal være så vanskelig, og at det skal være en slik lang vei for å ordne opp i noe som i utgangspunktet er en åpenbar inkurie.»
- I ein tale på eit Rusfri-arrangement og seinare i eit hefte frå organisasjonen. Gunnar Heiene, [1] «Bibelsteder som argument i alkoholdebatten» (6. april 2005)
- «Vi trenger å rette søkelyset mot fromhetstradisjoner som stivner og som ikke åpner for den gleden over livet og skaperverket som Bibelen er preget av. Kanskje kan vi få en fornyet og mer konstruktiv samtale om kirkens forhold til alkohol og andre rusmidler. Tidligere tiders alkoholdebatt, både i og utenfor kirken, har vært preget av en skyttergravskrig mellom totalavholdsfolk og måteholdsfolk. I den pietistiske tradisjon har det vært en tendens til å se på all bruk av alkohol som syndig, og teksten om bryllupet i Kana har voldt anfektelse, som følgende hjertesukk fra Jæren gir uttrykk for: «Me ved det, men me liga det ikkje».
- I ein katolsk weblog av Oddvar Moi: Jesus gjør vann til vin (lørdag 13/01/2007):
- «Denne søndagen har vi evangelieteksten fra Johannes; Jesus gjør sitt første under og begynner på den måten sitt virke. Men det han gjorde – forvandlet ca 500 liter vann til vin – har fått bl.a. jærbuer til å si noe motvillig: “Me vett det, men me liga det ikkje.”»
- I ei preike av Pr. Per Inge Vik: Tale ved Den Norske Lutherske Mindekirke (January 14, 2007) over Joh 2,1-11 - Jesus øker gleden.
- «Har dere hørt hva predikanten fra Jæren i det sørvestlige Norge sa da han ble spurt om dette at Jesus gjorde vann til vin: "Ja, me vett at det står der, men me liga det ikkje!" Fordi vi mennesker er født med en grunnskade, blir alle Guds gode gaver misbrukt. På grunn av vår grådighet og egoisme, blir mye lidelse påfort andre. Derfor vil jeg preke edruelig også om vinunderet.»
| vin alkohol pietisme bokstavtru Bibelen |
fråhald |
«Me veit at det står der, men me liker det ikkje.» (tillagt predikant eller pietistisk kristen frå Jæren eller Sørlandet)