Atlantida

Lo capitani Nemo visitant los rèstas de l'Atlantida

L'Atlantida, segon la mitologia grèga, seriá estat una illa o un continent enfonsat jos las aigas en de temps alunhats a causa d'un tèrratrem. Los atlantas seriá estats una civilitzacion fòrça avançada per son temps (9000 ans abans la Grècia classica).

Platon es la font mai anciana e coneguda de l'istòria de l'Atlantida mitica; dins lo Dialògs la citacion ven de Solon, qu'a son torn l'auriá tenguda d'Egipte. Pus tard, lo subjècte foguèt tractat per qualques autors, qu'ensagèron de trobar lo luòc amb los escrits ancians e prepausèron divèrsas localizacions o ben ne neguèron l'existéncia e encara faguèron de la celèbra legenda de l'Edat d'aur lo principi davancièr de la majoritat de las culturas.

Lo recit de Platon

Timèu e Critias

Las primièras referéncias a l'Atlantida apareguèron dins los dialògs de Timèu e Critias, tèxtes de Platon. Critias, disciple de Socrates, conta una istòria que pichonèl ausiguèt de son papet e que lo recebèt de Solon, lo venerat legislador atenenc, que li avián contat de capelans egipcians a Sais, ciutat del dèlta de Nil. L'istòria, que Critias conta coma s'èra vertadièra, e que remonta a nòu mila ans abans l'epòca de Solon, per dire lo biais que los atenencs aplantèron l'avançada de l'empèri dels atlantas, bellicoses abitants d'una granda illa nomenada Atlantida, que se trobava davant las Colomnas d'Ercules e que, pauc aprèp la victòria d'Atenas, desapareguèt dins la mar a causa d'un terratrèm e d'una granda aigada.

Dins lo Timèu, Critias parla de l'Atlantida dins lo contèxte d'un debat sus la societat ideala. I compta lo biais qu'aprenguèt l'istòria e lo biais que Soló la tenguèt dels capelans egipcians. Se referís la localizacion e la grandor de l'illa dins la mar Mediterranèa, l'eroïca victòria dels atenencs e, fin finala, lo biais que lo país dels atlantas s'enfonsèt dins la mar. Dins lo Critias, lo recit se centra sus l'istòria, la geografia, l'organizacion e lo govèrn de l'Atlantida, e aprèp comença de contar lo biais que los dieus decidiguèron de castigar los atlantas per lor supèrbia. Lo recit demòra sobtament interromput e l'istòria se conclutz pas.

Descripcion de l'illa

Atlantida segon Kircher

Los tèxtes de Platon situan l'Atlantida davant las Colomnas d'Ercules (luòc que tradicionalament s'entend coma l'estrech de Gibartar) e la descrivon coma una illa pus granda que Libia e Asia reünidas. S'i descriu la geografia, escarpada, amb una granda planura de forma oblonga de 3000 per 2000 estadis, entornejada de montanhas fins a la mar. A la mitat de la longor de la plana, lo recit situa una montanha bassa de pertot, a 50 estadis de la mar, e apond que foguèt lo fogal d'un dels primièrs abitants de l'illa: Evenor, nascut del sòl.

Segon lo Critias, Evenor aguèt una filha nomenada Climene. Aquel escrit conta que Poseidon n'èra lo mèstre e senhor de las tèrras atlantas, perque, quand los dieus se partegèron lo monde, lo sòrt faguèt que a Poseidon li atribuiguèt entre d'autres la region de l'Atlantida. Vaquí la rason de sa granda influéncia sus aquela illa. Aquel dieu s'enamorèt de Clito e per l'aparar, o la gardar captiva, creèt tres anèls d'aiga a l'entorn de la montanha ont abitava son aimada. Lo parelh aguèt dos filhs, per qui lo dieu dividiguèt l'illa en dos reialmes. Al filh ainat, Atlàs, li donèt lo reialme que compreniá la montanha entornejada dels cercles d'aiga, e mai de l'autoritat suls fraires. En onor a Atlàs, tota l'illa se nomenèt Atlantida e la mar a l'entorn: l'Atlantica. Lo german besson, Gadir, governava lo tèrme de l'illa que s'espandissiá dempuèi las Colomnas d'Ercules fins a la region que, benlèu per derivacion de son nom, se nomenava Gadirica als temps de Platon.

Amb las favors de Poseidon, sus l'illa èra l'abondància. I aviá tota mena de minerals: auricalc, tradusible per 'coire de montanha', de valor pus mai granda que l'aur pels atlantas e per usatges religioses (uèi se pensa que deviá èsser un aliatge natural del coire), bòscs grands que fornisson de fusta en quantitat illimitada, nombroses animals -domestics e salvatges, especialament elefants-, copioses e variats aliments venent de la tèrra. Tota aquela prosperitat donava als atlantas l'ocasion de bastir d'òbras grandas. Construiguèron, sus la montanha entornejada dels cercles d'aga, una esplendida Acropòli amb d'edificis notables, coma lo Palais Reial e lo Temple de Poseidon. Construiguèron tanben un grand canal, de 50 estadis de long, per far comunicar la còsta amb l'anèl d'aiga exterior qu'entorneja la metropòli, e un autre de mai pichon e cobèrt, per connectar l'anèl exterior amb la ciutadèla. Cada viatge cap a la ciutat èra vigilat per de pòrtas e torres, e cada anèl èra aviá un barri a l'entorn. Las parets èran de ròca roja, blanca e negra, surgissent dels valats, e recobèrts de laton, estam e auricalc. Fin finala, cavèron, a l'entorn de la plana oblonga, un valat gigant a partir d'ont creèron un malhum de canals dreches.

La casuda de l'empèri

Los reialmes de l'Atlantida formavan una confederacion governada amb leis escritas sus una colomna d'auricalc, al Temple de Poseidon. Las leis principalas èran aquelas que dispausavan que los diferents reis devián s'ajudar l'un l'autre, s'atacar jamai, e prendre las decisions al subjècte de la guèrra e d'autras activitats comunas en consensus e jos la direccion del fondador d'Atlàs. Cada cinc e sièis ans, los reis s'acampavan per prendre acòrds e per jutjar e sancionar aqueles qu'avián enfrangut la nòrma.

La justícia e la vertut èran intrinsècas del govèrn de l'Atlantida, mai quand la natura divina dels reis descendents de Poseidon se trobèt demenida, la supèrbia e los desirs de dominacion venguèron las novèlas caracteristicas dels atlantas. Segon Timèu, comencèt una politica d'espandiment que los menèt a contrarotlar los pòbles de Libia (alara lo nòrd d'Africa) fins a Egipte e Euròpa en Etruria (alara Itàlia). Quand temptèron de sometre Grècia e Egipte, foguèron vencits pels atenencs.

Critias senhala que los dieus decidiguèron de castigar los atlantas per lor supèrbia, mai lo recit s'acaba quand Zèus e lo de mai dieus se reüniguèron per decidir de la sancion. E lo castig foguèt un grand terratrèm e una inondacion que faguèt desaparéisser dins la mar l'illa ont se trobava lo reialme o ciutat principala, «en un jorn e una nuèch terribles», segon Timèu.

Possibles localizacion

A supausar que lo recit de Platon siá pas una ficcion, coma lo nègan fòrça istorians dempuèi lo sègle XVI fins a Pierre Vidal-Naquet donat que Platon faguèt a apèl de mites dins fòrça autres dialògs las localizacions possiblas son:

Ipotèsi de Santorin

D'unes, coma lo Comandant Cousteau, aprèp lo trabalh de l'arqueològ grèc Galanopoulos, identifiquèron l'Atlantida a la civilizacion de Creta destruida aprèp l'erupcion de Santorin vèrs -1650 e provòcan de grands tsunamis de mai de 50 m de naut. De chifras encara mai elevadas foguèron prepausadas – fins a 250 m. Fòrça detalhs de la cultura atlanta contada per Platon fan pensar a la civilizacion minoïca.

Dins la mar Negra

L'ipotèsi d'un brusc desbordament de la Mediterranèa dins la mar Negra donèt l'idèa d'una localizacion de l'Atlantida sus la riba de la mar Negra, a una epòca ont aquela seriá estada qu'un immens lac d'aiga doça amb una altitud inferiora a son nivèl actual: l'Atlantida seriá estada destruida per l'aigada. Ipotèsi uèi defenduda pel professor Siegfried G. Schoppe e Christian M. Schoppe, segon eles en 5500 Ab.C.. Mas lor ipotèsi es pas confirmada pels estudis arqueologics.

Dins l'ocean Atlantic

Segon Jules Verne l'Atlantida se trobava dins l'ocean Atlantic. E auriá desparegut aprèp una erupcion volcanica. Edgar P. Jacobs causiguèt de far dels Açòres una partida demorada emergida de la granda illa dins L'Énigme de l'Atlantide.

A Gibartar

Se referissent a las indicacions de Platon, se cerquèt una illa situada al delà de las colomnas d'Ercules, enfonsada per la montada de las aigas a la fin de la darrièra glaciacion. J. Collina-Girard, geològ e preïstorian de l'Universitat de Provença, notèt un naut fons a l'oèst de l'estrech de Gibartar (Banc Spartel o Majuan. «formava une illa de 10 a 12 km, amb d'illòts satellits, al mièg d'una passa estrecha se dubrissent à l'oèst sus una mar interiora». Platon auriá inventat l'istòria a partir d'una tradicion orala de la fin del paleolitic, transmesa als Egipcians. Lo banc Spartel Majuan se seriá enfonsat, en 9000 abC., es la data indicada per Platon.

Una autra ipotèsi situa la ciutat entre Gadeira (Cadis, Andalosia) e l'Atlàs marroquin. Aquela teoria paleografico-lexicologica de Georgeos Diaz-Montexano es foragetada en general par la comunautat scientifica; e mai se dempuèi un sector Universitari (qualques doctors de l'Universitat de Barcelona) e d'institucions scientificas de renom coma l'Institut de Paleografía de l'Acadèmia de las Sciéncias d'Oslo, Norvègia, part de las siás aportacions son reconegudas publicament coma rigorosas e validas.

Mar Cantàbria

Selon l'escrivan espanhòl Jorge Maria-Ribero Meneses, l'Atlantida seriá lo planòl sosmarin conegut coma « Le Danois Bank » o « Lo Cachucho » es situat a 25 quilomètres de la plataforma continentala e a prèp de 60 km al larg de la còsta d'Astúrias, entre Ribeseya e Llastres, amb una dimension semblabla a aquela de l'illa d'Eivissa. Lo suc es a 425 m de prigondor. Selon Ribero Meneses lo planòl seriá una partida de la crosta continentala abans de se rompre fa 12 000 ans provocant un tsunami. Aquela ipotèsi correspond pas ges a de coneissenças scientificas actualas. Totjorn segon Ribero Meneses los rars subrevivents tornèron començar amb gaireben ges. Segon Ribero Meneses, la lenga basca seriá a l'origina de totas las autras e l'espècia umana actuala auriá son origina dins la region cantabrica. Aquela ipotèsi correspond pas ges a las coneissenças scientificas actualas.

Al larg de l'Illa de Chipre

En novembre de 2004, una equipa capitanejda per Robert Sarmast afirmèt d'aver descobèrt sur un pichon planòl sosmarin al larg de Chipre, per 1 500 m de prigondor, «doas longas parets drechas de 2 km de long» cadun. Sortiguèt una estèla ornada d'inscripcions benlèu religiosas e qualques objèctes de valor. Lo site se situa entre doas placas tectonicas, es un terratrèm seguit d'un emboden que seriá a l'origina de la pèrdia de la ciutat. Las parets serián los rèstas d'un temple.

Las « descobèrtas » de Robert Sarmast convenquèron pas la comunautat scientifica.

En Sardenha

«Al delà de Caribdis e Scilla», es l'ipotèsi del jornalista Sergio Frau del quotidian italian La Repubblica, publicada en 2003 dins son òbra Le colonne d'Ercole-Un'inchiesta. Selon Frau las colomnas d'Ercules, èran totjorn alunhadas pels grècs cap a l'Occident e a l'epòca serián situadas dins lo bacin occidental de la Mediterranèu. Frau considèra tanben que Sardenha correspond dins la forma e las dimensions a l'illa de Platon. Se las ipotèsis de Frau trobèron un interès per qualques istorians foguèron tanben foragetadas per d'autres coma Pierre Vidal-Naquet.

Orient Mejan

La peninsula de Sinai e l'actual Israèl, Egipte e Palestina

Jaime Manuschevich dich que lo vertadièr luòc de la civilizacion mitica es lo territòri de l'Israèl d'uèi e al Sinai e que la region èra una illa dins la val del grand rift, dins la val de Jezreel al nòrd, la mar Mòrta e la mar Roja sus l'èst e lo gòlf de Suèz e la mar Mediterranèa a l'oèst fins a 5600 abC.

E mai, Manuschevich prepausa que la civilizacion atlanta correspond al pòble natofian, lo primièr pòble sedentari, que lo centre politic principal e portuari èra Jerico.

En America Latina

Los Fenicians

Aprèp que s'identifiquèt de la civilizacion feniciana, d'unes volguèron veire aquel monde legendari qu'es l'Atlantida dins l'America Latina. En 1889 per exemple, lo viscomte Onfroy de Thoron publiquèt un ensag de 142 paginas: «Los Fenicians dins l'illa d'Haití e sul continent American. Las naus d'Hiram e de Salomon sus un flum d'Amazonia». Se sap uèi que las pròvas èra de fals de la fin del sègle XIX.

La pretenduda cara enigmatica de Pedra da Gavea, Rio de Janeiro

Dins l’ocean Indian

Un estudi de Jacques Hébert sosten que l'enfosanda seriá pas a l'oèst dins l'ocean Atlantic mas al larg de Somalia que Socotra, una illa de Iemèn a l'embocadura del golf d'Adèn, ne serián los rèstas.

En Antartic

Pels autors canadians Rand e Rose Flem-Ath l'Atlantida seriá estada en Antartic se basant sus la teoria de Hapgood al respècte del desplaçament de la rusca terrèstra.

Una civilizacion atlantica

Qualques ipotèsis foguèron avançadas plaçant l'Atlantida dins l'actual ocean atlantic (mens prigond e grand qu'uèi)

Dins los ans 1920 e 1930 lo jornalista e ocultista Lewis Spence temptèt de mostrar qu'una civilizacion se seriá poguda desvolopar sus las còstas en fàcia d'Euròpa, de la faciada Èst dels Estats Units e de Canadà, de Groenlàndia, a l'entorn d'un lac interior relativament pauc prigond, mai o mens tapat al sud per las Canàrias e los Açòres, pus emergida qu'uèi, a la fin del paleolitic. L'ipotèsi es fòrça criticada scientificament.

Dins la mar del Nòrd

Segon las teorias de Jürgen Spanuth e aprèp per Jean Deruelle, Sylvain Tristan e Roger Mermet puèi, Atlantida seriá d'un gigantesc polder que sas digas seriá estadas lo punt de començament d'una civilizacion megalitica dins la mar del Nòrd, al larg d'Olanda.

Al delà d'Irlanda

Georges Poisson, aprèp la Segonda Guèrra Mondiala, publiquèt L'Atlantide devant la science per mostrar que la situacion geografica e geologica del plan del Rockall poiriá èsser una possibilitat del luòc d'anciana abitacion dels ancians Atlantas.

L'Atlantida dins la ficcion

Divèrsas òbras de ficcion los personatges visitan l'Atlantida, que venguèt un luòc perdut mitic. Entre los pus celèbres cal destacar las aventuras de Tarzan, Vint mila lègas jos las mars de Jules Verne, los druides de Marion Zimmer Bradley, lo dessenh animat de Disney Atlantis: The Lost Empire o la seria de televison Stargate Atlantis.