Cirurgia

Una equipa de cirurgians e infermièras pendent una operacion cirurgicala obstetrica: la cesariana

La cirurgia (del grèc χειρουργιά - lit. "Trabalh manual") es una practica terapeutica qu'implica la manipulacion e que pressupausa l'accès al dedins de l'organisme per la perforacion o l'incision de la pèl. S'aplica a las activitats cruentas qu'an per fin de reparar o palliar mejans de manipulacions manualas amb diferents instruments lo damatge causat per unas malautiás o autras causas. Un mètge especializat dins aquesta disciplina es un cirurgian. La cirurgia se interven basicament dins los domènis seguents:

1. Estructura perforada o sagnant.
2. Estructura (víscera) tampada.
3. Estructura anormala = Tròp (tumor gaireben totjorn, mas pòt èsser un aneurisma o meningioma).
4. Dolor (pòt fin finala èsser l'unic mejan de lo palliar -radiculotomia p. Ex.-).

Es important soslinhar que la cirurgia en plan fòrça escasenças cal pas representar la darrièra alternativa, mas se la de causir, jos pena de practicar un tractament tardièr d'un problèma, (aquò es subretot valid en cirurgia de la popa).

Istòria

L'origina d'aquel mot proven del grèc (cheir, man e ergon, trabalh). Se la medecina es l'art de garir, la cirurgia es l'art de garir amb las mans.

Antiquitat

A l'epòca de la Roma e Gècia anticas, la cirurgia èra considerada coma la tresena partida de l'art medical. Appuleu Cels dins un de sos libres explicava: " La tresena partida de l'art medical es la de garir amb la man. S'utilizan pas de medicaments ni de regims, s'agís amb la man ".

Los cirurgians e los mètges gaireben fasián convivéncia, fins al moment ont la filosofia se'n prenguèt de la medecina e los mètges de venir de filosòfs que soscavan sus las malautiás e de predominar sus lors accions la retorica: la terapeutica per la paraula.

Atal la terapeutica per la man passèt als ciutadans de classa inferiora. Galen, un dels grands mètges de l'istòria, foguèt un mètge celèbre e cirurgian de gladiadors alara qu'èra a Pergam, mas quand se trapèt a Roma venguèt mètge de l'aristocràcia e dels emperaires e daissèt la cirurgia.

Pauc a pauc se realizèt una separacion entre medecina e cirurgia que se redusigava pas qu'al sègle XVI.

Per exemple en 1240 l'emperaire Frederic II establiguèt un plan d'estudis pels cirurgians mai redusits qu'aquel pel mètges. Es a dire, l'art manual meritava pas la consideracion del saber scientific. Es l'epòca dels cirurgians barbièrs, obrièrs manuals, non clèrgues, que sabián pas lo latin e que a causa de lor abiletat amb lo cotèl de rasar èran plan capables d'incisar los abscesses e d'extaire las tumors, mas avián pas cap de preparacion medicala teorica.

Renaissença

Hieronymus Fabricius, Operationes chirurgicae, 1685

A partir de la Renaissença al sègle XVI tan las òbras anatomicas de Vesalio coma l'òbra de Ambroise Paré son lo ponch de partença del novèl concèpte de la cirurgia, se basant sus de coneissenças anatomicas e en l'aprendissatge dins los espitals. De fach Paré èra un cirurgian barbièr, fins a que se'n anèta París e comencèt a trabalhar a l'Hôtel-Dieu.

Lo recisol de la cirurgica se produsiguèt tanben a Anglatèrra, Itàlia, Alemanha e Espanha.

La sciéncia de basica de la Medecina e subretot de la Cirurgia foguèt l'Anatomia. Al sègle XVIII s'apondèt l'Anatomia Patologica (Morgagni) e la cirurgia experimentala (John Hunter).

Sègle XIX

Fin finala al sègle XIX lo desvolopament de la Fisiologia (Claude Bernard) e sustot l'apareission de la Microbiologia (Pasteur e Koch) faguèron un cambiament complet contra l'apròchi de las malautiás intèrnas.

La cirurgia s'establissiá coma la sciéncia de las malautiás extèrnas, la situacion al començament del sègle XIX èra que l'acte cirurgical contunhava a èsser malaisit e de naut risc, amb une mortalitat entre lo 50 e 70% dels pacients operats. Tres problèmas: la dolor, l'infeccion e l'emorragia.

Dolor

Per redusire la dolor dels pacients s'utilizava lo freg, l'alcoòl, l'òpi, l' ashish, diferentas plantas coma la jusquiama, lo cambe indian... al sègle XIX s'introduguèron e ensajadas diferentas substàncias coma l'oxid nitrós, l'etèr sulfuric e lo clorofòrm, aqueste darrièr foguèt fòrça utilizat fins al començament del sègle XX.

Infeccion

La persona mai coneguda al subjècte es Lister que comencèt a tractar las feridas amb de substàncias antisepticas, amb acid fenic, solucions d'òli fenicata... Las teorias de Lister se basavan a considerar totas las feridas coma infectadas e un aspècte fòrça important foguèt l'introduccion del concèpte de asepsia, e d'insistar sus las recomandacions de Pasteur de repectat l'obligacion pels cirurgians de se lavar las mans e d'utilizar de material passat a de nautas temperaturas.

Emorragia

Dempuèi sempre s'utilizava la cauterizacion dels vaissèl saguins e a partir de Paré s'impausèt la ligadura dels vaissèls, mai tard fogèron introduchas las pinças emostaticas. Cal soslinhar la primièra transfusion sanguina umana, que data de 1825 (Syng a Filadèlfia). Ja aviá estat ensejada amb sang de feda en 1667 a França, mas enebida pel còrs medical de Pares e tanben a Itàlia. E foguèt pas abans 1900 que se descobriguèron los tipes sanguins A,B,0 e pas abans 1940 que foguèron disponiblas de tecnicas de compatibilitat crosada, anticoagulacion e de conservacion de la sang.

Sègle XX

Los darrièrs ans del sègle XIX e los primièrs del XX se caracterizèron per l'activitat de grands cirurgians, que amb de coneissenças coma l'asepsia, l'antisepsia, l'anestesia e lo perfeccionament cirurgical aumentèron las primièras en menas d'operacions que fins alara jamai s'èran realizadas: gastrectomia (1885), colecistectomia (1882), apendicectomia (finales del sègle XIX), toraxoplastia, tiroidectomia, tumors ipofisàrias, suturas vascularas, tractament cirurgical dels aneurismes...

Cirurgia actuala e perspectivas futuras

La Segonda Guèrra Mondiala representèt per la Cirurgia lo besonh, pas sonque de melhorar l'abiletat manuala, mas de resòlvre tanben los problèmas metabolics associats a las malautiás cirurgicalas e aqueles que seguisson las consequéncias de la quita accion cirurgicala.

Apareisson aital l'equilibri idroelectrolitic, la responsa neuroendocrinala a l'agression, la chòc cirulatòri, la composicion corporala, la nutricion e l'immunologia.

Lo ponch de partença foguèt en 1952 amb la publicacion per Francis Moore de son libre "Metabolic Care of Surgical Patient"

Fin finala dins la cirurgia actuala ja desapareguèt lo cirurgian general, que tractava quina malautiá cirurgicala que siá dempuèi una fractura fins a una peritonitis, per se veire aparéisser totas las especialitats cirurgicalas (neurocirurgia, cirurgia vasculara, traumatologia, cirurgia plastica, etc.). L'especialitat nomenada Cirurgia Generala e de l'Aparelh Digestiu es, benlèu, aquesta que semblabla mai als ancians cirurgians classics, mas dins la majoritat dels espitals se consacran a l'aparelh digestiu, la patologia cirurgicala endocrinala, compresa la quita glandulària e lo tractament de las ernias de la paret abdominala.

Un capítol especial es aqueste de la trasplantacion d'organs, que, malgrat que son intimament implicadas d'autras especialitats coma l'immunologia, la microbiologia, las malautiás infecciosas, las diferentas especialitats (nefrologia, cardiologia, pneumologia, epatologia, etc.), la basa de son evolucion sempre se faguèt dins la cirurgia, los cirurgians essent los grands impulsors de las avançadas dins aqueste camp tan atractiu e important de la medecina.

Perspectivas

Las perspectivas pel futur dins l'evolucion de la cirurgia son:

• Consolidacion de la cirurgia pauc invasiva: practicar d'operacions màgers per d'incisions pichonas mejans de tecnicas d'imatge de nauta tecnologia. Tanben nomenada cirurgia vidèoassistida, endoscopica o laparoscopica. La preséncia de la robotica pels cirugians, que comandan de tecnicas cirurgicalas determinadas, mai sovent delicadas, a de robòts.

• L'aparicion de las especialitats dins las especialitats, lo nomenat superespecialistes (cirurgians de colon o de fetge o d'esofag dins de l'aparelh digestiu, de genolh, colomna vertebrala o de la man dins de la ortopedia, èca.).

• Predominança de la sciéncia sus l'art, comprés coma l'accion manuala o instrumentala mai o mens espectaculara. Lo tractament cirurgical deu èsser basat sus la pròva scientifica, coma los tractaments farmacologics e los cirurgians, subretot los universitaris, devon promòure de trabalhs d'investigacion clinica cirurgicala per evalurar scientificament sas tecnicas e al dessús totes sos autres resultats.

• Trabalh en equipa, multidisciplinària, amb de mètges d'especialitats ligadas a las malautiás que caldrà tractar cada cirurgian. Es l'integracion de las diferentas disciplinas: per exemple la cardiologia e la cirurgia cardiaca, l'epatologia e la cirurgia de l'aparelh digestiu, la pneumologia e la cirurgia toraxica, la neurologia e la neurocirurgia, etc. E de mai amb las disciplinas basicas subretot lo diagnostic per l'imatge e l'anatomia patologica.

Formacion del cirurgian

L'actual sistèma de formacion dels cirurgians basats dins la residéncia dins los espitals foguèt establida ja per Langenbeck al sègle XIX en Alemanha. Entre sos discipols cal destacar Billroth e Kocher. Als EUA aqueste sistèma de formacion dels cirurgians foguèt introduch per Halsted e Osler tanben a fins del sègle XIX.

Los cambiaments que se produgèron amb los ans dins los diferents païses se veson sobretot dins los aspèctes del recrutament, la durada del periòde de formacion, lo sistèma de dintrada, l'evaluacion finala, etc.

Cirurgia laparoscopica o celioscopia

Es una tecnica cirurgicala que se practica amb d'incisions pichonas, utilsant l'assisténcia d'una camera vidèo que permet a l'equipa medicala de veire lo camp cirurgical a l'interior del pacient e far de i far de manipulcions.

Son d'intervencions pauc invasivas qu'evitan las grandas talhadas al bistorí requerits per la cirurgia dubèrta o convencionala e fan possible, donc, un periòde postoperatori fòrça mai rapid e confortable.

Ligams extèrnes

• Qué es la cirurgia laparoscòpica? (Castelhan)