Gasconha

Gasconha

Gasconha (oc)
Administracion
Capitala	Lo Mont, Aush
Geografia
Coordenadas	44° 00′ N, 0° 30′ O

Gasconha (AFI: (occ.) [gasˈkuɲə] , (or.) [gasˈkuɲo̞] ) qu'ei una region istoria deu sud-oèst d'Occitània, partegada enter França e Espanha, situada a l'oèst per l'ocean Atlantic ─comunament nomenat mar Grana─, au sud per Aragon, Bascoat e Catalonha, au nòrd per Guiana e a l'èst per Lengadòc. Gasconha qu'ei un vaste territòri delimitat per Garona e l'ocean Atlantic d'oèst en èst, per l'estuari de Gironda au nòrd atau com per la cadena deus Pirenèus formant lo limit meridionau dab la peninsula Iberica.

Gasconha qu'ei un toponim gessit deu latin tardiu Gasconia, Wasconia qu'ei citat d'en primèr còp peus Visigòts per referir-se a l'antic pòble deus Vascons ─aujòus deus Gascons e deus Bascs actuaus. Durant la Hauta Edat Mejana, qu'estó un reiaume germanic qu'englobava dab d'autas províncias de Mieidia. Mentre que lo Ducat de Gasconha e s’aprima a partir de 1032 entà desaparéisher com entitat politica, una identitat culturau gascona que subsisteish a truvèrs lo Regim Ancian e dinc aus nòstes dias. Dens la particion administrativa actuau, Gasconha que se tròba dividida entre las regions de Nòva Aquitània e d’Occitània, e las comunautats autonòmas de Bascoat, Catalonha e Navarra. Los caplòcs istorics de Gasconha que son Lo Mont e Aush.

Geografia

Limits de Gasconha

Gasconha que compren los departaments francés seguints:

• en totalitat: Gers, Hauts Pirenèus, Lanas;
• en partida: Arièja, Gironda, Hauta Garona, Òlt e Garona, Pirenèus Atlantics, Tarn e Garona.

La Val d'Aran, enqüèra que sia en Catalonha, que hè part lingüisticament de Gasconha.

Quauques lòcs deu Bascoat espanhòu, en Guipuscoa e de Navarra que son tanben istoricament gascons.

Ciutats

Las ciutats principaus que son:

• Aush, lo son caplòc istoric
• Banhèras de Bigòrra
• Banhèras de Luishon
• Baiona-Anglet-Biàrritz (conurbacion deu Baish Ador)
• Bordèu
• Dacs
• Lorda
• La Tèsta
• Lo Mont
• Tarba
• Pau
• Vielha, lo caplòc de la Val d'Aran
• Sent Sebastian

Istòria

Los limits deu ducat de Gasconha primitiu en Bascoat.

Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Figura emblematica

• Lo gascon mei conegut a travèrs deu mond ei lo celèbre d'Artanhan, deu son nom vertadèr Carles de Batz Castèlmoro.

Eraudica e bandèra

Segon la legenda, la soa bandèra (basada sus una crotz de sant Andriu) qu'estó balhada peu papa au parat de la Tresau Crosada.

Recentament, una bandèra totaument nava, dita bandèra de la Dauna, qu'estó prepausada com simbòl modèrne deus País Gascons (la Gran Gasconha lingüistica). La bandèra de la Dauna qu'ei compausada de dus triangles complementaris roge e blanc qui son las duas colors deus carrats deus hestaires. Lo triangle roge qu'evòca lo triangle aquitan de la Gasconha lingüistica. La bandèra qu'amuisha tanben un cap de dauna de perhiu, la de la Dauna de Brassempoi, una escultura gravetiana de 25 000 ans d'atge, haut o baish, trobada a Brassempoi en Shalòssa. La Dauna simboliza l'estacament eternau a la tèrra e a la lenga de la Gran Gasconha. Lo drapèu de la Dauna qu'estó adoptat per una majoritat en un sondatge organizat per Aquitaineonline e qu'aparescó oficiaument peu prumèr còp a l'Ostau de Vila de Baiona a l'estiu de 2008.

Lo blason arborant leons e espigas de blat qu'ei tanben utilizat oficiaument (sus las façadas deus ostaus de comunas, com a Baiona).

• 
  Bandèra deu sautèr
• 
  Bandèra de la Dauna
• 
  Bandèra deu blason modèrn

Ligams intèrnes

• Gascon, lenga vernaculara
• Basset blau de Gasconha, raça canina
• Ophrys de Gasconha, varietat d'orquidèa

Bibliografia

• Dartigue-Peyrou, Charles. Histoire de la Gascogne. Presses universitaires de France, 1951. 
• Monlezun, Jean Justin. Histoire de la Gascogne depuis les temps les plus recules jusqu'a nos jours. vol. I-V. Portes, 1850. 
• Castarède, Jean. Histoire de la Guyenne et de la Gascogne : le berceau de la France de -400,000 av. J.-C. à l'an 2000. France-Empire, 1997. ISBN 9782704808380.