Istòria de l'Arabia Saudita

L’Istòria de l'Arabia Saudita es l'istòria de l'actuau Reiaume d'Arabia Saudita, estat independent format a l'entorn de la dinastia saudita.

Preïstòria

Lo poblament uman de la Peninsula Aràbia sembla relativament ancian e foguèt l'òbra de grops d’Homo erectus que s'installèron dins lei regions occidentalas a partir d'Africa. La preséncia d’Homo sapiens sembla datar de 20 000 ans. Tres migracions principalas i a 17 000 ans, 10 000 ans e 5 000 ans foguèron a l'origina de la formacion d'una populacion de caçaires culheires qu'establiguèt de liames amb lei civilizacions de Mesopotamia a partir de 2 500 av. JC.

Antiquitat

Lo testimòni pus ancian de l'existéncia dei pòbles arabes es un document mesopotamian dau sègle IX av. JC. Èran alora installats dins la Peninsula Aràbia e dins lo desèrt de Siria. En fòra de quauqueis oasís pron drudas per permetre lo desvolopament de l'agricultura sedentària, formavan un ensems de tribüs e de clans nomadas que contraròtlavan lo comèrci caravanièr de sa region e que menavan d'incursions regularas còntra leis estats sedentaris vesins. Dins lo corrent dau milleni I av. JC, s'estendèron a cha pauc en direccion dau sud de la Peninsula Aràbia onte la lenga araba s'impausèt au detriment dei lengas localas. A l'origina d'una literatura orala rica, aquela lenga venguèt lo principau factor d'unitat dei pòbles de la peninsula.

Au nòrd, lo contacte amb lei rets comerciaus de la Rota de la Seda favorizèt la formacion de reiaumes que venguèron l'enjòc de luchas entre lei grandei poissanças de l'Antiquitat (Empèri Roman puei Bizantin a l'oèst, Empèri Part puei Sassanida a l'èst). D'aqueu temps, la religion majoritària entre lei pòbles arabis èra un politeïsme dich demonisme. Mau conegut, teniá un panteon ric dominat per de divinitats coma Hubal. Cada annada, de ceremònias importantas se debanavan en La Mèca qu'èra lo centre d'um important romavatge. Pasmens, en causa dei contactes amb l'Empèri Roman, lei religions monoteïstas progressèron pauc a pauc, especialament dins lei regions occidentalas de la peninsula. En particular, lo crestianisme venguèt influent dins lei tribüs meridionalas e lo judaïsme s'estendèt a Medina.

Aqueu contèxte foguèt, au milleni I av. JC, a l'origina dau desvolopament de La Mèca qu'èra alora un sanctuari religiós neutre situat lòng d'un itinerari marchand entre Iemèn e Mediterranèa. Gràcias a son estatut de neutralitat, la zòna venguèt un luòc de rescòntre entre lei tribüs e de pausa per lei marchands, çò que li donèt una influéncia mai e mai importanta. Pauc a pauc, la tribü dei Quoraichites, inicialament cargada de la proteccion dau sanctuari, signèt una tiera d'acòrdis amb leis autrei tribüs aràbias e venguèt ansin l'actor centrau dau comèrci peninsular.

L'aparicion de l'islam e l'expansion aràbia

Nascut vèrs 570, Maomet fasiá partida de la tribü dei Quoraichites e èra sota la proteccion d'un oncle influent au sen de la tribü. A partir de 610, aquò li permetèt de professar una religion novèla dicha islam. Après la mòrt de son protector, deguèt quitar la vila e s'exilar. Amb quauquei desenaus de partisans, s'installèt en Medina qu'adoptèt rapidament la religion novèla. Aquò li permetèt de reünir una armada e de secutar La Mèca que mau capitèt de lo sometre. En 630, a l'eissida de negociacions lòngas regardant principalament lo mantenement de l'estatut de sanctuari religiós de la ciutat, La Mèca acceptèt de se rendre e laissèt lei tropas de Maomet intrar e destrurre leis idòlas demonistas. En cambi, venguèt lo centre principau de la religion musulmana.

A la mòrt dau Profèta en 632, sa succession foguèt organizada per lei musulmans que designèron Abu Bakr (632-634) per li succedir amb lo títol de califa. Brèu, son rèine foguèt marcat per la revòuta dei tribüs aràbias vassalas de Maomet qu'assaièron sensa succès de reconquistar son independéncia. Aquela revirada permetèt ai dos califas seguents, Omar (634-644) e Othman (644-656), de menar una politica d'expansion militara en direccion d'Africa, d'Anatolia e d'Asia. L'afebliment deis Empèris Bizantin e Sassanida, minats per un conflicte lòng e saunós de 602 a 628 e per de divisions religiosas, favorizèt leis armadas musulmanas que conquistèron la màger part de Siria (634-638), la totalitat de l'Empèri Sassanida (632-641), Egipte (annadas 640), lo litorau nòrd-african, la Peninsula Iberica e menacèron mai d'un còp Constantinòble.

La conquista foguèt favorizada per una politica d'amaisament amb lei pòbles autoctòns. Leis aristocracias localas qu'acceptèron la dominacion aràbia demorèron en plaça e lei tèrras dirèctament tenguts per lo poder bizantin ò sassanida èran pron importantas per contentar lei soudats musulmans. Dins aquò, de tensions apareguèron au sen de la direccion dau Califat a prepaus de la reparticion deis impòsts ò de la succession dei califas. Après l'assassinat d'Othman, la situacion se desgradèt e entraïnèt una guèrra civila entre lei partisans d'Ali, cosin de Maomet, e Mu'awiyya, governador de Damasc, eissit dau meteis clan d'Othman e tenent lo sostèn dei Quoraichites. Lo conflicte se doblèt de desacòrdis religiós entre lei dos camps car Ali desvolopèt una tiera de tèsis en favor de l'egalitat entre lei musulmans e d'una reduccion dau ròtle dau califa ais afaires religiós. En particular, lei partisans d'Ali èran opausats a la transformacion dau califa en sobeiran temporau. En 657, lo conflicte venguèt militar. Per resòuvre la crisi, Ali acceptèt de se sometre a un arbitratge exterior. Aquò afebliguèt pauc a pauc sa posicion fins a son assassinat en 661. En causa de la manca de sostèn, son fiu ainat li succediguèt pas e Mu'awiyya venguèt lèu califa.

La marginalizacion de la Peninsula Aràbia

A partir de 661, lo Califat se transformèt en monarquia que son cap s'installèt en Damasc. Aquò alunchèt la Peninsula Aràbia dei centres politics dau mond musulman e la marginalizèt pauc a pauc. La region demorèt teoricament una partida dau Califat mai l'esfòrç militar necessari per sometre lei tribüs localas venguèt pauc a pauc tròp important. Dins lo corrent dau sègle IX, la peninsula èra tornarmai independenta e, au sud, lei populacions d'Ièmen e d'Oman comencèron de formar lei sieus estats.

En parallèl, dins lo corrent dau sègle X, un eiretier de la tribü dei Quoraichites foguèt nomat protector (cherif) de La Mèca. Fòrça autonòms, lei cherif reconoguèron dins lo corrent dei sègles seguents la senhoriá — sovent nominala — dei dinastias musulmanas dominantas : Fatimidas en 975, Seldjokides en 1070, Aiubides vèrs la mitat dau sègle XII, Mamelocs vèrs 1250, Otomans en 1517.

La conversion dei Sauditas au wahhabisme

En 1745, lo senhor Muhammad Ibn Saud, cap d'una tribü installada en Nedjd, se convertiguèt au wahhabisme, un corrent religiós fòrça conservator favorable a la restauracion de la puretat originala de l'islam. En particular, èra opausat au culte dei sants musulmans, au sofisme e ai reformas aparegudas après lo periòde de Maomet. Aquelei tèsis se turtèron a l'islam popular mai permetèron a Muhammad Ibn Saud de reünir una armada pron importanta per sometre la màger part dei tribüs arabas dei regions centralas de la peninsula. En 1773, la conquista de Riyad permetèt a sa dinastia d'acomençar l'estructuracion d'un estat unificat. Après aquela victòria, lei Sauditas conquistèron Hasa (1793), obtenguèron la somission de Qatar (1794) e pilhèron Karbala onte lei luòcs sants dau chiisme foguèron destruchs (1802). En 1803, conquistèron La Mèca e enebiguèron ai musulmans dau nòrd, acusats de practicas non islamicas, de participar ai romavatges anuaus.

Aquò entraïnèt una reaccion de l'Empèri Otoman que demandèt au governador d'Egipte Mehemet Ali, de facto independent, d'intervenir per restablir l'òrdre. Divèrsei guèrras entraïnèron l'ocupacion de Nedjd per leis Egipcians en 1818-1824 e en 1837-1840. Lei Sauditas perdiguèron la màger part de sei conquistas mai gardèron lo contraròtle dei regions centralas. Contunièron d'èsser la buta de l'ostilitat otomana que favorizèron la dinastia dei Chammar installada en Hail. Dins lo corrent deis annadas 1880, aquela politica d'afebliment dei Sauditas aguèt un succès important car Riyad e sa region deguèron reconóisser la senhoriá dei Chammar.

L'expansionisme saudita e la formacion de l'Aràbia Saudita

En 1902, lo Saudita Abd al Aziz Ibn Saud, exilat en Kuweit, capitèt de conquistar Riyad. Après una guèrra lònga còntra lei Chammar e leis Otomans, ocupèt la totalitat de Nejdj e de Hasa en 1913. Per i renfòrçar son autoritat, i creèt de colonias de bedoïns sedentarizats wahhabistas dichs ikhwan que venguèron la basa de l'expansion dau territòri saudita. Après aquelei succès, assaièt de negociar un acòrdi amb lei Britanics per legitimar mai sa posicion. Pasmens, Londres èra gaire desirosa d'afeblir un Empèri Otoman ja en crisi e refusèt. Au contrari, Britanics e Turcs signèron un tractat definissent lei zònas d'influéncias respectivas dei dos país dins la region. Ibn Saud foguèt donc obligat de trobar un acòrd amb leis Otomans e, fin finala, una solucion provisòria foguèt trobada amb la nomicacion d'Ibn Saud coma governador ereditària de Nedjd en mai de 1914.

La Premiera Guèrra Mondiala (1914-1918) cambièt aquela situacion après la declaracion de guèrra entre lo Reiaume Unit e l'Empèri Otoman en novembre de 1914. Tre 1915, Londres comencèt de discussions amb lei caps arabis de la peninsula per entraïnar una revòuta dins la region. Aquò permetiá ai Britanics de renfòrçar lei defensas dau canau de Suèz e dau Golf Persic. Donèron ansin una ajuda militara a Muhammad al-Idrisi, emir d'Asir, au cherif de La Mèca (que prenguèt la tèsta de la principala revòuta aràbia en junh de 1916 e se proclamèt rèi de Hedjaz) e a Ibn Saud. Aqueleis estats aprofichèron la situacion per venir totalament independent de l'Empèri Otoman.

Lo conflicte renforcèt Hedjaz e Nedjd que s'opausèron rapidament. Lo premier èra sostengut per lei Britanics mai lo segond podiá se fisar au dinamisme deis ikhwan. Tre 1919, de colonias ikhwan foguèron creadas en Hedjaz que perdiguèt pauc a pauc sa supremàcia dins lei regions occidentalas de la peninsula. Leis ikhwan se dirigiguèron pereu amb succès vèrs lo nòrd. I conquistèron la mitat de Kuweit (1920), l'emirat de Chammar (1921) e s'avancèron en direccion d'Iraq e de Transjordània onte foguèron unicament arrestats per l'aviacion britanica (1922). Ibn Saud deguèt alora acceptar de definir de frontieras entre son reiaume e Iraq e Transjordània.

Pasmens, l'eveniment decisiu de l'unificacion de l'Aràbia Saudita se debanèt quand Hussein de Hedjaz refusèt de participar a una conferéncia reünida per lei Britanics per reglar la situacion. D'efèct, en causa d'aqueu refús, perdiguèt lo sostèn anglés. D'aost de 1924 a decembre de 1925, una tiera d'atacas sauditas entraïnèt l'afondrament de Hedjaz que foguèt totalament conquistat per lei Sauditas. En genier de 1926, Ibn Saud foguèt ansin proclamat rèi de Hedjaz e sultan de Nejdj. Puei, lo títol de rèi d'Aràbia Saudita foguèt creat en 1930.

Après aquela victòria, l'expansionisme saudita s'interessèt ai darriereis estats encara independents de la region. Tre 1926, l'emirat d'Asir venguèt un protectorat saudita avans d'èsser annexat en 1930. Aquela annexion entraïnèt una rebellion dirigida per l'emir al-Idrisi. En 1933, obtenguèt l'ajuda d'Iemèn que sei fòrças ataquèron la region. Dins aquò, l'ofensiva foguèt arrestada per lei Sauditas e leis Iemenitas foguèron vencuts en 1934. Lo tractat de Taef donèt Asir e lei vilas de Djizan e de Nadjam a l'Aràbia Saudita.

Dins lei regions orientalas de la peninsula, la situacion foguèt pus malaisada car leis estats litoraus èran protegits per lei Britanics. Pasmens, i aviá ges de frontieras terrèstras, çò que permetèt ais ikhwan de s'avançar pauc a pauc. Agantèron l'oasís de Buraïmi en 1925 que venguèt lo còr d'un conflicte entre Abu Dhabi, Oman e l'Aràbia Saudita. Aquelei tensions e lo besonh de definir d'un biais precís lei limits dau reiaume en causa de l'atribucion dei premierei concessions petrolièras entraïnèron la fin de l'expansionisme saudi. Maucontent, lo movement ikhwan se revoutèt sensa succès entre 1929 e 1930.

Lo reiaume petrolièr

A partir deis annadas 1940, l'industria petrolièra comencèt de venir una activitat importanta. En 1944, foguèt fondada l'Aramco (Arabian America Company) per ne'n assegurar l'esplecha. Lo país venguèt una region estrategica e, en 1951, un acòrd de defensa foguèt signat amb leis Estats Units d'America. Aqueu tractat venguèt la basa de la diplomacia e de la defensa saudita e lei dos país son totjorn d'aliats pròches.

La mòrt d'Ibn Saud en 1953 entraïnèt de divisions entre lei doas tendàncias principalas de la Cort. La premiera, dirigida per lo novèu rèi Saud, èra principalament desirosa d'utilizar lei revenguts petrolièrs per s'enriquir. La segonda, dirigida per son fraire Faysal, èra en favor d'una politica d'investiment destinada a bastir un país modèrne. En 1964, Faysal s'impausèt e remplacèt son fraire coma rèi. Bastiguèt un estat fòrça centralizat, conservador e autoritari que son economia es totalament tenguda per la dinastia saudita. Pasmens, capitèt d'aumentar lo nivèu de vida de la populacion e lo país fa d'ara endavant partida deis estats rics.

Pasmens, l'autoritarisme dau regime entraïna de contestacions importantas, especialament dempuei la Revolucion Iraniana en 1979. Premier, la minoritat chiita de Hasa es regularament agitada per de trèbols. De mai, regardant leis afaires religiós, lo regime dèu faciar l'aparicion de movements islamistas fondamentalistas ò fòrça conservadors que s'opausan a la politica de la dinastia, de còps per la violéncia. Enfin, pertocant leis afaires estrangiers e la defensa, la posicion de primautat de l'Aràbia Saudita dins la region es regularament menaçada per la poissança iraniana e la guèrra de 1991 còntra Iraq a mostrat la vulnerabilitat militara dau país.