Sibiu
Sibiu (en alemand, Hermannstadt, en magyar Szeben, Nagyszeben, en latin Cibinium) es la vila mai granda e lo caplòc del Județ de Sibiu. Sibiu es tanben considerada coma lo centre cultural principal dels Saxons de Transilvania e fins a las annadas 1930 Sibiu èra una vila de majoritat alemanda.
Comptava 137 026 estatjants en 2011. Sa populacion declina dempuèi 20 ans ( 1992-2011: -19%).
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]La vila es situada a una altitud mejana de 415 m.
Lo territòri municipal es de 125 km².
Lo clima es continental moderat amb d'estius cauds e d'ivẻrns pro rigoroses.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Fondacion
[modificar | Modificar lo còdi]Los primièrs colons alemands arribèron dins la region en 1143. S’établiguèron subre lo puèg que domina lo riu Cibin e qu'es ara la ciutat nauta. La primièra attestacion d’una implantacion umana se tròba subre una carta[1] de 1191, praepositum Cibiniensem ; un priorat foguèt fondat, e lo nom latin de Villa Hermanni ( revirada latina del nom alemand) es atestat tre 1223. Las rasons que possèron los Alemands a venir s'establesir dins aquelas regions encara salvatjas son legadas a la perspectivas d'obténer de tèrras novèlas e de constituir de ciutats per defendre las termièras luenchencas de l'Occident. D'aquela epòca es nascut aquel image d'un territòri misteriós, image que los Romaneses coneissián pas tradicionalament.
Refondacion
[modificar | Modificar lo còdi]En 1241, la ciutat foguèt avalida per la Granda invasion tartara. Los Saxons de Transilvania tornèron bastir la ciutat e, aquest còp, amb de murralhas. Una partida d'aquelas murralhas existís encara e se pòdon visitar.
Las fortificacions foguèron refortidas pauc après per s'aparar de la menaça dels Turcs de l'Empèri Otoman, en plen espandiment a aquela epòca. La ciutat se dotèt d'un tres anèls de murralhas e de 39 torres de susvelhança.
Malgrat aquelas invasions, Sibiu demorèt una ciutat rica e foguèt considerada coma un centre major de la preséncia alemanda en Transilvania (amb Braşov).
Epòca modèrna
[modificar | Modificar lo còdi]L'importància economica e militara que prenguèt Sibiu aguèt per consequéncia lo desvolopament cultural de la ciutat.
En 1494, Sibiu a la primièra farmacia e lo primièr relòtge dins una torre de Romania (territòri d'ara).
En 1534, se fabrica pel primièr còp de papièr en Romania (territòri d'ara), a Sibiu.
Los Saxons introduguèron l'estampariá a Sibiu. Amb la conversion dels Saxons al luteranisme, la primièra Bíblia publicada en romanés foguèt estampada, a Sibiu, en 1544. Aquesta Biblia es plan importanta per l'istòria del romanés vist qu'es tanben lo primièr libre estampat en romanés.
La vila es tanben lo centre cultural dels Saxons de Transilvania, Universitas Saxorum.
Amb la fin de la dominacion turca e l'arribada dels Austriacs (1699), la vila es causida per èsser la capitala de Transilvania. De la preséncia austriaca, demòra en particular lo Palatz Brukenthal.
En 1788, lo primièr teatre modèrne de Romania (territòri d'ara) es creat a Sibiu.
Sègle 19
[modificar | Modificar lo còdi]Sibiu es una vila que se moderniza rapidament (per comparason amb las ciutats de Valaquia o de Moldavia).
En 1817, lo primièr musèu de Romania i es creat (Musèu Brukenthal). Se pòt encara visitar uèi.
En 1872, la vila a son primièr camin de fèrre e en 1897 la vila es electrificada.
Los Romaneses causisson tanben Sibiu coma un centre important per lors activitats nacionalistas e en 1861, l'associacion ASTRA es fondada. Jogarà un ròtle important dins l'istòria dels Romaneses de Transilvania.
De 1918 fins a uèi
[modificar | Modificar lo còdi]En 1918, Transilvania es annexada per Romania.
Tre la fin de las annadas 1930, los Alemands son pas mai majoritaris.
En 2007, la vila es causida coma Capitala europèa de la cultura e beneficia d'ajudas importantas per metre en valor lo patrimòni istoric de la vila.
Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]Evolucion demografica 1850-2012
[modificar | Modificar lo còdi]Aicí l'evolucion de la populacion sibianca segon los recensaments oficials.
- 1850: 12.765
- 1900: 21.465
- 1930: 49.345
- 1941: 63.765
- 1948: 60.602
- 1956: 90.475
- 1966: 109.515
- 1977: 151.005
- 1992: 169.610
- 2002: 155.045
- 2009: 137 026
Reparticion etnica
[modificar | Modificar lo còdi]Dins l'espaci d'un sègle, Sibiu es passat de la situacion d'una vila poblada en majoritat d'alemands a la situacion d'una vila completament romanesa.
L'immigracion romanesa comencèt abans l'annexion de la vila. Es deguda al fach que dins lo Județ de Sibiu i aviá de nombroses vilatges romaneses e que la majoritat de la populacion dins lo județ èra romanesa. Aquela majoritat s'es de contunh accentuada dins lo județ après 1921[2].
La vila venguèt majoritariament romanesa a la fin de las annadas 1930 e l'immigracion romanesa ajustada a l'emigracion alemanda a fach que tre 1992 la vila es venguda romanesa a mai de 94% ( de comparar amb 1880: 74% d'Alemands).
Los Ongreses son sempre estats una minoritat segondària dins l'encastre de l'aglomeracion sibianca. En general, en Transilvania, las zònas de poblament ongresas e alemandas èran separadas, cada pòble colonizant d'airals diferents.
| Recensament[3] | Estructura etnica | |||
|---|---|---|---|---|
| An | Populacion de Sibiu |
Romaneses | Ongreses | Alemands |
| 1850 | 12.765 | 2.089 (16%) | 977 (8%) | 8.790 (69%) |
| 1880 | 19.446 | 2.810 (14%) | 2.065 (11%) | 14.327 (74%) |
| 1890 | 21.465 | 4.581 (21%) | 3.199 (15%) | 13.148 (61%) |
| 1900 | 29.577 | 7.106 (24%) | 5.747 (19%) | 16.141 (55%) |
| 1910 | 33.489 | 8.824 (26%) | 7.252 (22%) | 16.832 (50%) |
| 1920 | 32.748 | 8.553 (26%) | 4.291 (13%) | 18.218 (56%) |
| 1930 | 49.345 | 19.006 (39%) | 6.782 (14%) | 22.045 (45%) |
| 1941 | 63.765 | 33.829 (53%) | 4.262 (7%) | 23.574 (37%) |
| 1948 | 60.602 | 37.371 (62%) | 5.060 (8%) | 16.359 (27%) |
| 1956 | 90.475 | 60.526 (67%) | 4.772 (5%) | 24.636 (27%) |
| 1966 | 109.515 | 78.548 (72%) | 5.124 (5%) | 25.387 (23%) |
| 1977 | 151.005 | 119.507 (79%) | 5.111 (3,4%) | 25.403 (17%) |
| 1992 | 169.610 | 158.863 (94%) | 4.163 (2,6%) | 5.605 (3,5%) |
| 2002 | 154.892 | 148.269 (95,7%) | 3.135 (2%) | 2.508 (1,6%) |
| 2011 | 137.026 | 132.288 (96,5%) | 1.966 (1,4%) | 1.440 (1%) |
Economia
[modificar | Modificar lo còdi]Patrimòni istoric e monuments notables
[modificar | Modificar lo còdi]Politica municipala
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Karl Reinerth, Die freie königliche St.-Ladislaus-Propstei zu Hermannstadt, în: Deutsche Forschungen im Südosten, 1942.
- ↑ http://www.insse.ro/cms/files/RPL2002INS/vol4/tabele/t1.pdf
- ↑ Varga E. Árpád: Statistici etnice și confesionale pentru Transilvania