Amazonetka

Amazonetka
	Amazonetta brasiliensis
	(J.F. Gmelin, 1789)
	; Samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	kaczki
Plemię	Anatini
Rodzaj	Amazonetta; Boetticher, 1929
Gatunek	amazonetka
Synonimy
	Anas brasiliensis J.F. Gmelin, 1789;
	Anas brasiliensis J.F. Gmelin, 1789;
Podgatunki
	A. b. brasiliensis (J.F. Gmelin, 1789); A. b. ipecutiri (Vieillot, 1816);
	A. b. brasiliensis (J.F. Gmelin, 1789); A. b. ipecutiri (Vieillot, 1816);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Amazonetka^[5] (Amazonetta brasiliensis) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Amerykę Południową. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Jedyny przedstawiciel rodzaju Amazonetta^[5]^[6]. Niegdyś uważano ją za piżmówkę, ale późniejsze badania wskazują na przynależność do kladu południowoamerykańskich kaczek Anatinae, który zawiera również kaczkę czubatą i kaczkę białogardłą, oraz prawdopodobnie torpedówki (Johnson & Sorenson, 1999). Wyróżnia się dwa podgatunki A. brasiliensis – nominatywny oraz A. brasiliensis ipecutiri.

Etymologia

Amazonetta: rzeka Amazonka; gr. νηττα nētta – kaczka^[7].
brasiliensis: nowołac. Brasilianus lub Brasiliensis – brazylijski, z Brazylii. „Brasil” to nazwa nadana barwnikowi przez długi czas przywożonemu ze Wschodu. Ekspedycja Pedro Cabrala w roku 1500 odkryła dziwne, nowe drzewo o podobnym odcieniu i nadała mu tę samą nazwę, „brasil” lub „brazil”, która z czasem ugruntowała się jako nazwa tego kraju^[8].
ipecutiri: tupi. Ipecútiri – kaczka z małymi, czarnymi plamami, dla jakiegoś gatunku kaczki (por. guar. Ihpé khú tiri)^[9].

Zasięg występowania

Amazonetka występuje w zależności od podgatunku^[6]^[10]:

A. brasiliensis brasiliensis – wschodnia Kolumbia do wschodniej Brazylii.
A. brasiliensis ipecutiri – wschodnia Boliwia do południowej Brazylii, północna Argentyna i Urugwaj.

Morfologia

Para amazonetek w niemieckim zoo (na dole samica)

Amazonetki mają jasnobrązowe upierzenie. Kaczory odróżniają się od kaczek posiadaniem czerwonego dzioba i nóg. Wyróżniają się też obecnością charakterystycznego jasnoszarego pola po bokach głowy i szyi. U samic te elementy są bardziej matowe.

Długość ciała 35–40 cm; masa ciała: 350–556 g (podgatunek nominatywny), 565–623 g (A. b. ipecutiri)^[10].

Zachowanie

Jaja z kolekcji muzealnej

Kaczki brazylijskie, jak je się czasem nazywa, żyją w parach lub w małych grupach liczących do 20 osobników. Oboje rodziców opiekuje się nowo wyklutymi pisklętami. Amazonetki żywią się nasionami, owocami, korzonkami i owadami, choć pisklęta jedzą jedynie owady. Amazonetka najczęściej gnieździ się i żyje nad brzegami słodkowodnych akwenów, z dala od wybrzeży morskich, porośniętymi gęsto roślinnością wodną.

Status

IUCN uznaje amazonetkę za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy ze względu na utratę siedlisk^[4].

Przypisy

↑ Amazonetta brasiliensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Amazonetta, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-01-15] (ang.).
↑ Carboneras 1992 ↓, s. 598.
↑ ^a ^b Amazonetta brasiliensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-09-29].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-09-29]. (ang.).
↑ Jobling 2021 ↓, s. Amazonetta.
↑ Jobling 2021 ↓, s. brasiliana / brasilianum / brasilianus / brasiliense / brasiliensis.
↑ Jobling 2021 ↓, s. ipecutiri.
↑ ^a ^b Carboneras, C. & Kirwan, G.M.: Brazilian Teal (Amazonetta brasiliensis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].

Bibliografia

J.F. Clements: The Clements Checklist of the Birds of the World. Cornell University Press, Ithaca, 2007. ISBN 0-8014-4501-9. (ang.).
K.P. Johnson & M.D. Sorenson. Phylogeny and biogeography of dabbling ducks (genus Anas): a comparison of molecular and morphological evidence. „The Auk”. 116 (3), s. 792–805, 1999. (ang.).
Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 598. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
James A. Jobling: The Key to Scientific Names. [w:] Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Brazilian Teal Amazonetta brasiliensis. Arthur Grosset's Birds. [dostęp 2015-06-15]. (ang.).

[itis-1] Amazonetta brasiliensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Amazonetta, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2014-01-15] (ang.).

[CITEREFCarboneras1992598-3] Carboneras 1992 ↓, s. 598.

[iucn-4] Amazonetta brasiliensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anatini Leach, 1820 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-09-29].

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-09-29]. (ang.).

[CITEREFJobling2021[https://birdsoftheworld.org/bow/key-to-scientific-names/search?q=amazonetta_Amazonetta]-7] Jobling 2021 ↓, s. Amazonetta.

[CITEREFJobling2021[https://birdsoftheworld.org/bow/key-to-scientific-names/search?q=brasiliana_brasiliana_/_brasilianum_/_brasilianus_/_brasiliense_/_brasiliensis]-8] Jobling 2021 ↓, s. brasiliana / brasilianum / brasilianus / brasiliense / brasiliensis.

[CITEREFJobling2021[https://birdsoftheworld.org/bow/key-to-scientific-names/search?q=ipecutiri_ipecutiri]-9] Jobling 2021 ↓, s. ipecutiri.

[hbwa-10] Carboneras, C. & Kirwan, G.M.: Brazilian Teal (Amazonetta brasiliensis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]