Edward Makula
Edward Makula (ur. 4 lipca 1930 w Kończycach, zm. 15 stycznia 1996 w Warszawie) – polski pilot szybowcowy i samolotowy. Szybowcowy mistrz świata w klasie otwartej (1963) i wicemistrz świata w tej klasie (1960) na szybowcu Zefir 2. 4-krotny mistrz Polski (lata 1957, 1965, 1966, 1978). 7-krotny rekordzista świata i 17-krotny rekordzista Polski. Sędzia międzynarodowy w sporcie szybowcowym, instruktor. Zdobywca medali: Tańskiego (1957) i Lilienthala (1965) oraz Złotej Odznaki Szybowcowej z 3 diamentami.
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujW lipcu 1946 r. rozpoczął szkolenie szybowcowe i uzyskał kategorię A i B pilota szybowcowego. W 1947 r. podwyższył uprawnienia do kategorii C. W Cywilnej Szkole Pilotów i Mechaników w Ligotce Dolnej odbył kurs podstawowego pilotażu samolotowego[1]. W latach 1948–1949 spełnił warunki do Srebrnej Odznaki Szybowcowej. W 1950 r. ustanowił dwa rekordy Polski w przelocie docelowo-powrotnym, w tym samym roku z nawigatorem Zbigniewem Radowiczem zajął trzecie miejsce w XI Krajowych Zawodach Lotniczych[2]. Uzyskał uprawnienia instruktora szybownictwa, w 1951 r. prowadził wykłady z zakresu szybownictwa wyczynowego w ramach szkoły instruktorów szybowcowych w Aleksandrowicach[3].
W 1951 r. zdał egzamin maturalny w liceum mechanicznym w Katowicach i rozpoczął pracę jako technolog, a później jako nauczyciel przedmiotów zawodowych w Technikum Energetycznym w Bytomiu, gdzie pracował do 1965[4]. W 1952 r. został zatrudniony w Pałacu Młodzieży w Katowicach w pracowni modelarskiej i samochodowej jako instruktor. W tym samym roku, wspólnie ze Stanisławem Skrzydlewskim i Adamem Witkiem, wykonał po raz pierwszy na świecie zespołową akrobację szybowcową[5]. W 1953 r., wspólnie ze Stanisławem Skrzydlewskim i Stanisławem Wielgusem, wydał książkę Przeloty szybowcowe[6].
Rozpoczął studia w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej w Katowicach, które ukończył w 1955 r. W tym samym roku wyjechał do Indii z polską wyprawą szybowcową. Za udział w tej wyprawie został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. 14 kwietnia zdobył ostatni diament do swej Złotej Odznaki Szybowcowej. W 1957 r. został członkiem Zarządu Aeroklubu Śląskiego oraz Szybowcowej Kadry Narodowej[2]. Za wybitne osiągnięcia w szybownictwie w 1957 r. otrzymał Medal Tańskiego[7].
W 1958 r. ukończył studium magisterskie na Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach i uzyskał tam dyplom magistra inżyniera mechanika, ze specjalizacją technologii budowy maszyn. W tym samym roku został odznaczony Srebrnym Medalem za Wybitne Odznaczenia Sportowe. W 1960 r. na VIII Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Kolonii zdobył tytuł wicemistrza klasy otwartej[8]. W tym samym roku został zatrudniony jako pilot w wojewódzkiej Stacji Ratunkowej w Katowicach i otrzymał Złoty Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe. W 1961 r. ukończył kurs pilotażu śmigłowcowego. W lutym 1963 r. w Argentynie zdobył tytuł Szybowcowego Mistrza Świata. Za swe osiągnięcia otrzymał w 1965 r. Medal Lilienthala[9].
W 1965 r. zakończył pracę w zawodzie pilota sanitarnego w ośrodku katowickim i został zatrudniony w PLL LOT. W 1970 r. wziął udział w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Marfie, gdzie zajął piąte miejsce w klasie otwartej[10]. Po zakończeniu kariery zawodniczej latał jako pilot, pod koniec pracy zawodowej (ze względów zdrowotnych) jako nawigator na samolotach Ił-62M. Znalazł się w gronie załóg wykonujących loty pasażerskie nad biegunem północnym[11]. W 1994 r. został wyróżniony Złotym Medalem Aeroklubu Polski[12].
Pochowany w Warszawie na Powązkach Wojskowych[13].
Krewny Jerzego Makuli.
Osiągnięcia sportowe
edytujW swej karierze zawodniczej brał udział w wielu zawodach, najważniejsze to[14][15]:
| Data | Zawody | Miejsce | Lokata |
| 1957 | IV Szybowcowe Mistrzostwa Polski | Leszno | 1 |
| 1958 | 7. Szybowcowe Mistrzostwa Świata | Leszno | 5 |
| 1960 | 8. Szybowcowe Mistrzostwa Świata | Kolonia | 2 |
| 1962 | 2. Szybowcowe Mistrzostwa Państw Socjalistycznych | Leszno | 6 |
| 1963 | 9. Szybowcowe Mistrzostwa Świata | Junín | 1 |
| 1965 | 10. Szybowcowe Mistrzostwa Świata | Sout Corney | 4 |
| 1965 | XI Szybowcowe Mistrzostwa Polski | Leszno | 1 |
| 1966 | XII Szybowcowe Mistrzostwa Polski | Leszno | 1 |
| 1968 | 11. Szybowcowe Mistrzostwa Świata | Leszno | 8 |
| 1970 | 12. Szybowcowe Mistrzostwa Świata | Marfa | 5 |
| 1978 | XXIII Szybowcowe Mistrzostwa Polski | Leszno | 1 |
Ustanowione rekordy świata[16]:
| Data | Kategoria | Trasa | Wynik |
| 16 sierpnia 1955 | Przelot szybowcem jednomiejscowym na trasie trójkąta o długości 200 km | Lisie Kąty, Przepałkowo, Zblewo, Lisie Kąty | 67,304 km/h |
| 31 lipca 1972 | Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km | Douglas County, Bridgeport, Rawhide, Douglas County | 113,72 km/h |
| 4 sierpnia 1972 | Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 500 km | Douglas County, Susanville, Old Lovelock, Douglas County | 101,18 km/h |
| 6 sierpnia 1972 | Przelot szybowcem jednomiejscowym na trasie trójkąta o długości 100 km | Minden, Dayton, Valley View, Minden | 130,72 km/h |
| 8 sierpnia 1972 | Przelot docelowo-powrotny szybowcem dwumiejscowym | Douglas County, Darwin, Douglas County | 718,2 km |
| 20 lipca 1974 | Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km | Douglas County, Chalfant, Gabbs, Douglas County | 114,86 km/h |
| 24 sierpnia 1974 | Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km | Minden, -, Minden | 122,06 km/h |
Ustanowione rekordy Polski[2]:
| Data | Kategoria | Wynik |
| maj 1950 | Przelot docelowo-powrotny | 121 km |
| czerwiec 1950 | Przelot docelowo-powrotny | 231 km |
| 1951 | Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km | 57,18 km/h |
| 1954 | Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km | 88 km/h |
| czerwiec 1958 | Przelot na trasie trójkąta o długości 200 km | 79 km/h |
| czerwiec 1958 | Przelot na trasie trójkąta o długości 300 km | 70,605 km/h |
| maj 1960 | Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km | 103,1 km/h |
| czerwiec 1960 | Przelot na trasie trójkąta o długości 200 km | 93,928 km/h |
| czerwiec 1962 | Przelot na trasie trójkąta o długości 300 km | 79,5 km/h |
| luty 1963 | Przelot otwarty | 716 km |
Przypisy
edytuj- ↑ Czepirski, Wiejak 2004 ↓, s. 60.
- ↑ a b c Skrzydlata Polska 1963 ↓, s. 8.
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 345.
- ↑ 85 ROCZNICA URODZIN „EDA” CZ. I. kjwozniak.wordpress.com. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-17)]. (pol.).
- ↑ Samek 1997 ↓, s. 308.
- ↑ Szydłowski 1986 ↓, s. 257.
- ↑ Medal Tańskiego. Szybowce.Com. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (202-09-25)]. (pol.).
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 180.
- ↑ FAI Award: The Lilienthal Gliding Medal. FAI. [dostęp 2023-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-19)]. (ang.).
- ↑ Skarbiński 2015 ↓, s. 183.
- ↑ Samoloty PLL LOT zaczęły latać trasą nad biegunem północnym, wyposażenie uzupełnione o kombinezony polarne dla załóg i zestawy przetrwania. Wszystko Co Najważniejsze. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-07-18)]. (pol.).
- ↑ Samek 1997 ↓, s. 24.
- ↑ Ofiary katastrof lotniczych. Członkowie rządu PRL, żona aktora, nastoletni syn ministra. Śmierć na planie filmowym, tragedie na pokazach akrobacji samolotowej. Niezapomniani. www.se.pl. [dostęp 2023-02-20].
- ↑ Edward Makula. Medale na skrzydłach. [dostęp 2023-08-19]. (pol.).
- ↑ Szydłowski 1986 ↓, s. 272-273, 281.
- ↑ History of Records: Edward MAKULA (POL). FAI. [dostęp 2023-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-08)]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Adam Czepirski, Alojzy Wiejak: Ligota Dolna. Cywilna Szkoła Pilotów i Mechaników. Kraków: Muzeum Lotnictwa Polskiego, 2004, seria: Acta Aeronautica. ISBN 83-915921-8-9. OCLC 749598386.
- Andrzej Samek (red.): Polskie lotnictwo sportowe. Almanach tom II. Kraków: SO Wydawnictwo, 1997. ISBN 83-902156-8-3. OCLC 1262362969.
- Adam Skarbiński: Dzieje lotnictwa na Podbeskidziu. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2015. ISBN 978-83-64688-05-8. OCLC 909180717.
- Henryk Szydłowski (red.): Polskie lotnictwo sportowe. Kraków: KAW, 1986. ISBN 83-03-01157-X. OCLC 803064028.
- Edward Makula. „Skrzydlata Polska”. 12/1963, 24 marca 1963. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.