Olbrzymkowate

Olbrzymkowate
	; Sphaeropteris medullaris
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	olbrzymkowce
Rodzina	olbrzymkowate
	Nazwa systematyczna
	Cyatheaceae Kaulfuss; Wesen Farrenkr.: [119]. Jul-Sep 1827
	Typ nomenklatoryczny
	Cyathea Sm. (1793)
Synonimy
	Alsophilaceae, Presl, 1847;
	Alsophilaceae, Presl, 1847;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Olbrzymkowate (Cyatheaceae) – rodzina paproci jednakozarodnikowych występujących w ciepłych i wilgotnych rejonach globu^[4]. Obejmuje około 650 gatunków, które w różnych ujęciach są grupowane w różną liczbę rodzajów. Niektórzy autorzy wyróżniają tu tylko jeden rodzaj – olbrzymka Cyathea obejmujący wszystkie gatunki^[5]^[6]. W systemie Smitha i in. z 2006 wyróżnianych było 5 rodzajów^[7], a w systemie PPG I z 2016 wyróżniane są trzy rodzaje^[2]. Stale odkrywane są też nowe gatunki, np. tylko z Peru w 2017 opisano ich 11^[8]. Rośliny z tej rodziny należą do jednych z największych paproci świata. Niektóre gatunki dorastają do 20 m wysokości. Większość to gatunki naziemne, nieliczne są epifitami^[5].

Morfologia

Pokrój: Paprocie te przypominają drzewa. Ich nadziemna część kłącza jest podobna do pnia zakończonego koroną pierzastych liści. Ślady na kłączu po opadłych liściach przypominają kłodzinę.
Liście: Mają kształt pierzasty. Młode liście osiągają 3-4 m, a dojrzałe 6 m. Pokryte są włoskami.
Zarodnie: Kupki zarodni (sori) umieszczone są po spodniej stronie liści. W przeciwieństwie do paproci z rodziny diksoniowatych sori znajdują się na obrzeżach listków i mają kształt okrągły lub eliptyczny^[4].

Systematyka

W obrębie rzędu olbrzymkowców (Cyatheales) rodzina zajmuje pozycję bazalną w kladzie obejmującym poza tym rodziny otężałkowatych (Cibotiaceae), diksoniowatych (Dicksoniaceae) i Metaxyaceae^[2].

Pozycja rodziny w rzędzie olbrzymkowców w systemie PPG I (2016)^[2]

olbrzymkowce

olbrzymkowate Cyatheaceae

otężałkowate Cibotiaceae

	Metaxyaceae

	diksoniowate Dicksoniaceae

	Culcitaceae

	Plagiogyriaceae

Loxsomataceae

Thyrsopteridaceae

Wykaz rodzajów^[2]

Alsophila R.Br. – pierzastka
Cyathea Sm. – olbrzymka
Spheropteris Bernh.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .
↑ ^a ^b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – C. University of Maryland. [dostęp 2015-08-20].
↑ ^a ^b Korall, P., D.S. Conant, J.S. Metzgar, H. Schneider, and K.M. Pryer. 2007. A molecular phylogeny of scaly tree ferns (Cyatheaceae). American Journal of Botany 94(5): 873-886.
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 261, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ K.U.Kramer, P.S. Green (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 98-99. ISBN 0-387-51794-4.
↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2010-12-22]. (ang.).
↑ Adrian Tejedor, Gloria Calatayud. Eleven New Scaly Tree Ferns (Cyathea: Cyatheaceae) from Peru. „American Fern Journal”. 107, 3, s. 156-191, 2017. DOI: 10.1640/0002-8444-107.3.156.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .

[rev-3] James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – C. University of Maryland. [dostęp 2015-08-20].

[phylogeny-4] Korall, P., D.S. Conant, J.S. Metzgar, H. Schneider, and K.M. Pryer. 2007. A molecular phylogeny of scaly tree ferns (Cyatheaceae). American Journal of Botany 94(5): 873-886.

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 261, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[kramer-6] K.U.Kramer, P.S. Green (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 98-99. ISBN 0-387-51794-4.

[smith-7] Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2010-12-22]. (ang.).

[8] Adrian Tejedor, Gloria Calatayud. Eleven New Scaly Tree Ferns (Cyathea: Cyatheaceae) from Peru. „American Fern Journal”. 107, 3, s. 156-191, 2017. DOI: 10.1640/0002-8444-107.3.156.

[4]

[5]

[6]

[7]

[2]

[8]

[1]

[3]