Dębno (województwo podkarpackie)
Dębno – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leżajskim, w gminie Leżajsk[5]. Leży przy drodze krajowej nr 77 Sandomierz – Jarosław, 9 km na południowy wschód od Leżajska. W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa rzeszowskiego.
| wieś | |
.jpg) Kościół parafialny w cerkwi greckokatolickiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
17 |
| Kod pocztowy |
37-305[4] |
| Tablice rejestracyjne |
RLE |
| SIMC |
0653630[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu leżajskiego  | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Leżajsk  | |
 50°11′52″N 22°31′08″E/50,197778 22,518889[1]
| |
.jpg)
.jpg)
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0653647 | Na Ozerze | część wsi |
| 0653660 | Poręby | przysiółek |
| 0653676 | Stróże | przysiółek |
| 0653653 | Zabłocie | część wsi |
Historia
edytujWieś lokowana na prawie niemieckim przez sołtysa z Łukowej Stefana w 1397 r. u ujścia Wisłoku do Sanu. Najprawdopodobniej lokacja Dębna nastąpiła w pobliżu istniejącej tu już od dłuższego czasu osady o charakterze obronnym nad ujściem Wisłoku. Wzniesiona osada na wysokim brzegu Wisłoku – Stróża, do dziś będąca przysiółkiem Dębna, oddalona około 1,5 km na południowy wschód, pełniła prawdopodobnie rolę punktu obronnego na terenach granicznych między Polską a Rusią w okresie o wiele wcześniejszym.
Przydatnym źródłem archiwalnym do poznawania historii z XVI i XVII wieku są regestra poborowe, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej. Dębno zapisano w 1515 roku (wieś posiadała 19 łanów gruntów rolnych[7], i w 1589 roku (wieś posiadała 18 łanów, cerkiew). Wzmiankowana jest Tenuta Jana Chmieleckiego (2 łany)[8]. W 1589 roku wieś królewska Dembna była położona w starostwie niegrodowym leżajskim, w województwie ruskim. W 1674 roku Dembno posiadało 106 domów (wieś - 82 domy i folwark z tenutą - 24 domy)[9][a], a w I poł. XX wieku było 374 domy.
W 1939 roku w Dębnie mieszkało 1950 Ukraińców, 440 rzymskokatolików i 50 żydów[10]. W lutym 1945 roku wysiedlono na Ukrainę 1719 osób z 387 domów.
22 grudnia 1949 roku powstała we wsi spółdzielnia produkcyjna. Obecnie jest to Rolniczo-Wytwórczy Kombinat Spółdzielczy im. Antoniego Paśki, posiadający 730 ha ziemi[11].
Kościół
edytujCerkiew Greckokatolicka
edytujW 1397 roku król Władysław II Jagiełło wydał akt lokacyjny parafii w Dębnie. Murowaną cerkiew pw. Świętego Jerzego Męczennika wzniesiono z fundacji Alfreda Potockiego i jego żony Marii z Sanguszków oraz Lubomirskich w 1864 roku[12][13]. W 1894 roku parochia była wizytowana przez Eparchę przemyskiego Juliana Pełesza.
Kościół rzymskokatolicki
edytujW 1934 roku ks. Czesław Broda uzyskał pozwolenie na odprawianie nabożeństw dla Polaków w szkolnej sali. W 1935 roku rozpoczęła działalność ochronka sióstr służebniczek starowiejskich.
W 1945 roku budynek cerkwi przejął kościół rzymskokatolicki. Parafia od 26 sierpnia 1945 roku po ogłoszeniu przez bpa Franciszka Bardę nosi nazwę pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. W 1979 kościół został gruntownie odrestaurowany. Przy kościele rośnie okazały dąb o blisko 6-metrowym obwodzie, będący pomnikiem przyrody.
Oświata
edytujPoczątki szkolnictwa parafialnego w Dębnie są datowana na początek XIX wieku, gdy przy miejscowej cerkwi powstała szkoła parafialna (Schola parochialis), która istniała już jakiś czas przed 1830 rokiem.
W 1864 roku zbudowano drewniany budynek szkolny. W latach 1908–1914 kierownikiem szkoły był Ludwik Maciejowski, który następnie w latach 1914–1931 był w wojsku polskim, a po osiedleniu się na Wołyniu wzięty do sowieckiej niewoli i w 1940 roku rozstrzelany w Charkowie[14].
W 1934 roku w szkole uczyli nauczyciele polscy. Podczas II wojny światowej uczyli ponownie nauczyciele ukraińscy. W 1945 roku uruchomiono polską szkołę, której nauczycielami zostało małżeństwo: Tadeusz i Izabela Wiatr. W 1965 roku zbudowano nowy budynek szkolny, a 23 maja 1976 roku szkole nadano imię Marii Konopnickiej.
Zobacz
edytujOsoby związane z miejscowością
edytujUwagi
edytuj- ↑ W latach 1628, 1651 i 1658 wzmiankowano w rejestrach poborowych: Advocatia in villa Dębno...a caldeari vini cremati. W 1674 roku zapisano: Dembno: a curia cum advocatia fl. 24, a personis subditor[um] n[umer]o facit [fl.] ........106/0.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 23464
- ↑ Wieś Dębno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-25], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-01-25].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 221 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Dębno w Regestrze poborowym z 1515 roku
- ↑ Aleksander Jabłonowski Źródła Dziejowe. Tom XVIII. Część I. Polska XVI wieku pod względem Geograficzno-Statystycznym. Tom VII. Część I. Ziemie Ruskie. Ruś Czerwona (Dębno w Regestrze poborowym z 1589 roku) (str. 23) [Dostęp 2017-07-06]
- ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe. Tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. (str. 16). Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1
- ↑ Apokryf Ruski/Nadsanie/Dębno
- ↑ Rolniczo-Wytwórczy Kombinat Spółdzielczy im. Antoniego Paśki w Dębnie
- ↑ Marta Baran. Historia budowy cerkwi greckokatolickiej w Dębnie k/ Leżajska.
- ↑ Andrzej. Saładiak: Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce. Warszawa: Burchard Edition, 1993, s. 298. ISBN 83-900398-1-8.
- ↑ Biografia Ludwika Maciejowskiego
Bibliografia
edytujLinki zewnętrzne
edytuj- Dębno (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 22.
- Mapa katastralna wsi Dębno z 1855 roku
- Archiwalna strona gminy Leżajsk. lezajsk.ug.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].