Emir Kusturica

Emir Kusturica
Data i miejsce urodzenia	24 listopada 1954 ; Sarajewo
Zawód	reżyser, scenarzysta
Lata aktywności	od 1978
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Emir Kusturica, serb. Емир Кустурица (ur. 24 listopada 1954 w Sarajewie) – jugosłowiański i serbski reżyser filmowy, scenarzysta, muzyk, także aktor. Dwukrotnie nagrodzony Złotą Palmą na 38. i 48. MFF w Cannes (1985, 1995).

Życiorys

Osobny artykuł: Serbowie z Bośni i Hercegowiny.

Jeden z najbardziej utalentowanych i oryginalnych europejskich twórców filmowych dwóch ostatnich dekad XX wieku. Reżyserię studiował na praskiej uczelni filmowej FAMU. Z tego okresu pochodzi jego studenckie dzieło – Guernica. Już jeden z pierwszych filmów, nakręconych po powrocie do ojczyzny, oparty na noweli Ivo Andricia Bar Titanic, zyskał uznanie krajowej krytyki.

Międzynarodową sensację wywołał nakręcony w 1985 Ojciec w podróży służbowej. Nostalgiczna opowieść o dojrzewaniu w Jugosławii lat pięćdziesiątych XX w. zdobyła Złotą Palmę na 38. MFF w Cannes. Film był także nominowany do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.

Klasę reżysera potwierdził Czas Cyganów, film którego akcja rozgrywa się w środowisku bałkańskich Romów. Był to pierwszy film Kusturicy, do którego muzykę skomponował Goran Bregović; współpraca artystów urwie się dopiero po filmie Underground.

Kolejny film Kusturicy, Arizona Dream, jest jego pierwszym filmem anglojęzycznym. W tej tragikomicznej baśni o poszukiwaniu szczęścia i spełnianiu marzeń w rolach głównych wystąpili Faye Dunaway i Johnny Depp.

W 1995 powstaje najgłośniejszy i wzbudzający największe kontrowersje film Kusturicy – Underground, niemal trzygodzinny fresk będący gorzkim rozliczeniem reżysera z Jugosławią i jej historią. Film rozpoczyna się podczas niemieckiej okupacji, ostatnie jego sceny rozgrywają się w czasie wojny w Bośni. Underground został uhonorowany Złotą Palmą na 48. MFF w Cannes.

Kusturica jest także muzykiem; gra na gitarze w zespole No Smoking Orchestra.

Emir Kusturica pochodzi z rodziny muzułmańskiej, ale w roku 2005 przyjął chrzest w obrządku prawosławnym, przybierając imię Nemanja Kusturica. Uroczystość odbyła się w Monastyrze Savina w miejscowości Herceg Novi w Czarnogórze.

Zasiadał w jury konkursu głównego na 46. MFF w Cannes (1993). Przewodniczył obradom jury na 56. MFF w Wenecji (1999) oraz na 58. MFF w Cannes (2005). Był również przewodniczącym jury sekcji „Cinéfondation” na 56. MFF w Cannes (2003) oraz sekcji „Un Certain Regard” na 64. MFF w Cannes (2011).

Odznaczenia

2011 – Kawaler Legii Honorowej (Francja)^[1]
2016 – Order Przyjaźni (Federacja Rosyjska)^[2]
2017 – Komandor Orderu Gwiazdy Włoch (Włochy)^[3]
2018 – Order Flagi Republiki Serbskiej ze złotym wieńcem (Republika Serbska)^[4]
2019 – Medal Za Zasługi I Stopnia (Czechy)^[5]
2021 – Order Sretenjski I Klasy (Serbia)^[6]

Kontrowersje

Kusturica wielokrotnie publicznie deklarował się jako zwolennik Władimira Putina^[7]^[8], był gościem podczas jego zaprzysiężenia na prezydenta w 2012 roku^[9]. W 2016 roku został odznaczony przez rosyjskiego przywódcę Orderem Przyjaźni^[10].

Poparł rosyjską aneksję Krymu (2014)^[11] oraz agresję na Ukrainę (2022), o której wywołanie obwinił dążące do zniszczenia Rosji kraje zachodnie^[12]^[13].

Literatura

Gdzie ja jestem w tej historii?

Autobiografia Kusturicy, zatytułowana Gdzie ja jestem w tej historii?, została wydana w Belgradzie w październiku 2010 roku przez wydawnictwo Novosti AD(inne języki). Początkowo wydana została w nakładzie 20 000 egzemplarzy wyłącznie na rynek Serbii, Czarnogóry i Bośni i Hercegowiny, w ciągu kolejnych kilku miesięcy doczekała się jeszcze trzech wydań. W roku 2013 łączna liczba sprzedanych egzemplarzy przekroczyła 114 000^[14].

Książka została przetłumaczona i wydana w kilku krajach europejskich:

Włochy: Dove sono in questa storia – 2011
Francja: Où suis-je dans cette histoire? – 2011
Niemcy: Der Tod ist ein unbestätigtes Gerücht – 2011
Bułgaria: Cмъpттa e нeпoтвъpдeн слух – 2012
Grecja: Κι εγώ πού είμαι σ' αυτή την ιστορία – 2012
Rumunia: Unde sunt eu în toată povestea asta – 2012
Węgry: Hogy jövök én a képbe? – 2012
Hiszpania: ¿Dónde estoy en esta historia? – 2012

W Polsce książka wydana została w roku 2014 pod tytułem Gdzie ja jestem w tej historii? przez wydawnictwo Claroscuro^[15].

Sto jada

Druga książka Kusturicy, powieść Sto jada została wydana w Serbii w 2013 roku przez wydawnictwo Novosti AD. W 2015 roku zostało wydane francuskie tłumaczenie książki, zatytułowane Étranger dans le mariage^[16].

Filmografia

Reżyser

Nadchodzą panny młode (Nevjeste dolaze, 1978)
Guernica (Gernika, 1978)
Bar Titanic (Bife Titanik, 1979)
Czy pamiętasz Doly Bell? (Sjećaš li se Doli Bel, 1981)
Ojciec w podróży służbowej (Otac na službenom putu, 1985)
Czas Cyganów (Dom za vešanje, 1988)
Arizona Dream (1993)
Underground (1995)
Czarny kot, biały kot (Crna mačka beli mačor, 1998)
Życie jest cudem (Život je čudo, 2004)
Wszystkie niewidzialne dzieci (All the Invisible Children, 2005, dzieło zbiorowe)
Obiecaj mi! (Zavet, 2007)
Maradona według Kusturicy (Maradona by Kusturica, 2008)
Na mlecznej drodze (On the Milky Road, 2016)

Nagrody

Cezar
- 2005: Życie jest cudem
- Najlepszy Film z Unii Europejskiej (ex aequo)
Nagroda na MFF w Cannes
- 1995: Underground
- Złota Palma
- 1989: Czas Cyganów
- Najlepszy Reżyser: 1985: Ojciec w podróży służbowej
- Złota Palma
Nagroda na MFF w Berlinie
- 1993: Arizona Dream
- Srebrny Niedźwiedź
Nagroda na MFF w Wenecji
- 1998: Czarny kot, biały kot
- Srebrny Lew za najlepszą reżyserię: 1981: Czy pamiętasz Doly Bell?
- Złoty Lew za debiut

Przypisy

↑ Emir Kusturica named Chevalier of the Légion d’honneur. festival-cannes.com, 2011-05-14. [dostęp 2024-01-27]. (ang.).
↑ Указ Президента Российской Федерации от 26.10.2016 г. № 571 О награждении государственными наградами Российской Федерации. kremlin.ru. [dostęp 2024-01-27]. (ros.).
↑ Onorificenza di “Commendatore dell’Ordine della Stella d’Italia” al regista Emir Kusturica. ambbelgrado.esteri.it, 2017-02-24. [dostęp 2024-01-27]. (wł.).
↑ Највиша признања за Николића, Павића и Кустурицу. glassrpske.com, 2018-01-09. [dostęp 2024-01-27]. (serb.).
↑ Zeman vyznamená filmaře Kusturicu medailí Za zásluhy. novinky.cz, 2019-09-11. [dostęp 2024-01-27]. (cz.).
↑ Kusturica: Orden stvaranja srpske države - najvažniji. atvbl.rs, 2021-02-15. [dostęp 2024-01-27]. (serb.).
↑ Kusturica: If I were Russian, I would vote for Putin. vijesti.me, 2012-02-22. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
↑ Wszystkie wolty Kusturicy. Jak ulubieniec Cannes stał się propagandystą Putina?. wyborcza.pl, 2022-03-19. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
↑ Serbian film director takes front row at Putin inauguration. b92.net, 2012-08-05. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
↑ Putin awards Emir Kusturica with Order of Friendship. tass.com, 2016-10-27. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
↑ Kusturica arrives in Crimea in violation of Ukrainian laws, calls it Russia. unian.info, 2017-03-27. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).
↑ Emir Kusturica nowym Gérardem Depardieu? Znany reżyser zszokował słowami o Ukrainie. natemat.pl, 2022-04-09. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
↑ Kuriozalny wywiad Emira Kusturicy. "Rosja chciała zakończyć tragedię". kultura.onet.pl, 2022-05-18. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
↑ Smrt je neprovjerena glasina [kustu.com] [online], kustu.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).
↑ Gdzie ja jestem w tej historii? [online], www.claroscuro.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
↑ Hundred of troubles [kustu.com] [online], kustu.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).

Linki zewnętrzne

Emir Kusturica w bazie IMDb (ang.)
Emir Kusturica w bazie Filmweb
Witryna poświęcona Emirowi Kusturicy (ang. • fr.)
Strona zespołu The No-Smoking Orchestra, z którym współpracuje Kusturica (ang.)

[1] Emir Kusturica named Chevalier of the Légion d’honneur. festival-cannes.com, 2011-05-14. [dostęp 2024-01-27]. (ang.).

[2] Указ Президента Российской Федерации от 26.10.2016 г. № 571 О награждении государственными наградами Российской Федерации. kremlin.ru. [dostęp 2024-01-27]. (ros.).

[3] Onorificenza di “Commendatore dell’Ordine della Stella d’Italia” al regista Emir Kusturica. ambbelgrado.esteri.it, 2017-02-24. [dostęp 2024-01-27]. (wł.).

[4] Највиша признања за Николића, Павића и Кустурицу. glassrpske.com, 2018-01-09. [dostęp 2024-01-27]. (serb.).

[5] Zeman vyznamená filmaře Kusturicu medailí Za zásluhy. novinky.cz, 2019-09-11. [dostęp 2024-01-27]. (cz.).

[6] Kusturica: Orden stvaranja srpske države - najvažniji. atvbl.rs, 2021-02-15. [dostęp 2024-01-27]. (serb.).

[7] Kusturica: If I were Russian, I would vote for Putin. vijesti.me, 2012-02-22. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).

[8] Wszystkie wolty Kusturicy. Jak ulubieniec Cannes stał się propagandystą Putina?. wyborcza.pl, 2022-03-19. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).

[9] Serbian film director takes front row at Putin inauguration. b92.net, 2012-08-05. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).

[10] Putin awards Emir Kusturica with Order of Friendship. tass.com, 2016-10-27. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).

[11] Kusturica arrives in Crimea in violation of Ukrainian laws, calls it Russia. unian.info, 2017-03-27. [dostęp 2024-01-26]. (ang.).

[12] Emir Kusturica nowym Gérardem Depardieu? Znany reżyser zszokował słowami o Ukrainie. natemat.pl, 2022-04-09. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).

[13] Kuriozalny wywiad Emira Kusturicy. "Rosja chciała zakończyć tragedię". kultura.onet.pl, 2022-05-18. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).

[14] Smrt je neprovjerena glasina [kustu.com] [online], kustu.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).

[15] Gdzie ja jestem w tej historii? [online], www.claroscuro.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).

[16] Hundred of troubles [kustu.com] [online], kustu.com [dostęp 2017-11-23] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]