Wikipedia

Tęczowa flaga (ruch LGBT)

flaga będąca symbolem ruchu LGBT

Tęczowa flaga – symbol dumy lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych (LGBT) oraz ruchów na rzecz równouprawnienia osób LGBT(inne języki). Kolory odzwierciedlają różnorodność społeczności LGBT oraz spektrum ludzkiej seksualności i tożsamości płciowej. Używanie tęczowej flagi jako symbolu gejowskiej dumy rozpoczęło się w San Francisco w Kalifornii, ale ostatecznie stało się powszechne podczas wydarzeń związanych z ochroną praw LGBT na całym świecie.

Tęczowa flaga
Tęczowa flaga
Informacje
W użyciu

jako symbol społeczności LGBT

Wprowadzona

25 czerwca 1978 roku

Projektant

Gilbert Baker

Multimedia w Wikimedia Commons

Flaga została zaprojektowana w 1978 roku przez Gilberta Bakera, Lynn Segerblom, Jamesa McNamara i innych aktywistów[1][2][3][4][5], następnie na przestrzeni lat projekt flagi uległ kilku modyfikacjom. Chociaż oryginalna tęczowa flaga Bakera miała osiem kolorów od 1979 roku do dziś najczęściej spotykany wariant składa się z sześciu pasków[6][7]: czerwonego, pomarańczowego, żółtego, zielonego, niebieskiego i fioletowego. Flaga jest zwykle prezentowana poziomo, z czerwonym paskiem u góry.

Pojawia się m.in. na paradach równości i innych manifestacjach, w których biorą udział osoby LGBT oraz przy wejściach do lokali gay-friendly[8].

Historia

edytuj

Geneza

edytuj

Gilbert Baker, urodzony w 1951 roku i wychowany w Parsons w stanie Kansas, służył w armii amerykańskiej w latach 1970-1972. Po honorowym zwolnieniu Baker nauczył się szyć. W 1974 r. Baker spotkał Harveya Milka, który zlecił mu stworzenie symbolu dumy dla społeczności homoseksualnej[9]. Oryginalnej ośmiokolorowej flagi użyto po raz pierwszy na Paradzie Dnia Wolności Gejowskiej (Gay Freedom Day Parade(inne języki)) w San Francisco 25 czerwca 1978 roku[10].

Bliski przyjaciel Bakera, niezależny filmowiec Arthur J. Bressan Jr.(inne języki) naciskał na niego, by stworzył nowy symbol w okresie „świtu nowej gejowskiej świadomości i wolności”[11]. Według artykułu opublikowanego w Bay Area Reporter(inne języki) w 1985 roku, Baker „wybrał motyw tęczy ze względu na jego skojarzenia z ruchem hipisowskim lat sześćdziesiątych, ale podkreśla, że wykorzystanie tego motywu sięga aż do starożytnego Egiptu”[12]. Ludzie przypuszczali, że Baker inspirował się piosenką Judy Garland „Over the Rainbow” (Garland była jedną z pierwszych ikon gejowskich)[13][14], ale kiedy zapytano go o to, Baker powiedział, że „bardziej chodziło o Rolling Stones i ich piosenkę She's a Rainbow(inne języki)”[15]. Na Bakera miała przypuszczalnie wpływ „flaga braterstwa” (z pięcioma poziomymi pasami reprezentującymi różne rasy: czerwoną, białą, brązową, żółtą i czarną) popularna wśród ruchu na rzecz światowego pokoju i ruchu hippisowskiego lat 60-tych[16][17][18].

Pierwsze tęczowe flagi zamówione przez rodzący się komitet dumy zostały wyprodukowane przez zespół, w skład którego wchodziła artystka Lynn Segerblom[19]. Wówczas Segerblom była znana jako Faerie Argyle Rainbow; według niej to ona stworzyła oryginalny proces barwienia flag[20]. Trzydziestu wolontariuszy ręcznie ufarbowało i uszyło dwie pierwsze flagi na paradę[21]. Oryginalny projekt flagi składał się z ośmiu pasów, a każdemu z kolorów przypisane było konkretne znaczenie[10]:

różowy (kod internetowy barwy: #FF6599) seksualność
czerwony (kod internetowy barwy: #FE2020) życie
pomarańczowy (kod internetowy barwy: #FF8E00) ukojenie
żółty (kod internetowy barwy: #FFFF00) światło słońca
zielony (kod internetowy barwy: #008E00) natura
turkusowy (kod internetowy barwy: #00c0c0) sztuka
indygo (kod internetowy barwy: #400098) spokój i harmonia
fioletowy (kod internetowy barwy: #8E008E) duchowość

Dwie flagi pierwotnie stworzone na paradę w 1978 roku były uważane za zaginione przez ponad cztery dekady; aż do momentu, gdy resztki jednej z nich zostały odkryte, wśród rzeczy należących do Bakera, w 2020 roku[22][23].

1978 – 1979

edytuj

Po zamachu(inne języki) na homoseksualnego nadzorcę miasta San Francisco Harveya Milka w dniu 27 listopada 1978 r.[24] zapotrzebowanie na tęczowe flagi znacznie wzrosło, gdyż odbywały się masowe demonstracje na znak protestu po zamachu na tego polityka, w tym zamieszki White Night.

W odpowiedzi firma Paramount Flag Company z siedzibą w San Francisco zaczęła sprzedawać wersję wykorzystującą standardową tęczową tkaninę z siedmioma paskami: czerwonym, pomarańczowym, żółtym, zielonym, turkusowym, niebieskim i fioletowym. Gdy Baker zwiększył produkcję swojej wersji flagi, on również zrezygnował z paska w kolorze różowym, ponieważ tkanina w tym kolorze nie była łatwo dostępna[5]. Firma Paramount Flag Company zaczęła ponadto sprzedawać nadwyżki flag Rainbow Girls ze swojego sklepu detalicznego na południowo-zachodnim rogu ulic Polk i Post, w którym Gilbert Baker był pracownikiem[25].

W 1979 roku flaga została ponownie zmodyfikowana. Usunięcie kolejnego koloru (turkusowego) nastąpiło w celu uzyskania parzystej liczby pasów. Obecność na fladze siedmiu pasów nie pozwalała bowiem na przedzielenie jej na pół (flagi miały zawisnąć pionowo na latarniach przy Market Street w San Francisco)[5][26].

  •  
    Wersja oryginalna Osiem pasów (1978), zaprojektowana przez Gilberta Bakera
  •  
    Wersja Siedem pasów (1978–1979), z usuniętym różowym paskiem
    (z powodu małej dostępności tkaniny w kolorze różowym)
  •  
    Wersja sześciopaskowa z usuniętym kolorem turkusowym i kolorem indygo zmienionym na niebieski
  •  
    Tęczowa flaga z 2017 roku autorstwa Gilberta Bakera, która dodaje 9. lawendowy pasek do oryginalnego projektu.

1980 – 2010

edytuj

Tęczowa flaga stała się jeszcze bardziej rozpoznawalna w Stanach Zjednoczonych po tym, jak w 1989 roku John Stout pozwał swoich najemców i wygrał, gdy ci próbowali zabronić mu wywieszania flagi na balkonie jego mieszkania w West Hollywood w Kalifornii[27].

W 2000 roku University of Hawaii at Manoa(inne języki) zmienił nazwę swoich drużyn sportowych z „Rainbow Warriors” na „Warriors” i przeprojektował swoje logo, aby wyeliminować z niego tęczę. Dyrektor sportowy Hugh Yoshida początkowo powiedział, że zmiana miała na celu zdystansowanie szkolnego programu sportowego od homoseksualności. Kiedy spotkało się to z krytyką, Yoshida powiedział, że zmiana miała na celu jedynie uniknięcie pomyłek związanych z marką[28]. Później szkoła pozwoliła każdej drużynie wybrać własną nazwę, co doprowadziło do powstania mieszanki obejmującej „Rainbow Warriors”, „Warriors”, „Rainbows” i „Rainbow Wahine”. Decyzja ta została cofnięta w lutym 2013 r. przez dyrektora sportowego Bena Jaya, nakazując wszystkim męskim drużynom sportowym przydomek „Warriors”, a wszystkim drużynom żeńskim „Rainbow Warriors”. W maju 2013 r. wszystkie drużyny zostały ponownie nazwane „Rainbow Warriors” niezależnie od płci[29][30].

Jesienią 2004 roku kilka gejowskich biznesów w Londynie otrzymało od Rady Miasta Westminster polecenie usunięcia tęczowej flagi ze swoich lokali, ponieważ jej wywieszenie wymagało uzyskania zezwolenia od rady miasta[31]. Kiedy jeden ze sklepów złożył wniosek o zezwolenie, podkomisja ds. planowania odrzuciła wniosek na podstawie decydującego głosu przewodniczącego (19 maja 2005 r.), co zostało potępione przez gejowskich radnych w Westminsterze i ówczesnego burmistrza Londynu, Kena Livingstone'a. W listopadzie rada ogłosiła zmianę polityki, stwierdzając, że większość sklepów i barów będzie mogła wywiesić tęczową flagę bez pozwolenia rady.

W czerwcu 2004 roku aktywiści LGBT dopłynęli do australijskiego niezamieszkanego Terytorium Wysp Morza Koralowego i wznieśli tęczową flagę, ogłaszając terytorium niezależnym od Australii, nazywając je Gejowskim i Lesbijskim Królestwem Wysp Morza Koralowego(inne języki) (ang. Gay and Lesbian Kingdom of the Coral Sea Islands) w proteście przeciwko odmowie uznania małżeństw osób tej samej płci przez australijski rząd. Tęczowa flaga była oficjalną flagą tego królestwa aż do jego rozwiązania w 2017 r. po zalegalizowaniu małżeństw osób tej samej płci w Australii[32].

2010 – obecnie

edytuj
 
Biały Dom podświetlony w kolorach tęczowej flagi w czerwcu 2015 r.

W czerwcu 2015 roku Museum of Modern Art na Manhattanie dodało symbol tęczowej flagi do swojej kolekcji projektów[33][34].

26 czerwca 2015 roku Biały Dom został podświetlony w kolorach tęczowej flagi, aby upamiętnić legalizację małżeństw osób tej samej płci we wszystkich 50 stanach USA, po decyzji Sądu Najwyższego w sprawie Obergefell v. Hodges(inne języki)[35].

Wersja emoji flagi (🏳️‍🌈) została formalnie zaproponowana w lipcu 2016 roku[36] i wypuszczona w listopadzie tego samego roku[37].

W marcu 2017 roku, niedługo przed swoją śmiercią, Gilbert Baker stworzył nową tęczową flagę, dodając do oryginalnego projektu dziewiąty pasek w kolorze lawendowym[38][39].

Polscy nacjonaliści deptali, opluwali i palili tęczową flagę podczas marszów z okazji Dnia Niepodległości w Warszawie w latach dwudziestych XXI wieku. W jednym przypadku tłum podpalił budynek mieszkalny, ponieważ wisiała na nim tęczowa flaga i znak Strajku Kobiet[40].

Znaczące tęczowe flagi

edytuj

Najdłuższe flagi

edytuj
 
Wręczenie fragmentu tęczowej flagi zorganizowane przez fundacje Gilberta Bakera

W 1994 roku z okazji 25. rocznicy zamieszek Stonewall z czerwca 1969 roku, twórcy flagi Bakerowi, znanemu jako Sister Chanel 2001 z Sisters of Perpetual Indulgence(inne języki), zlecono stworzenie największej na świecie tęczowej flagi[41]. Długa na milę flaga, zatytułowana „Raise the Rainbow”, wymagała miesięcy planowania i koordynowania każdego jej aspektu przez wiele grup wolontariuszy[42]. Flaga używała podstawowe sześć kolorów i mierzyła 30 stóp (9,1 m) szerokości. Po zakończeniu marszu fragmenty flagi o szerokości stopy (30 cm) zostały przekazane poszczególnym sponsorom. Dodatkowe duże fragmenty flagi zostały wysłane do aktywistów i wykorzystane w paradach i marszach LGBT na całym świecie[41]. Jedna duża jej część została później zabrana na Shanghai Pride(inne języki) w 2014 roku przez niewielki oddział Sisters of Perpetual Indulgence z San Francisco i udokumentowana w filmie Stilettos for Shanghai[43]. Księga Rekordów Guinnessa uznała ją za największą flagę na świecie[44].

W 2003 roku firmie Baker ponownie zlecono wyprodukowanie gigantycznej flagi, tym razem z okazji 25. rocznicy powstania tejże flagi[45]. Projekt, zatytułowany „25Rainbow Sea to Sea”, wymagał od Baker ponownej pracy z zespołami wolontariuszy, ale tym razem flaga wykorzystywała oryginalne osiem kolorów i rozciągała się na długości 1,5 mili (2 km) przez Key West na Florydzie, od Oceanu Atlantyckiego do Zatoki Meksykańskiej[46][47]. Następnie flaga ponownie została podzielona, a jej fragmenty wysłano do ponad stu miast na całym świecie[48].

Inne duże flagi

edytuj
 
Tęczowa flaga na Paradzie Równości w Warszawie

Największą tęczową flagą na półkuli południowej jest sześciopasmowa flaga, która po raz pierwszy pojawiła się na czwartej edycji Nelson Mandela Bay (NMB) Pride w 2014 r.[49], która odbyła się w mieście Port Elizabeth w prowincji Eastern Cape w RPA[50]. Mierzy ona dwanaście na osiem metrów i znajduje się na najwyższym maszcie flagowym w kraju, który ma sześćdziesiąt metrów wysokości[50] i zlokalizowany jest w Donkin Reserve, w centralnej dzielnicy biznesowej Port Elizabeth[51].

Dnia 1 czerwca 2018 r. podczas Venice Pride w Kalifornii pojawiła się największa na świecie swobodnie powiewająca flaga, która zainaugurowała akcję United We Pride[52][53]. Po debiucie na Venice Pride, flaga powędrowała do San Francisco pod koniec miesiąca na SF Pride i czterdziestą rocznicę przyjęcia tęczowej flagi[54]. Następnie United We Pride wysłało flagę do Paryża, Londynu, Berlina, Vancouver, Sydney, Miami i Tokio, kończąc w Nowym Jorku na Stonewall 50 - WorldPride NYC 2019(inne języki)[54][55][56]. Ta olbrzymia flaga została wyprodukowana przez twórcę flagi Gilberta Bakera i ma powierzchnię 131 metrów kwadratowych[20][54].

Prawdopodobnie największa tęczowa flaga w Polsce została wywieszona w Warszawie w Kinogramie w Fabryce Norblina z okazji 13. edycji LGBT+ Film Festival(inne języki), która odbyła się w kwietniu 2022 roku[57].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ THE RAINBOW FLAG: LYNN SEGERBLOM & LEE MENTLEY [online], THE LGBTQ HISTORY PROJECT [dostęp 2023-03-15] (ang.).
  2. ↑ HERSTORY – Meet Lynn Segerblom, One of the Creators of the Original 1978 Rainbow Flag - WEHO TIMES West Hollywood News, Nightlife and Events [online], 18 lipca 2018 [dostęp 2023-03-15] (ang.).
  3. ↑ Lynn Segerblom, The woman behind the Rainbow Flag [online], Los Angeles Blade: LGBTQ News, Rights, Politics, Entertainment, 3 marca 2018 [dostęp 2023-03-15] (ang.).
  4. ↑ The Rainbow Flag. [dostęp 2013-12-15].
  5. ↑ a b c Unsung Heroes of the Gay World: Vexillographer Gilbert Baker. UK Gay News, 2008. [dostęp 2013-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-21)].
  6. ↑ The Rainbow Flag, www.cs.cmu.edu, 26 czerwca 1986 [dostęp 2023-03-15].
  7. ↑ Metro Weekly Contributor, Pride-Flyin' Flag [online], Metro Weekly, 17 października 2007 [dostęp 2023-03-15] (ang.).
  8. ↑ Wojciech Karpieszuk: Klient gej coraz częściej jest OK. Gazeta Wyborcza, 2007. [dostęp 2013-12-15].
  9. ↑ Michelle Millar Fisher, Paola Antonelli, Flashback to 2015: MoMA Acquires the Rainbow Flag [online], 2 czerwca 2023 (ang.).
  10. ↑ a b Symobls of Pride of the LGBTQ Community. Carleton College, Gender and Sexuality Center. [dostęp 2013-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-29)].
  11. ↑ Rainbow Flag: Origin Story [online], Gilbert Baker [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  12. ↑ GLBT Historical Society, Bay Area Reporter, Volume 15, Number 46, 14 November 1985, Benro Enterprises, Inc., 14 listopada 1985, s. 9 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  13. ↑ N.Y. ) Lesbian & Gay Community Services Center (New York, National Museum & Archive of Lesbian and Gay History (U.S.), Philip Lief Group, The gay almanac, New York : Berkley Books, 1996, s. 94, ISBN 978-0-425-15300-0 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  14. ↑ David Higgs, Queer Sites: Gay Urban Histories Since 1600, Psychology Press, 1999, s. 173, ISBN 978-0-415-15897-8 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  15. ↑ Dustin Fitzharris, True Colors Shining Through: The rainbow flag, a symbol of LGBT Pride, celebrates three decades [online], New York Blade, 27 czerwca 2008 [dostęp 2024-06-01], Cytat: I come from the '60s, so [the flag's] more about the Rolling Stones and their song 'She's a Rainbow,'" Baker said. "That era was a time when people were asserting themselves as artists in the true sense. But, I get the Garland thing, and being from Kansas, I double get it. (ang.).
  16. ↑ Paula Joye, Wear it proud. Say it loud [online], The Sydney Morning Herald, 17 listopada 2011 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  17. ↑ Carleton College: Gender and Sexuality Center: Symobls of Pride of the LGBTQ Community [online], Carleton College [dostęp 2024-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2008-09-07] (ang.).
  18. ↑ Helene Goupil, Josh Krist, San Francisco: The Unknown City, Arsenal Pulp Press/Josh Krist, 2005, s. 33, ISBN 978-1-55152-188-6 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  19. ↑ Lynn Segerblom, The woman behind the Rainbow Flag [online], Los Angeles Blade: LGBTQ News, Rights, Politics, Entertainment, 3 marca 2018 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  20. ↑ a b Twitter i inni, On the 40th anniversary of the LGBTQ pride symbol, artist wants her rainbow flag story told [online], Los Angeles Times, 8 czerwca 2018 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  21. ↑ Lynn Witt, Sherry Thomas, Eric Marcus, Out in all directions : the almanac of gay and lesbian America, New York : Warner Books, 1995, s. 435, ISBN 978-0-446-51822-2 [dostęp 2024-06-01].
  22. ↑ Original rainbow flag returns home to San Francisco after being lost for more than 40 years [online], 6abc Philadelphia, 5 czerwca 2021 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  23. ↑ Smithsonian Magazine, Nora McGreevy, Long-Lost Fragment of First Rainbow Pride Flag Resurfaces After Four Decades [online], Smithsonian Magazine [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  24. ↑ San Francisco leaders George Moscone and Harvey Milk are murdered | November 27, 1978 [online], HISTORY [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  25. ↑ Unsung Heroes of the Gay World: Vexillographer Gilbert Baker [online], UKGayNews, 17 kwietnia 2008 [dostęp 2024-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2009-07-21] (ang.).
  26. ↑ istory of the Gay Pride/Rainbow Flag. Flags of the World. [dostęp 2014-01-03]. (ang.).
  27. ↑ Ron Russell, Removal of 'Gay Pride' Flag Ordered : Tenant Suit Accuses Apartment Owner of Bias, Los Angeles Times, 8 grudnia 1988 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  28. ↑ Honolulu Star-Bulletin Editorial [online], archives.starbulletin.com [dostęp 2024-06-01].
  29. ↑ Nickname Of UH Men’s Teams To Be Rainbow Warriors [online], University of Hawai'i at Manoa Athletics, 14 maja 2013 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  30. ↑ Hawaii football changing name back to Rainbow Warriors [online], NBC Sports, 15 maja 2013 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  31. ↑ Patrick Barkham, Council bans gay firms from flying the flag, „The Guardian”, 4 czerwca 2005, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  32. ↑ The Gay & Lesbian Kingdom of the Coral Sea Islands [online], web.archive.org, 10 lipca 2007 [dostęp 2024-06-01] [zarchiwizowane z adresu 2007-07-10] (ang.).
  33. ↑ J. Bryan Lowder, MoMA Preserves Pride by Acquiring the Rainbow Flag, „Slate”, 18 czerwca 2015, ISSN 1091-2339 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  34. ↑ The Rainbow Flag Joins the Museum of Modern Art’s Collection [online], Observer, 17 czerwca 2015 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  35. ↑ Allie Malloy, Karl de Vries, White House shines rainbow colors to hail same-sex marriage ruling | CNN Politics [online], CNN, 27 czerwca 2015 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  36. ↑ There’s now a formal proposal for a rainbow flag emoji [online], Quartz, 20 lipca 2016 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  37. ↑ Emoji Version 4.0 - List [online], Emojipedia [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  38. ↑ Patrick Carney, Our Enduring LGBTQ Symbols [online], San Francisco Bay Times, 9 marca 2017 (ang.).
  39. ↑ Gilbert Baker, Gay Activist Who Created the Rainbow Flag, Dies at 65 [online], New York Times (ang.).
  40. ↑ Tim Hume, The Far-Right Brought Chaos to Warsaw on Poland's Independence Day [online], Vice, 11 listopada 2021 [dostęp 2024-06-01] (ang.).
  41. ↑ a b San Francisco Neighborhoods: The Castro. KQED-TV.
  42. ↑ Steve Lenius, Leather Life: Stonewall 25 Memories | Lavender Magazine [online], Lavender Magazine, 6 czerwca 2019 [dostęp 2024-06-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-14] (ang.).
  43. ↑ Shane Downing, 'Stilettos for Shanghai' Castro Screening to Spotlight Anti-LGBTQ Laws [online], Hoodline, 4 czerwca 2017 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  44. ↑ Facts On File Inc, The Guinness Book of Records, 1995, Facts on File, 1994, s. 307, ISBN 978-0-8160-2646-3 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  45. ↑ About the Pride Flag [online], Why We March [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  46. ↑ Lesbian & Gay Community Services Center (New York N.Y.), National Museum & Archive of Lesbian and Gay History (U.S.), The Gay Almanac, Berkley Books, 1996, ISBN 978-0-425-15300-0 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  47. ↑ Facts On File Inc, The Guinness Book of Records, 1995, Facts on File, 1994, ISBN 978-0-8160-2646-3 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  48. ↑ Lynn Witt, Sherry Thomas, Eric Marcus, Out in All Directions: A Treasury of Gay and Lesbian America, Grand Central Publishing, 26 września 2009, ISBN 978-0-446-56721-3 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  49. ↑ Kathryn Kimberley, Gay pride spills over in Bay streets [online], HeraldLIVE, 24 września 2012 [dostęp 2024-06-02] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-29] (ang.).
  50. ↑ a b Joseph Patrick McCormick, PHOTOS: Is this the biggest pride flag ever flown? [online], PinkNews | Latest lesbian, gay, bi and trans news | LGBTQ+ news, 4 grudnia 2014 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  51. ↑ Roberto Igual, Look! Africa's biggest gay rainbow flag flies in PE [online], MambaOnline - Gay South Africa online, 2 grudnia 2014 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  52. ↑ Henry Giardina, Venice to Fly World’s Largest Rainbow Flag [online], The Pride LA, 9 kwietnia 2018 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  53. ↑ World's Largest Free-Flying Pride Flag to Be Unveiled in Los Angeles For Venice Pride [online], Venice Pride [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  54. ↑ a b c Phillip Zonkel, World’s largest Gay Pride flag coming to Venice [online], 3 kwietnia 2018 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  55. ↑ Yo Venice Staff, Venice Pride Ends Pride Month By Representing the LA in NY World Pride March [online], Yo! Venice!, 3 lipca 2019 [dostęp 2024-06-02] (ang.).
  56. ↑ Everything You Need to Know about The Planet's Biggest LGBT Event [online], Metrosource, 8 lipca 2019 [dostęp 2024-06-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-08].
  57. ↑ Największa tęczowa flaga w Polsce. Gdzie można ją zobaczyć w Warszawie? [online], www.se.pl [dostęp 2024-06-02] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tęczowa_flaga_(ruch_LGBT)&oldid=74529570”