Tekst źródłowy strony Morze Karaibskie

{{Morze infobox
 | nazwa = Morze Karaibskie
 | zdjęcie = CIA map Central America & Caribbean.png
 | opis_zdjęcia = 
 | kontynent = [[Ameryka Północna]]
 | państwa = 
 | terytoria = 
 | powierzchnia = 2 754 000<ref>[http://www.allthesea.com/Caribbean-Sea.html The Caribbean Sea All The Sea]</ref>
 | powierzchnia_zlewiska = 
 | średnia_głębokość = 
 | największa_głębia = 7686
 | objętość = 
 | zasolenie = 
 | temperatura = 
 | typ_morza = przybrzeżne
 | części_morza = 
 | wyspy = 
 | mapa morza = 
 | opis mapy morza = 
 | kod mapy = Ameryka Północna
 | współrzędne = 15 N 75 W
 | commons = Category:Caribbean Sea
}}
'''Morze Karaibskie''' – [[morze]] wchodzące w skład systemu oceanicznego [[Ocean Atlantycki|Oceanu Atlantyckiego]], położone na północ od [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]] i na wschód od [[Ameryka Centralna|Ameryki Centralnej]]. Ograniczone od północy i od wschodu przez [[łuk wyspowy]] [[Antyle|Antyli]], przez co kiedyś było nazywane również Morzem Antylskim. W okresie [[Wielkie odkrycia geograficzne|wielkich odkryć geograficznych]] na przełomie XV i XVI wieku, obszar [[Karaiby|Karaibów]] wraz z pobliskimi [[Bahamy|Bahamami]] oraz [[Turks i Caicos]] nazwano [[Indie Zachodnie|Indiami Zachodnimi]].

== Historia ==
Pierwszymi mieszkańcami Antyli (wcześniej znanymi jako Indie Zachodnie) byli [[Tainowie]], rdzenni mieszkańcy Wielkich i Małych Antyli, znani z uprawiania rolnictwa, rybołówstwa i garncarstwa. Obrzędy pogrzebowe świadczyły o religijności tego plemienia{{r|Cleversley}}. Język Tainów wywodził się z [[Języki arawackie|języków arawackich]]{{r|Aikhenvald}}, grupy językowej [[Indianie Ameryki Południowej|Indian Ameryki Południowej]], którzy przybyli na Antyle około 300 roku p.n.e.{{r|Carrasco}} Zamieszkiwali [[Kuba|Kubę]], [[Jamajka|Jamajkę]], Hispaniolę (obecnie [[Haiti (wyspa)|Haiti]]) i [[Portoryko]]. W momencie odkrycia Antyli przez [[Krzysztof Kolumb|Krzysztofa Kolumba]], wyspy były zamieszkiwane przez plemiona [[Karaibowie|Karibów]] (zwanych też Kalinago), historycznych wrogów Tainów, dobrych żeglarzy i wojowników. Wcześniej Karibowie żyli na obszarach w głębi lądu, wzdłuż rzeki [[Orinoko]], z czasem podbijając i zamieszkując terytoria Tainów{{r|Francis}}{{r|LoC}}. Pierwsze wzmianki o Karibach mówiły o żywieniu się przez nich ludzkim mięsem, a samo słowo [[Kanibalizm|''kanibal'']] pochodzi od zniekształconej nazwy mieszkańca Karaibów{{r|Francis}}.

[[Plik:Columbus landing on Hispaniola adj.jpg|thumb|left|Przybycie Kolumba na Haiti w 1492 roku]]
Morze Karaibskie było obszarem nieznanym dla Europy i Azji do 1492, kiedy to Krzysztof Kolumb pierwszy raz próbował znaleźć drogę do Indii. Po odkryciu tamtejszych wysp obszar ten został szybko skolonizowany przez [[Cywilizacja zachodnia|cywilizacje zachodnie]], stając się ważną częścią europejskich szlaków handlowych, przez co również miejscem częstego [[Piractwo (prawo międzynarodowe)|piractwa]]. W 1495 roku, za pozwoleniem [[Królowie Katoliccy|Królów Katolickich]], wiele statków wypływało na ocean Atlantycki za cel obierając nowo odkryte Indie, płynąc bez odpowiedniego przygotowania i tym samym stając się łatwym łupem dla „morskich wilków”{{r|Arnao}}. Na karaibskich wybrzeżach rozwinęły się [[Faktoria|faktorie handlowe]], z których najbardziej znaną jest [[Portobelo]]. Z powodu nieustających ataków piratów, pod koniec XVI wieku, niedaleko osady handlowej Portobelo Hiszpanie wznieśli [[Fort San Lorenzo]]. Problem piratów dotyczył też innych portów na Karaibach, m.in. [[Cartagena de Indias|Cartageny de Indias]] i [[Hawana|Hawany]], gdzie również zbudowano systemy obronne, głównie przez przetransportowanych z [[Afryka|Afryki]] [[Niewolnictwo|niewolników]].

Wkrótce po odkryciu Morza Karaibskiego i zajęcia tamtejszych wysp i wybrzeży przez Hiszpanów przykuło ono uwagę koron [[Anglia|Anglii]] i [[Francja|Francji]], które wysłały doświadczonych żeglarzy na podbój karaibskich terytoriów. W efekcie doszło do przejęcia [[Martynika|Martyniki]] i [[Gwadelupa (wyspy)|Gwadelupy]] przez Francję oraz [[Antigua|Antigui]], [[Montserrat]]u, [[Barbados]]u i [[Jamajka|Jamajki]] przez Anglików.


W 1625 roku na wyspie [[Tortuga]], podzielonej między Francuzów i Anglików, działający na ich zlecenia [[korsarz]]e i [[bukanier]]zy połączyli siły, by atakować hiszpańskich kolonistów. Do końca XVII wieku z Tortugi wysyłano pirackie ekspedycje mające na celu obleganie i rabowanie nadmorskich miast. Inną znaną siedzibą piratów było [[Port Royal (Jamajka)|Port Royal]] na Jamajce. Zamieszkiwane przez nich od 1656 do 7 czerwca 1692, kiedy to w wyniku [[Trzęsienie ziemi|trzęsienia ziemi]] doszło do jego częściowego zniszczenia. W Port Royal często przebywali [[Henry Morgan]]{{r|Hamilton}}, [[François l’Olonnais]]{{r|Maxwell}} i [[Czarnobrody]]{{r|Konstam}}.

Od XIX wieku kolonie stały się [[Niepodległość|niepodległe]]. Mimo to część tamtejszych krajów wciąż znajdowała się pod kontrolą lub wpływem państw kolonialnych. W obrębie basenu Morza Karaibskiego znajdują się łącznie 22 terytoria wyspiarskie należące do 12 krajów, w tym Kuba – ostatni kraj regionu, który w 1898 uzyskał niepodległość. W tym samym roku, w wyniku przegranej przez Hiszpanów [[wojna amerykańsko-hiszpańska|wojny amerykańsko-hiszpańskiej]], Portoryko zostało oddane [[Stany Zjednoczone|Stanom Zjednoczonym]].

W 1903 roku w wyniku interwencji Stanów Zjednoczonych, [[Niepodległość Panamy (1903)|wydzielono Panamę]] od [[Kolumbia|Kolumbii]]. W latach 1904–1914 ukończono budowę [[Kanał Panamski|Kanału Panamskiego]], będącego jedną z najważniejszych dróg wodnych świata, wydatnie skracającą drogę morską między wschodnim i zachodnim wybrzeżem Stanów Zjednoczonych. Przez 75 lat strefa kanału znajdowała się pod jurysdykcją Stanów Zjednoczonych. Do końca 1999 przekazano ją Panamie{{r|history}}.

== Geologia ==
Region Karaibski w zdecydowanej większości jest usytuowany na [[Płyta karaibska|płycie karaibskiej]], w mniejszej części na [[Płyta północnoamerykańska|płycie północnoamerykańskiej]]. Fragmenty stref nadbrzeżnych Panamy, Kolumbii i Wenezueli, które są zaliczane do obszaru Karaibów, znajdują się na płytach panamskiej i północnoandyjskiej. Stosunkowo niewielka płyta karaibska znajduje się między dwoma głównymi płytami budującymi kontynenty Ameryki Północnej (płyta północnoamerykańska) i Ameryki Południowej ([[płyta południowoamerykańska]]), co wpływa na jej ciągłą ewolucję{{r|ugr}}. Względem Ameryki Południowej płyta karaibska przemieszcza się o 21 mm/rok w kierunku wschodnim. Zachodnia część płyty przesuwa się o około 10 mm/rok w kierunku południowym, natomiast od strony wschodniej, w pobliżu Trynidadu, w niewielkim stopniu płyty oddalają się od siebie{{r|Lallemant}}. Płyta karaibska jest ograniczona z dwóch stron [[Subdukcja|strefami subdukcji]] z aktywnymi [[Rów oceaniczny|rowami oceanicznymi]] i łańcuchami wulkanicznymi{{r|ugr}}. Na zachodnim krańcu płyty karaibskiej zbiegają się nią płyty [[Płyta kokosowa|kokosowa]], [[Płyta panamska|panamska]] i [[Płyta północnoandyjska|północnoandyjska]]. Płyta kokosowa ulega subdukcji pod płytę karaibską, natomiast płyta panamska i północnoandyjska wciągają płytę karaibską pod siebie. Od strony wschodniej również występuje subdukcja, gdzie płyty północno- i południowoamerykańska są wpychane pod płytę karaibską. 

[[Plik:Caribbean plate tectonics-en.png|thumb|Mapa płyt tektonicznych w regionie Karaibów]]
Od Oceanu Atlantyckiego Morze Karaibskie oddzielone jest kilkoma [[Łuk wyspowy|łukami wyspowymi]] w różnym wieku. Najmłodszy z tych łuków rozciąga się od Małych Antyli po północno-wschodnią część [[Trynidad i Tobago|Trynidadu i Tobago]] do wybrzeża [[Wenezuela|Wenezueli]]. Powstał wskutek subdukcji płyty południowoamerykańskiej i karaibskiej. W tym procesie powstały tam [[wulkan]]y, z których obecnie część jest aktywna lub drzemiąca. Do drzemiących wulkanów można zaliczyć [[Montagne Pelée]], [[Mount Mazinga]] na holenderskiej wyspie [[Sint Eustatius]] oraz wulkan [[Morne Trois Pitons]] na [[Dominika|Dominice]]. Większe wyspy w północnej części morza, takie jak Kuba, Haiti, Jamajka i Portoryko leżą na starszym łuku wyspowym.

Wiek geologiczny Morza Karaibskiego nie jest do końca znany, ale szacuje się, że wynosi między 160 a 180 milionów lat, oraz że powstało ono na skutek szczeliny, która podzieliła [[superkontynent]] [[Pangea]] w erze [[Mezozoik|mezozoicznej]]{{r|Iturralde-Vinent}}. We [[Karbon|wczesnym karbonie]], w efekcie zbliżenia się [[Gondwana|Gondwany]] do [[Laurosja|Laurosji]] zmniejszył się jego basen. Kolejny etap formacji morza miał miejsce w [[trias]]ie, gdy potężny [[ryft]] przyczynił się do powstania wąskiego ubytku rozciągającego się od obecnej [[Nowa Fundlandia|Nowej Fundlandii]] aż po zachodnie wybrzeże [[Zatoka Meksykańska|Zatoki Meksykańskiej]]{{r|Iturralde-Vinent2003}}, tworząc przy tym silikoklastyczne ([[skały krzemionkowe|krzemionkowe]]) [[skały osadowe]]. Z powodu potężnej [[Transgresja morza|transgresji morskiej]] mającej miejsce na początku [[Jura|jury]], woda wypełniła Zatokę Meksykańską, tworząc tam [[Morze epikontynentalne|płytkie morze]]. Ryfty w trakcie [[Jura środkowa|jury środkowej]] utworzyły zagłębienia w dnie morza. Pojawienie się tych basenów dało również początek [[Ocean Atlantycki|Oceanowi Atlantyckiemu]] i w późnej jurze przyczyniło się do rozbicia Pangei. W [[Kreda (okres)|kredzie]] Morze Karaibskie zyskało formę zbliżoną do obecnej. Na początku [[paleogen]]u [[Regresja morza|morska regresja]] oddzieliła Karaiby od Zatoki Meksykańskiej i od Oceanu Atlantyckiego tworząc ląd na miejscu obecnej Kuby i Haiti. Karaiby pozostały w takiej formie przez większą część [[kenozoik]]u aż do [[holocen]]u, gdy wzrost poziomu wody w oceanach ponownie połączył Karaiby z Oceanem Atlantyckim.

== Położenie i obszar ==
{{dopracować|sekcja|źródła=2009-11}}
Od pełnych wód Oceanu Atlantyckiego oddzielają go łańcuchy wysp [[Małe Antyle|Małych Antyli]] na wschodzie i [[Wielkie Antyle|Wielkich Antyli]] na północy. Wyspa [[Kuba (wyspa)|Kuba]] i półwysep [[Jukatan (półwysep)|Jukatan]] oddzielają go od [[Zatoka Meksykańska|Zatoki Meksykańskiej]]. Z akwenem Zatoki Meksykańskiej połączone jest przez [[Cieśnina Jukatańska|Cieśninę Jukatańską]], a z Oceanem Atlantyckim przez [[Cieśnina Wiatrów|Cieśninę Zawietrzną]]. Z Morza Karaibskiego można dostać się na [[Ocean Spokojny]] przez [[Kanał Panamski]].

Jego powierzchnia wynosi 2&nbsp;754&nbsp;000&nbsp;km². Najgłębszy punkt znajduje się w [[Rów Kajmański|Rowie Kajmańskim]], pomiędzy [[Kuba (wyspa)|Kubą]] a [[Jamajka|Jamajką]], na głębokości 7680 m. W ukształtowaniu dna Morza Karaibskiego wyróżnia się trzy [[basen oceaniczny|baseny]]: [[Basen Jukatański|Jukatański]], [[Basen Kolumbijski|Kolumbijski]] i [[Basen Wenezuelski|Wenezuelski]].
 
Wybrzeże Morza Karaibskiego jest dość urozmaicone. Występuje tu kilka dość dużych [[zatoka (geografia)|zatok]]: [[Zatoka Honduraska|Honduraska]], [[Zatoka Moskitów|Moskitów]], [[Darién (zatoka)|Darién]] czy [[Zatoka Wenezuelska|Wenezuelska]] z [[Maracaibo (jezioro)|jeziorem Maracaibo]]. Ważniejsze miasta położone nad Morzem Karaibskim to: [[Santiago de Cuba]], [[Port-au-Prince]], [[Santo Domingo]], [[Caracas]], [[Maracaibo]], [[Barranquilla]], [[Cartagena de Indias|Cartagena]], [[Colón (miasto w Panamie)|Colón]], [[Belize City]], [[Cancún|Cancun]] i [[Playa del Carmen]].

Cały obszar Morza Karaibskiego oraz leżące na nim wyspy nazywane są [[Karaiby|Karaibami]].

== Wyspy ==
{{Kategoria główna|Wyspy Morza Karaibskiego}}

== Państwa położone nad Morzem Karaibskim ==
Nad Morzem Karaibskim leżą następujące państwa:
* {{Państwo|VEN}}
* {{Państwo|COL}}
* {{Państwo|PAN}}
* {{Państwo|CRI}}
* {{Państwo|NIC}}
* {{Państwo|HND}}
* {{Państwo|GTM}}
* {{Państwo|BLZ}}
* {{Państwo|MEX}}
Wyspiarskie państwa i terytoria zależne basenu Morza Karaibskiego: 
{|
|valign="top"|
* {{Państwo|CUB}}
* {{Państwo|CYM}}
* {{Państwo|JAM}}
* {{Państwo|HTI}}
* {{Państwo|DOM}}
* {{Państwo|PRI}}
* {{Państwo|VIR}}
* {{Państwo|ABW}}
|valign=top|
* {{państwo|Bonaire}}
* {{Państwo|CUW}}
* {{państwo|Saba}}
* {{państwo|Sint Eustatius}}
* {{państwo|SXM}}
* {{Państwo|AIA}}
* {{Państwo|KNA}}
* {{Państwo|ATG}}
|valign=top|
* {{Państwo|MSR}}
* {{Państwo|GLP}}
* {{Państwo|DMA}}
* {{Państwo|MTQ}}
* {{Państwo|LCA}}
* {{Państwo|VCT}}
* {{Państwo|GRD}}
* {{Państwo|TTO}}
* {{Państwo|Brytyjskie Wyspy Dziewicze}}
|}

== Zobacz też ==
{{Siostrzane projekty |słownik=Morze Karaibskie|books=|cytaty=|źródła=|commons=Category:Caribbean Sea
|news=}}
* [[Amerykańskie Morze Śródziemne]]
* [[Gwizdek Rossby’ego]]
* [[Piraci z Karaibów (seria)|Piraci z Karaibów]]
* [[Romans Morza Karaibskiego]]

== Przypisy ==
{{Przypisy|
<ref name="Cleversley">{{Cytuj stronę | url = http://entheology.com/peoples/the-taino-world/ | tytuł = The Taino World | autor = Keith Cleversley | opublikowany = entheology.com | praca = | data = 2010-05-06 | język = en | data dostępu = 2016-08-27}}</ref>
<ref name="Aikhenvald">{{Cytuj stronę | url = https://research.jcu.edu.au/lcrc/language-archives/south-america-languages/arawak-languages/arawak-languages | tytuł = Arawak languages | autor = Alexandra Aikhenvald | opublikowany = James Cook University | praca =  | data = 2006 | język = en | data dostępu = 2016-08-27 | archiwum = https://web.archive.org/web/20160828034054/https://research.jcu.edu.au/lcrc/language-archives/south-america-languages/arawak-languages/arawak-languages | zarchiwizowano = 2016-08-28 }}</ref>
<ref name="Carrasco">{{Cytuj książkę | nazwisko = Carrasco | imię = David | nazwisko2 = Sessions | imię2 = Scott | tytuł = Cave, City, and Eagle's Nest: An Interpretive Journey Through the Mapa de Cuauhtinchan | url = https://books.google.pl/books?id=1UxGR6UB7AwC&pg=PA360&lpg=PA360&dq=tainos+3000&source=bl&ots=8Fq_oxzdv7&sig=K_eiDPrFxy7GUW8HehvWv3xnFiE&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwie-_3OqeHOAhWFkywKHRDJDEcQ6AEIQzAD#v=onepage&q=300%20BCE&f=false | wydanie = 2 | wydawca = University of New Mexico Press. Published in collaboration with the David Rockefeller Center for Latin American Studies and the Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, Harvard University | miejsce = Albuquerque | rok = 2007 | strony = 360 | isbn = 978-0-8263-4283-6}}</ref>
<ref name="Francis">{{Cytuj książkę | nazwisko = Francis | imię = J. Michael | tytuł = Iberia and the Americas: Culture, Politics, and History – A Multidisciplinary Encyclopedia | url = https://books.google.pl/books?id=OMNoS-g1h8cC&pg=PA776&lpg=PA776&dq=caribs+taino+orinoko&source=bl&ots=vuD8Qq8NfK&sig=M0LzNRJGlas9gbLw_cBfflY9ExY&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjuiNHbr-HOAhUHkywKHWqMDaU4ChDoAQhbMAw#v=onepage&q=caribs%20taino%20orinoko&f=false | wydanie = 1 | wydawca = ABC-CLIO | miejsce = Santa Barbara, California | rok = 2006 | strony = 776 | isbn = 1-85109-426-1}}</ref>
<ref name="LoC">{{Cytuj stronę | url = https://www.loc.gov/exhibits/1492/america.html | tytuł = 
An Ongoing Voyage:What Became of “America” | autor = | opublikowany = Library of Congress | praca = | data = | język = en | data dostępu = 2016-08-27}}</ref>
<ref name="Arnao">{{Cytuj pismo | nazwisko = González Arnao | imię = Mariano | tytuł = A prueba de piratas | czasopismo = La Aventura de la Historia – Año 6 | wolumin = 61 | wydanie = 1 | strony = | data = listopad 2003 | wydawca = Arlanza Ediciones | miejsce = Madryt | issn = | doi =}}</ref>
<ref name="Hamilton">{{Cytuj stronę | url = http://nautarch.tamu.edu/portroyal/ | tytuł = The Port Royal Project | autor = Donny L. Hamilton | opublikowany = Nautical Archaeology Program, Texas A&M University | data = 2000 | język = en | data dostępu = 2016-08-27}}</ref>
<ref name="history">{{Cytuj stronę | url = http://www.history.com/this-day-in-history/panama-canal-turned-over-to-panama | tytuł = Panama Canal turned over to Panama | autor =  | opublikowany = History.com | data = | język = en | data dostępu = 2016-08-27}}</ref>
<ref name="Konstam">{{Cytuj książkę | nazwisko = Konstam | imię = Angus | tytuł = Blackbeard's Last Fight: Pirate Hunting in North Carolina 1718 | url = https://books.google.pl/books?id=3lKbCwAAQBAJ&pg=PA7&lpg=PA7&dq=port+royal+blackbeard&source=bl&ots=MbiweIqk9O&sig=J7umzfCg497nWIO0Nt068WflMDk&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwi0_PzG--HOAhUFWSwKHehRAvM4ChDoAQhLMAY#v=onepage&q=port%20royal%20blackbeard&f=false | wydanie = | wydawca = Osprey Publishing | miejsce = Oxford | rok = 2013 | strony = 7 | isbn = 978-1-78096-195-8}}</ref>
<ref name="Maxwell">{{Cytuj książkę | nazwisko = Maxwell | imię = Kenneth | tytuł = Naked Tropics: Essays on Empire and Other Rogues | url = https://books.google.pl/books?id=JQVYAQAAQBAJ&pg=PA50&lpg=PA50&dq=Fran%C3%A7ois+l%27Olonnais+port+royal&source=bl&ots=7WNdNbLJRm&sig=EcwbBRvOnB5LafnSs3l-mDFLlGI&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwiHn8GX_eHOAhWHVSwKHW2ABLUQ6AEITzAG#v=onepage&q=Fran%C3%A7ois%20l%27Olonnais%20port%20royal&f=false | wydanie = | wydawca = Routledge | miejsce = Nowy Jork | rok = 2003 | strony = 50 | seria = New World in the Atlantic world | isbn = 0-415-94576-3}}</ref>
<ref name="Iturralde-Vinent">{{Cytuj stronę | url = http://www.redciencia.cu/cdorigen/arca/primp.html | tytuł = Los primeros pobladores del Caribe | autor = Manuel Iturralde-Vinent | autor link = Manuel Iturralde-Vinent | opublikowany = redciencia.cu | praca =  | rok = 2004 | język = es | data dostępu = 2016-09-03 | archiwum = https://web.archive.org/web/20181007095046/http://www.redciencia.cu/cdorigen/arca/primp.html | zarchiwizowano = 2018-10-07 }}</ref>
<ref name="Lallemant">{{Cytuj książkę | nazwisko = Avé Lallemant | imię = Hans G. | nazwisko2 = Sisson | imię2 = Virginia B. | tytuł = Caribbean-South American Plate Interactions, Venezuela | url = https://books.google.pl/books?id=IjxEfjiu8-0C&pg=PA9&lpg=PA9&dq=caribbean+orogeny&source=bl&ots=cLzfZIiJqu&sig=iSzXiWLAGfgX3j2p4qbAp1M1i90&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjHsdCBlfPOAhUBmBoKHV-yC1kQ6AEIJzAB#v=onepage&q=%22caribbean%20plate%22&f=false | wydanie = | wydawca = The Geological Society of America, Inc. | miejsce = Colorado | rok = 2005 | strony = 2 | rozdział = Prologue | isbn = 0-8137-2394-9 | język = en | data dostępu = 2016-08-20}}</ref>
<ref name="ugr">{{Cytuj stronę | url = http://www.ugr.es/~agcasco/igcp546/CaribMetGeol/caribbean.htm | tytuł = Caribbean | data = 2008-04-01 | opublikowany = Universidad de Granada | język = en | data dostępu = 2016-09-03}}</ref>
<ref name="Iturralde-Vinent2003">{{Cytuj stronę | url = http://www.redciencia.cu/cdorigen/arca/paper/juriv04.pdf | tytuł = The Conflicting Paleontologic Versus Stratigraphic Record of the Formation of the Caribbean Seaway | autor = Manuel Iturralde-Vinent | autor link = Manuel Iturralde-Vinent | rok = 2003 | praca =  | opublikowany = redciencia.cu | strony = 4 | język = en | data dostępu = 2016-08-21 | archiwum = https://web.archive.org/web/20160325043036/http://www.redciencia.cu/cdorigen/arca/paper/juriv04.pdf | zarchiwizowano = 2016-03-25 }}</ref>
}}

{{Morza}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Morza Oceanu Atlantyckiego|Karaibskie, Morze]]
[[Kategoria:Morze Karaibskie| ]]