Przejdź do zawartości

Szybka Kolej Miejska w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 82.160.142.190 (dyskusja) o 13:44, 15 cze 2009. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 16 cze 2009, była oparta na tej wersji.
Szybka Kolej Miejska Sp. z o.o. w Warszawie
Logo
ilustracja
Państwo

 Polska

Data założenia

5 maja 2004

Forma prawna

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Prezes

Leszek Walczak

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Strona internetowa
Schemat linii SKM

Szybka Kolej Miejska w Warszawie jest przedsiębiorstwem w formie spółki z o. o. obsługującym naziemną linię szybkiej kolei miejskiej łączącej centrum Warszawy z jej obrzeżami oraz przedmieściami. Linia ta jest zaczątkiem sieci skm (kolei aglomeracyjnej) obejmującej cały węzeł kolejowy Warszawy. Wraz z metrem i tramwajami ma tworzyć zasadniczą sieć komunikacji miejskiej w Warszawie, uzupełnioną przez autobusy. Warszawska Szybka Kolej Miejska świadczy usługi na już istniejących liniach kolejowych zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe. Dysponuje taborem kolejowym typu 14WE i okresowo EN57.

Historia

Przed wojną

Pierwsze próby stworzenia systemu skm w Warszawie, wzorowanego na takich w ówczesnej Rzeszy Niemieckiej, miały miejsce przed wojną. Od roku 1937 można mówić o prapoczątkach systemu skm w Warszawie, w związku z częściową elektryfikacją węzła i wprowadzeniu kursów podmiejskich z częstotliwościami typowymi dla tego typu systemów. 15 grudnia 1936 roku otwarto trakcję elektryczną na linii do Otwocka i Pruszkowa. 22 maja 1937 roku oddano do użytku zelektryfikowany odcinek Pruszków-Grodzisk-Żyrardów a 15 grudnia 1937 roku uruchomiono pociągi elektryczne do Mińska Mazowieckiego. Zastosowano tabor przystosowany do wysokich (węzłowych) peronów (powojenne serie PKP - EW51 i EW52).

Po wojnie

Po wojnie kolej stwierdziła, że nie będzie tramwajem, a miasto Warszawa, że nie ma metropolii bez metra [4}, co zapobiegło naturalnemu rozwojowi systemu skm (przy czym metra też nie było), mimo zbudowania np. drugiej nawy tunelu średnicowego. Niemniej w okresie gospodarki planowej linię średnicową znacznie rozbudowano i zmodernizowano, a nowy tabor typu 1B/2B, ASEA i 3B/4B (serie PKP EW53 , EW54, EW55) także był przystosowany do wysokich peronów, a ilośc drzwi zwiększono. W roku 1963 za rządów Władysława Gomułki oddano do użytku nowoczesną, szczególnie jak na tamte czasy, stację Warszawa Śródmieście (w miejscu zburzonego Dworca Głównego) i przystanki Warszawa Ochota, Powiśle oraz Stadion, a także osobny tunel dla pociągów dalekobieżnych. W roku 1975 za rządów Edwarda Gierka zbudowano w nowym miejscu dworzec Warszawa Centralna. Od czasów stanu wojennego i pogłębionego przez niego kryzysu społeczno-gospodarczego system podupadł, zmniejszyła się częstotliwość kursowania pociągów. Niekorzystny wpływ na poziom świadczonych przez kolej usług miały także przemiany ustrojowe, pod koniec lat 90. XX wieku kolej regionalna w Warszawie obsługiwała poniżej 1% realizowanych podróży, a pociągi kursowały zbyt rzadko, przez co pasażerowie woleli skorzystać z innych środków transportu. Dodatkowo, na jej trasach nasiliła się przestępczość, grasowały grupy napadające i ograbiające podróżnych, oraz pojawiło się (na wzór amerykański) graffiti na wagonach, stacjach i przystankach. Stopniowo znikały - kasowane -pociągi wysokoperonowe zastępowane przez "uniwersalne" typu 5B/6B (seria PKP EN57), a rozkład jazdy degenerował się na skutek braku więzi kolei z miastem. Jedyne wówczas wyprodukowane w warunkach niewydolnej gospodarki zespoły wysokoperonowe (serie PKP EW58 i EW60) skierowano do Trójmiasta, gdyż Warszawa nie była postrzegana jako miejsce, gdzie komunikacja kolejowa ma jakieś znaczenie.

Po 1989

Dopiero pod koniec 2002 roku padła propozycja eksperta eksploatacji i ekonomistów transportu (m.in. R. Wodzickiego i A. Fularza), by system skm zorganizować jako przedsiębiorstwo oddzielne od kolei państwowej PKP, tak jak to ma miejsce w niektórych krajach Europy. Chodziło o przerwanie dyskusji na temat różnic taryfowych między PKP i ZTM. W ulotce Polskiego Naukowo-Technicznego Towarzystwa Eksploatacyjnego w Warszawie i referacie na konferencji we Wrocławiu na temat zintegrowanego transportu R. Wodzicki przeciwstawił się (luty-kwiecień 2003) projektowi wydzielenia linii średnicowej jako "kolejki typu metro". W następstwie, A. Fularz na zorganizowanej wówczas konferencji prasowej przedstawił rozwiązania organizacyjne spotykane w stolicach Europy oraz zaproponował strukturę organizacyjną dla warszawskiej skm. Kolej miejska była przez opozycję traktowana jako jedna z obietnic przedwyborczych kandydata na prezydenta Warszawy, Lecha Kaczyńskiego, a zakupione pociągi jako straty spowodowane przez niego w czasie rządzenia miastem. Wydarzenia te udokumentowane są w poniżej wymienionej literaturze. Obecnie ZTM organizuje prawidłowo, [potrzebny przypis] system SKM, jako jeden z najważniejszych środków komunikacji aglomeracyjnej. Świadczy o tym umieszczanie linii w materiałach informacyjnych ZTM, przemalowanie zespołów w barwy komunikacji miejskiej rozpoczęte od ezt nr 103 (jesień 2008), plany właściwego oznakowania linii oraz integracji kolejowej komunikacji aglomeracyjnej przez włączenie do niej ruchu regionalnego. Mimo niedoskonałości taboru, rozkładów jazdy, a także torów, komunikacja kolejowa jest najszybszym środkiem komunikacji w aglomeracji osiagając predkość handlową 40 km/h, co może być jeszcze zwiększone.

Linia S1

Jeden z pociągów warszawskiej SKM: 14WE-04 na stacji Warszawa Olszynka Grochowska

Pierwsza linia SKM ruszyła 3 października 2005 na trasie Warszawa Falenica-Warszawa Zachodnia (linia S1). Do grudnia tego roku przewóz pasażerów odbywał się na zasadach promocyjnych - bez opłat. Od 11 grudnia 2005 r. SKM Warszawa zaczęła funkcjonować pod nadzorem i według taryf Zarządu Transportu Miejskiego, prowadząc kursy między Falenicą a Warszawą Zachodnią, przy czym istniały też skrócone kursy do stacji Warszawa Wschodnia (oznaczone jako linia S10).

Początkowo, według wielu oceniających, linia nie spełniła pokładanych w niej nadziei, co spowodowane było m.in. tym, że pociągi SKM rzadko pojawiały się na stacjach, nawet w godzinach szczytu, a czas ich przejazdu nie odbiegał od parametrów poruszających się na tej samej linii pociągów Kolei Mazowieckich. Ponadto na tej samej trasie działa wielu prywatnych przewoźników autobusowych oraz często kursująca linia przyspieszona 521. Linia S1 została więc zawieszona od dnia 1 lipca 2006. Faktycznie te zjawiska były spowodowane przez niemożność ułożenia dobrego rozkładu jazdy dla nowego przedsiębiorstwa kolejowego, co wynikało z przepisów, a także niedostateczne działania organizacyjne miasta, dla którego SKM była rzeczą nową.

Linia S1 powróci do 2010 w ramach tworzenia kolejnych linii i budowy nowych stacji. Ale dopiero gdy SKM dostanie nowe wagony podobne do metra. [1]

Istniejace linie

Linia S2

Historia

1 lipca 2006 SKM zmieniła trasę na linię S2 - od Rembertowa do Pruszkowa, a potem z Sulejówka Miłosny do Pruszkowa, dzięki czemu korzysta z niej znacznie więcej osób. Oceniający zwracają uwagę na stałą w ciągu dnia wysoką frekwencję i przepełnienie w godzinach szczytu. Linia ta pozwala szybko przejechać całą aglomerację na kierunku prostopadłym do linii metra (bardzo je uzupełniając), gdzie bardzo trudno poruszać się samochodem.

Ze względu na remont tunelu średnicowego pociągi przez pierwsze pół roku kursowały przez stację Warszawa Centralna. 15 stycznia 2007 wróciły na tory lokalne linii średnicowej (Warszawa Stadion - Warszawa Powiśle - Warszawa Śródmieście - Warszawa Ochota).

Od 6 listopada 2006 w wybranych kursach pociągi SKM kursowały na wydłużonej trasie do stacji Warszawa Wola Grzybowska. Od 18 grudnia 2006 pociągi SKM kursują na trasie Sulejówek - Pruszków. Na odcinku Pruszków - Warszawa Ursus i Warszawa Wola Grzybowska - Sulejówek Miłosna obowiązuje podmiejska strefa biletowa ZTM, natomiast od przystanku Warszawa Ursus - Warszawa Wola Grzybowska - miejska strefa biletowa ZTM.

Od 15 stycznia 2007 w skład komunikacji miejskiej wchodzą również pociągi regionalne Kolei Mazowieckich i Warszawskiej Kolei Dojazdowej poruszające się w strefie miejskiej. Posiadacze biletów okresowych (z wyłączeniem biletów na jedną linię) ładowanych na Warszawskiej Karcie Miejskiej ZTM mają możliwość korzystania z kolei średnicowej na podobnych zasadach jak z linii metra. Pociągi w godzinach szczytu jeżdżą z podobną częstotliwością. Od 16 czerwca 2007 możliwość podróży pociągami Kolei Mazowieckich i WKD mają także posiadacze aktywnego biletu dobowego.

Przebieg

nazwa stacji strefa biletowa czas przejazdu
Sulejówek-Miłosna 2 -
Sulejówek 2 3
Warszawa Wola Grzybowska 1 5
Warszawa Wesoła 1 8
Warszawa Rembertów 1 13
Warszawa Wschodnia 1 23
Warszawa Stadion 1 25
Warszawa Powiśle 1 28
Warszawa Śródmieście 1 31
Warszawa Ochota 1 33
Warszawa Zachodnia 1 38
Warszawa Włochy 1 42
Warszawa Ursus 1 46
Piastów 2 50
Pruszków 2 54

Rozbudowa

Obecnie realizowana jest rozbudowa systemu SKM, która polega na następujących działaniach:

  • budowa nowych przystanków na istniejących trasach na obszarach gęsto zamieszkanych
  • remont istniejących zniszczonych przystanków, by je oddać do użytku po dziesątkach lat nieużytku
  • przebudowa i budowanie nowych torów, by zwiekszona ilość pociągów nie kolidowała z koleją regionalną i dalekobieżną
  • tworzenie nowych linii poprzez organizację częstego i regularnego serwisu przystanków przez cały dzień
  • zakup taboru do obsługi nowych linii

Planowanie

Od około roku 2000 trwają dyskusje publiczne w prasie warszawskiej i urzędowe w ZTM i SKM na temat przyszłosciowego wyglądu systemu SKM w Warszawie.

Plan z października 2007

W październku 2007 opracowany został plan rozwoju SKM od 2007 do 2027 roku. [2] Plan ten przewiduje powstanie następujacych linii.

  • 2006 -- S2 -- Pruszków – W-wa Śródmieście - Sulejówek
  • 2009/10 -- S3 -- Grodzisk Mazowiecki – W-wa Śródmieście - Sulejówek
  • 2009/10 -- S4 -- Grodzisk Mazowiecki – W-wa Śródmieście - Otwock
  • 2010/11 -- S5 -- Legionowo – Dw. Gdański
  • 2011/12 -- S6 -- Legionowo – W-wa Śródmieście – Piaseczno
  • 2011/12 – S7 -- Błonie – Dw. Gdański - Warszawa Wschodnia
  • 2012/13 – S8 – Dw. Wileński - Wołomin
  • 2013/14 -- S9 – Dw. Wschodni –Dw. Gdański – W-wa Główna
  • 2014/15 -- S10 -- Grodzisk Mazowiecki – W-wa Śródmieście - Mińsk Mazowiecki

Plan z lipca 2008

W lipcu 2008 zarząd SKM przedstawił plany stworzenia od grudnia 2010 dwuch linii z Okęcia przejeźdzających przez śródmieście. [3]

  • 2010/11 -- S2 -- Okecie – W-wa Śródmieście – Sulejówek
  • 2010/11 -- S3 -- Okecie – W-wa Śródmieście – Legionowo – Modlin

Plan z maja 2009

W maju 2009 zarząd ZTM przedstawił plany uruchomienia dwuch nowych linii pod koniec 2009. [4]

  • 2009/10 -- S9 -- Dw. Gdański – Legionowo
  • 2009/10 -- S7 -- Otwock – W-wa Śródmieście – W-wa Służewiec (Okęcie)

Podsumowanie planów

Planowaniem nowych linii zajmuje sie zarówno zarząd SKM jak i zarząd ZTM. Plany zmieniają sie z roku na rok. W przypadku podłączenia Okęcia nawet z miesiąca na miesiąc. Zmiany te polegają na przesuwaniu terminów wprowadzania nowych linii jak i na przenoszeniu przebiegu planowanych linii między trasami.

Uwzględniając wszystkie dotychczasowe plany daje się rozpoznać priorytetowe trasy, na których w przyszłości będą jeździć linie o różnym zasięgu.

  • Grodzisk-Warszawa-Mińsk (Wschód-Zachód) (Grodzisk Mazowiecki – Pruszków – W-wa Śródmieście – Sulejówek – Mińsk Mazowiecki)
  • Piaseczno-Warszawa-Modli (Północ-Południe) (Piaseczno – W-wa Służewiec / Okęcie – W-wa Śródmieście / Dw. Gdański – Legionowo – Modlin)
  • Otwock-Warszawa-Okęcie/Grodzisk (Otwock-Centrum) (Dw. Wschodni – W-wa Śródmieście – Okęcie / Grodzisk Mazowiecki)
  • Warszawa-Wołomin (Wołomin-Centrum) (Dw. Wileński – Wołomin)
  • Warszawa-Błonie (Błonie-Centrum) (Błonie – Dw. Gdański – Dw. Wschodni)
  • Linia Obwodowa (Centrum) (Dw. Gdański - W-wa Zoo – Dw. Wschodni – W-wa Stadion – W-wa Powiśle - W-wa Śródmieście – W-wa Główna - W-wa Ochota - Dw. Zachodni - W-wa Wola – Dw. Gdański)

Planowane linie

Trasa Grodzisk-Warszawa-Mińsk

Główne przystanki trasy: Grodzisk Mazowiecki – Pruszków – W-wa Śródmieście – Sulejówek – Mińsk Mazowiecki

Proponowane linie:

  • Grodzisk Mazowiecki – W-wa Śródmieście – Sulejówek
  • Grodzisk Mazowiecki – W-wa Śródmieście – Mińsk Mazowiecki
  • Pruszków – W-wa Śródmieście – Sulejówek
  • Pruszków – W-wa Śródmieście – Mińsk Mazowiecki

Trasa Piaseczno-Warszawa-Modlin

Główne przystanki trasy: Piaseczno – W-wa Służewiec / Okęcie – W-wa Śródmieście / Dw. Gdański – Legionowo – Modlin

Proponowane linie:

  • Piaseczno – W-wa Śródmieście – Legionowo
  • Okęcie / W-wa Służewiec – W-wa Śródmieście – Legionowo - Modlin
  • Dw. Gdański – Legionowo

Trasa Otwock-Warszawa

Główne przystanki trasy: Otwock – Dw. Wschodni – W-wa Śródmieście – Okęcie / Grodzisk Mazowiecki

Proponowane linie:

  • Otwock – W-wa Śródmieście – Grodzisk Mazowiecki
  • Otwock – W-wa Śródmieście – Pruszków
  • Otwock – W-wa Śródmieście – Okęcie / W-wa Służewiec

Trasa Wołomin-Warszawa

Główne przystanki trasy: Dw. Wileński – Wołomin

Proponowana linia:

  • Dw. Wileński – Wołomin

Trasa Błonie-Warszawa

Główne przystanki trasy: Błonie – Dw. Gdański – Dw. Wschodni

Proponowana linia:

  • Błonie – Dw. Gdański – W-wa Zoo – Dw. Wschodni

Trasa Linia obwodowa

Główne przystanki trasy: Dw. Gdański - W-wa Zoo – Dw. Wschodni – W-wa Stadion – W-wa Powiśle - W-wa Śródmieście – W-wa Główna - W-wa Ochota - Dw. Zachodni - W-wa Wola

Proponowana linia:

  • Dw. Wschodni - W-wa Zoo – Dw. Gdański - W-wa Główna


Tabor

Na początku firma SKM Sp. z o.o. w Warszawie wypożyczyła od Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście sp. z o.o. ezt EN57-1107, który miał stanowić rezerwę. Po przybyciu zespołu 14WE-01 nakazano rozpoczęcie ruchu przy pomocy zaledwie dwóch pociągów. Awaria jednak wykluczyła 14WE-01 i ruch podjął ezt EN57-1107 w malowaniu trójmiejskim jedynie z naklejkami SKM w Warszawie. Zespół ten wielokrotnie wyjeżdżał na trasę także potem, gdy przychodziły kolejne 14WE. Po przejściu na linię S2 zaszła znów konieczność uzupełnienia dłuższej trasy pojazdami wypożyczonymi, tym razem oklejonymi folią w sposób przypominający malowanie SKM w Warszawie (w takim malowaniu moża było spotkać te zespoły potem w Trójmieście). Pierwszym z nich był EN71 (EN71-046) także wypożyczony z trójmiejskiej Szybkiej Kolei Miejskiej. Był to pierwszy skład czterowagonowy na w służbie SKM w Warszawie Musiał on jednak powrócić już po kilku tygodniach na swoją trasę do Słupska. Do Warszawy przybyły wtedy ezt z trójmiejskiej SKM EN57-1718 oraz EN57-880, które powróciły na Wybrzeże po wyprodukowaniu kolejnych zespołów - 14WE-08 i 14WE-09, które jako pierwsze w Polsce były oznakowane numerami europejskimi i miały odpowiednio numery operacyjne eksploatującego - 107 i 108.

Jeden z pociągów warszawskiej SKM typu 14WE na stacji Warszawa Wschodnia

Obecnie (dane z lutego 2008) w posiadaniu SKM znajduje się osiem elektrycznych zespołów trakcyjnych typu 14WE, o numerach 14WE-02 (102) oraz 101, 103, 104, 105, 106, 107 i 108. Ezt te zapoczątkowały polski rejestr oznaczeń europejskich dla pojazdów trakcyjnych - serię 212. Aby zapewnić dwuzespołowe składy w marcu 2008 wprowadzono wypożyczone jednostki EN57-960 i EN57-1455 PKP Przewozy Regionalne z Łukowa.

Od połowy grudnia w barwach SKM w Warszawie (identyfikator eksploatującego SKMWA) jeżdżą dwie nowe jednostki EN57 z nietypowymi numerami 3001 i 3002 służącymi jedynie za tymczasowe identyfikatory pojazdu (numery operacyjne odpowiednio 201 i 203), wyprodukowane w 1964 i 1966 roku oraz zmodernizowane w 2008 roku w Mińsku Mazowieckim. Są to ezt serii 5B/6B wyprodukowanego swego czasu dla Jugosławii sprowadzone przez ZNTK Mińsk Mazowiecki. Mają one wymienione czoła i zmodernizowane wnętrza. Pozostawiono w nich rozruch oporowy, a klimatyzację zastosowano jedynie w kabinach maszynisty. Jednostki są pomalowane w nowe barwy SKM w Warszawie (czerwone czoła, kremowe boki z czerwono-żółtym paskiem na dole, boki w pasie okiennym pomalowane na czarno w celu upodobnienia do jednostki 14WE)

Na przełomie lat 2008 i 2009 wypadła obsługa poziomu 4 utrzymania zespołu 14WE-02, który jako ostatni znany był pod starym oznaczeniem. Powrócił on już przemalowany w barwy komunikacji miejskiej oraz nowymi oznaczeniami jako 102.

Bibliografia

  1. Biuro Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy – Cele strategiczne w zakresie ochrony środowiska dla miasta stołecznego Warszawy, Warszawa 2002
  2. Biuro Zrównoważonego Transportu Polskiego Klubu Ekologicznego – Ulotka „Koleją po Warszawie!” 2002
  3. Frankowski S. Jak ożenić kolej z miastem, Przegląd Techniczny nr 41/1986
  4. Frontczak F., Kluczborski S., Kuligowski K., Skoniecki J., Wasilewicz W. - 50 lat elektryfikacji PKP, WKŁ, Warszawa 1989
  5. Hadaj M. - Kolej wygodniejsza od metra / Pojechaliśmy pociągiem SKM, Życie Warszawy 24-25.9.2005 r.
  6. Hadaj M. - Ministerstwo musi pomóc - rozmowa z Adamem Fularzem, Życie Warszawy 10.12.2003 r.
  7. Hadaj M. - Pierwszy pociąg za dziewięć miesięcy, Życie Warszawy 15.11.2004
  8. Hadaj M. – Rozkręcanie szybkiej kolei, Życie Warszawy, 21-22.2.2004
  9. Hadaj M. – SKM czyli Szansa Kompletnie zMarnowana, Życie Warszawy, 6-7.5.2006 r.
  10. Hadaj M. – Szybka Kolej Miejska zaczęła ostre hamowanie, Życie Warszawy
  11. Hadaj M. – Szybka kolej od września, Życie Warszawy 23.6.2005
  12. Hadaj M. - Zróbmy metro z kolei, Życie Warszawy 10.12.2003 r.
  13. Jaszczyński K.- Metropoliten inżyniera Taubego, Stolica nr 10/2007
  14. Kucharzewski M. - Szybka Klapa Miejska, Super Express 20-21.5.2006
  15. Majszyk M. – Rozłożyli się na rozkładach, Rzeczpospolita 10-11.11.2005
  16. Majszyk M., Krzemiński J. – Afera wagonowa w ratuszu, Rzeczpospolita 2006
  17. Majszyk M., Krzemiński J. - Pasażerowie uciekli, Rzeczpospolita 6.2.2006
  18. Mężyński A. – Szybko zrobieni w pociąg, Super Express, 13.10.2005
  19. Potapowicz S. – Warszawska metropolia XXI wieku, Platforma Obywatelska – Mój folder 7.7.2001 r.
  20. Romanowicz A. – Dworce i przystanki kolejowe, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1970
  21. Strategia rozwoju m. st. Warszawy do 2020 roku – projekt.
  22. Śmietana K. – Od lipca Szybka Kolej Miejska do Pruszkowa, Gazeta Wyborcza Stołeczna 21.5.2006
  23. Śmietana K. - Spółka na szynach, Gazeta Wyborcza Stołeczna 2004
  24. Śmietana K. – Szybka Klapa Miejska, Gazeta Wyborcza Stołeczna nr 4.10.2005
  25. Śmietana K. – Szybka Kolej Miejska – przedwyborczy hit, który nie wypalił, Gazeta Wyborcza Stołeczna nr 5.10.2005
  26. Wodzicki R. – Kolej na kolej, Środowisko nr 5/2000
  27. Wodzicki R. – Nowe oznakowanie trakcyjnego taboru kolejowego, Transport i Komunikacja nr 6/2007
  28. Wodzicki R. - Opinia na temat "kolejki typu metro" dla zainteresowanych Dniem Ziemi 2003, Polskie Naukowo-Techniczne Towarzystwo Eksploatacyjne, Warszawa 16 lutego 2003
  29. Wodzicki R. - Kształtowanie potencjału eksploatacyjnego warszawskiego węzła kolejowego, Technika Transportu Szynowego nr 5/2003 : skrót referatu z konferencji międzynarodowej we Wrocławiu
  30. Wodzicki R. - Wymysł Kaczyńskiego? Nowy tabor dla SKM Warszawa. Świat Kolei nr 12/2005,
  31. Wodzicki R. - Kolej miejska w Warszawie. Przegląd Komunikacyjny nr 2/2006,
  32. Wodzicki R. - Warszawska kolej miejska - pierwsze doświadczenia. Transport i Komunikacja nr 2/2006,
  33. Wodzicki R. - Co to są szybkie koleje miejskie? Język, zasady i pozory. Transport i Komunikacja nr 2/2006
  34. Województwo chce przejąć składy SKM, Dziennik Europa Świat Warszawa 14.11.2007
  35. Wołek M. – Uwarunkowania integracji systemów transportu zbiorowego IV Ogólnopolskie Forum Dyskusyjne Stowarzyszenia Samorządów na Rzecz Kolei Lokalnych, Warszawa 12-13.6.2006 r.
  36. www.ztm.waw.pl - witryna Zarządu Transportu Miejskiego w Warszawie

Zobacz też

Linki zewnętrzne

  1. ↑ Najpierw trzy linie SKM
  2. ↑ Artykuł o planie rozwoju SKM z czerwca 2007
  3. ↑ Artykuł o planach rozwoju SKM z grudnia 2008
  4. ↑ Artykuł o planach rozwoju SKM z maja 2009
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szybka_Kolej_Miejska_w_Warszawie&oldid=17427659”