Wioska potiomkinowska
Wioska potiomkinowska, wieś potiomkinowska (ros. потемкинские деревни) – określenie pochodzące od nazwiska gubernatora Nowej Rosji, Grigorija Potiomkina, używane w odniesieniu do mistyfikacji, oszustwa, mającego na celu wywarcie dobrego wrażenia i ukrycie prawdziwej natury sytuacji.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Potiomkin w 1787 roku zorganizował dla cesarzowej Rosji Katarzyny II i jej dworu przejażdżkę w dół Dniepru w celu pokazania, jak wielki sukces książę odniósł podczas kolonizacji prowincji świeżo wydartej Turkom osmańskim. Aby wywrzeć na władczyni dobre wrażenie, Potiomkin miał rzekomo zmontować kilka przenośnych „wiosek” rozmieszczonych w ważniejszych punktach wzdłuż brzegu rzeki. Gdy cesarska łódź pojawiała się w polu widzenia, przebrani za wieśniaków ludzie Potiomkina zaczynali wznosić radosne okrzyki na cześć carycy i towarzyszących jej zagranicznych ambasadorów[1].
W opinii historyków dopiero Astolphe de Custine (pół wieku po wizycie carycy Katarzyny) w swoich kronikach rosyjskich nadał „wioskom potiomkinowskim” status rzeczywistego procederu, który ma miejsce w historii rosyjskiej od XII wieku[2]. Przesadzone opowieści na temat skali tworzenia fasad w okresie panowania Katarzyny miałyby być antypotiomkinowską propagandą. Zdaniem rosyjskiego historyka Aleksandra Panchenki wioski potiomkinowskie są w dużej części mitem[3]. Panchenko pisze, że „Potiomkin rzeczywiście dekorował miasta i wsie, ale nie robił z tego żadnej tajemnicy”[4]. Simon Sebag Montefiore za autora wyrażenia „wioski potiomkinowskie” uważa posła saskiego Georga von Helbiga, który był rozgoryczony tym, że nie zaproszono go na Krym[5]; zwrot ten tym samym miałby powstać za sprawą osoby, która nie była świadkiem wydarzeń. W roku 1809 ukazała się biografia Potiomkina autorstwa Helbiga, w której powtarzał swoje wcześniejsze zarzuty wobec księcia.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Norman Davies: Potiomkin – Norman Davies – Teksty.
- ↑ Evgeniĭ Aleksandrovich Dobrenko, Political Economy of Socialist Realism, Yale University Press, 2007, s. 46 sqq.
- ↑ Aleksandr Panchenko, " 'Potyomkin villages as a cultural myth," (rus) in Panchenko, O russkoi istorii i kul´ture (St. Petersburg: Azbuka, 2000), 416. "В связи с вышесказанным должно сделать заключение, что миф о «потемкинских деревнях» – именно миф, а не достоверно установленный факт."
- ↑ Panchenko, op. cit.: "Потемкин действительно декорировал города и селения, но никогда не скрывал, что это декорации."
- ↑ Simon Sebag Montefiore, Potiomkin: książę książąt, Warszawa 2006, s. 445