Lubart

Lubart
Dymitr Lubart Giedyminowicz
	; Lubart, autorstwa Bartosza Paprockiego (1578)
	; Herb Giedyminowiczów
	Książę połocki
Okres	od ; do 1342
	Książę włodzimierski i łucki
Okres	od 1342; do 1384
	Książę halicko-wołyński
Okres	od 1340; do 1349
	Książę halicko-wołyński
Okres	od 1350; do 1366
	Książę halicko-wołyński
Okres	od 1371; do 1383
	Dane biograficzne
Dynastia	Giedyminowicze
Data urodzenia	ok. 1312/15
Data śmierci	przed 1386
Ojciec	Giedymin
Matka	Jewna
Rodzeństwo	Jewnuta ; Narymunt ; Olgierd ; Koriat ; Kiejstut ; Monwid ; Witold ;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 21 mar 2024, była oparta na tej wersji.

Dymitr Lubart, przed chrztem: Lubart (starorus. Луборт^[a]^[1], ur. ok. 1312/15, zm. przed 1386^[2]) – książę połocki, włodzimierski, łucki i halicko-wołyński. Jeden z synów Giedymina, a także członek rodziny Giedyminowiczów.

Książę połocki do 1342, książę włodzimierski i łucki 1342–1384, książę halicko-wołyński 1340–1349, 1350–1366, 1371–1383, książę halicki 1340–1349.

Historia

Według Jana Długosza w 1336 pustoszył Mazowsze^[3]. Gdy 7 kwietnia 1340 bojarzy otruli księcia halicko-wołyńskiego Bolesława Jerzego ІІ Trojdenowicza^[4], Lubart, według Stefana Marii Kuczyńskiego, opanował Wołyń jako mąż córki księcia włodzimierskiego Andrzeja II Juriewicza^[3] (zdaniem Henryka Paszkiewicza, córki ostatniego księcia włodzimierskiego, prawdopodobnie Andrzeja^[4]), według innych danych rościł pretensje do zwolnionego tronu księstwa, bowiem ze względu na (hipotetyczne)^{[potrzebny przypis]} małżeństwo z córką księcia włodzimierskiego Andrzeja II, uważał siebie za jedynego spadkobiercę wymarłej linii książąt halickich. Ponadto siostra Lubarta Eufemia była żoną Bolesława Jerzego II. Do zbrojnego sporu o księstwo halicko-wołyńskie zapewne by nie doszło, gdyby nie śmierć (26 maja 1339) siostry Lubarta – polskiej królowej Aldony Anny, żony króla Kazimierza III Wielkiego, która była głównym łącznikiem pomiędzy Polską a Litwą. Na zaostrzenie konfliktu wpłynęła również śmierć ojca Lubarta Giedymina w 1341, utrzymującego poprawne stosunki z Polską.

Osobny artykuł: Wojna o księstwo halicko-włodzimierskie (1340–1392).

Po śmierci Giedymina, państwo litewskie podzielono pomiędzy jego synów: Monwida, Kiejstuta, Olgierda, Narymunta, Koriata, Jawnutę i Lubarta. Mimo że Giedymin wyznaczył Jawnutę jako władcę Wilna i swego następcę, Lubart z pozostałymi braćmi wspierał Olgierda w walce o władzę w Wilnie.

Lubart założył między 1341 a 1382 na Wołyniu miasto o swoim imieniu Lubar nad rzeką Słuczą, i miał tu warowny zamek.

W 1350 Lubart w czasie najazdu zniszczył Lwów i inne pobliskie miejscowości jakie napotkał w drodze z Wołynia. Gdy w czasie wyprawy króla Kazimierza został podpisany rozejm (najstarszy spisany i zachowany układ polsko-litewski), mający obowiązywać do 24 czerwca 1355, w którym podzielono m.in. Ruś Halicko-Włodzimierską, tak, że Polska otrzymała ziemię halicką, przemyską i sanocką, a Litwa: włodzimierską, łucką, bełską, chełmską i brzeską i Krzemieniec, należący do księcia Jerzego Narymuntowicza, (nazwanego „kondominium polsko-litewskim”), to układ ten nie utrzymał się długo, został zerwany przez ks. Lubarta. W kolejnym układzie pokojowym, z jesieni 1366, Lubart otrzymał tylko cześć księstwa: ziemię łucką i część ziemi włodzimierskiej, a do Polski przyłączono ziemię chełmską i bełską (obie oddając w lenno Jerzemu Narymuntowiczowi), pozostałą część ziemi włodzimierskiej otrzymał w lenno Aleksander Koriatowicz. Po śmierci Ludwika Węgierskiego w 1382, Lubart nie przystąpił już do walki, lecz odzyskał ziemię pokojowo, wykupując od starostów węgierskich Olesko, Horodło, Łopatyn, Krzemieniec, Peremil i Siestratyn.

Kronika Iwana Groźnego (XVI w.)
Jewnuta, Narymunt, Kiejstut, Koriat, Lubart i Monwid
Ślub Lubarta

Lubart Dymitr zmarł przed 1386.

Osoba pierwszej żony księcia Lubarta nie jest pewna. We wcześniejszej literaturze przyjmowano, że była to córka księcia halicko-wołyńskiego Bolesława II Jerzego i jego drugiej żony, inni historycy uważali, że była to córka księcia włodzimierskiego Andrzeja Halickiego, współcześnie wysuwany jest pogląd, że była nią córką kniazia Daniela Ostrogskiego^[5]

Drugą żoną księcia Lubarta była Olga, córka Konstantego Wasylowica, księcia rostowskiego, siostrzenica księcia moskiewskiego Siemiona Dumnego. Z tego małżeństwa miał trzech synów: Fiodora (Fedora, czyli Teodora^[6]), Łazarza i Siemiona (Semena^[6]).

W 1386 syn Lubarta, książę włodzimierski i łucki Fedor Lubartowicz złożył hołd Władysławowi Jagielle i Jadwidze. Król polski rozpoczął ograniczanie jego władzy: spod władzy Fedora wyłączono część księstwa, zarządzaną przez Fedora Daniłowicza (Ostrogskiego) i zmieniono w bezpośrednie lenno Polski.

W 1387 odebrano Fedorowi Lubartowiczowi ziemię łucką na rzecz Witolda.

Zobacz też

Uwagi

↑ Wym. pol.: Lubort.

Przypisy

↑ Narbutt 1846 ↓, s. 18.
↑ Tęgowski, s. 305.
↑ ^a ^b Stefan M. Kuczyński: Lubart Dymitr, s. 576.
↑ ^a ^b Henryk Paszkiewicz: Bolesław (†1340). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 270–271.
↑ Tęgowski, s. 235-237.
↑ ^a ^b Kuczyński, s. 576.

Bibliografia

Stefan M. Kuczyński: Lubart Dymitr. [W:] Polski Słownik Biograficzny. Т. XVII. Zeszyt 4. Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1972, s. 576-577.
Jan Tęgowski: Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów. Poznań – Wrocław, 1999.

[1] Wym. pol.: Lubort.

[CITEREFNarbutt184618-2] Narbutt 1846 ↓, s. 18.

[3] Tęgowski, s. 305.

[Kuczyński_576-4] Stefan M. Kuczyński: Lubart Dymitr, s. 576.

[Paszkiewicz_270-5] Henryk Paszkiewicz: Bolesław (†1340). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 270–271.

[6] Tęgowski, s. 235-237.

[SMK576-7] Kuczyński, s. 576.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]