Roztoczański Park Narodowy
50°37′N 22°58′E/50,616667 22,966667
| |
.JPG) Oznaczenie granicy parku | |
| park narodowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia |
1974 |
| Akt prawny | |
| Powierzchnia |
84,83 km² |
| Powierzchnia otuliny |
380,96 km² |
| Ochrona |
ścisła 1029,22 ha |
| Odwiedzający |
134 tys. (2015)[2] |
| Dyrekcja |
ul. Plażowa 2, |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zamojskiego  | |
| 50°37′N 22°58′E/50,616667 22,966667
| |
| Strona internetowa | |
.JPG)
.JPG)
Roztoczański Park Narodowy – park narodowy położony w południowo-wschodniej części Polski, na Roztoczu, w województwie lubelskim. Został utworzony 10 maja 1974. Dyrekcja parku ma swoją siedzibę w Pałacu Plenipotenta w Zwierzyńcu. Symbolem parku jest konik polski[3]
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Roztoczański Park Narodowy położony jest w południowo-wschodniej części Polski, w województwie lubelskim, obejmując najcenniejsze przyrodniczo obszary Roztocza. Aktualna jego powierzchnia wynosi 8483 ha, z czego lasy zajmują 8102 ha (95,5%). Ochroną ścisłą objęto 1029 ha (12,1%)[4]. Otulina parku zajmuje 38 095,87 ha[5].
Park obejmuje część Roztocza Środkowego, które tworzą głównie skały górnokredowe. W jego strefie krawędziowej występują utwory trzeciorzędowe, a w dolinach piaski czwartorzędowe. Wysokość na terenie parku wynosi najwyżej 350 m n.p.m.[6]
Historia powstania
[edytuj | edytuj kod]Początki ochrony przyrody na Roztoczu sięgają XVI wieku, gdy na obszarze należącym wówczas do ordynacji założonej przez kanclerza Jana Zamoyskiego, utworzono zwierzyniec. Teren zwierzyńca otoczono parkanem o długości ok. 30 km, a obejmował on obszar obecnego obszaru ochrony ścisłej Bukowa Góra oraz część obwodu Florianka. W zwierzyńcu Zamojskich znajdowały się jelenie, rysie i dziki, wilki, żbiki i tarpany. Zlikwidowano go pod koniec XVIII lub na początku XIX wieku – zwierzęta zostały wypuszczone bądź oddane okolicznym mieszkańcom[4].
Duże walory przyrodnicze Roztocza spowodowały, że tym obszarem zainteresowali się liczni badacze. Dzięki ich staraniom od I połowy XX wieku zaczęto tworzyć rezerwaty leśne i florystyczne. Pierwszym z nich był utworzony w 1936 rezerwat przyrody Bukowa Góra. Do 1974 pod ochroną znajdowało się 11 rezerwatów leśnych i florystycznych o łącznej powierzchni 1263 ha[7]. W 1974 powołano park narodowy, powstały na obszarze Lasów Państwowych, Nadleśnictw Kosobudy i Zwierzyniec, obejmujący początkowo 4801 ha[4].
Konik polski
[edytuj | edytuj kod]
W Roztoczańskim Parku Narodowym istnieje hodowla koników polskich wokół stawów Echo i na Białej Górze. Zainicjował ją w 1982 prof. Mirosław Kownacki. Koniki mogą biegać po specjalnym wyznaczonym terenie przeznaczonym na ten cel, który ma obecnie powierzchnię 180 ha. Zwierzęta żyją tam bez ingerencji człowieka, dokarmiane są tylko w czasie zimy[8].
Flora
[edytuj | edytuj kod]Najbardziej zalesiony park narodowy w Polsce, grunty leśne pokrywają 95,5% powierzchni parku. Roztocze to obszar graniczny gromadnego występowania ważnych gatunków drzew lasów zachodnioeuropejskich – jodły, buku, jaworu, lipy szerokolistnej, świerku i cisu. W parku wyróżniono około 20 zespołów leśnych, z których do najważniejszych należą wyżynny jodłowy bór mieszany (nieco mniej niż ⅓ powierzchni parku) i żyzna buczyna karpacka. Często występuje także zespół acidofilnej buczyny niżowej, pokrywa wraz z dwoma wymienionymi zespołami około 45% powierzchni parku[6].
Na najżyźniejszych glebach parku rosną grądy, które prócz buków tworzą dęby, graby, wiązy i klony zwyczajne i jawory oraz lipy. W północnej części parku, na ciepłych glebach wapiennych, występują świetliste dąbrowy z domieszką sosen i grabów. W pokrytych lasem dolinach o piaszczystym podłożu, w różnej odległości od rzeki Wieprz, obecne są różne typy borów sosnowych i mieszanych. Na terenach silnie nawodnionych występują łęgi, olsy i torfowiska wysokie, na których zachowały się relikty glacjalne i subarktyczne, jak brzoza niska, zimoziół północny i turzyca strunowa. Wśród flory parku występują rośliny typowe dla południowo-wschodniej Polski reprezentują m.in. zawilec wielkokwiatowy, pluskwica europejska, miodunka miękkowłosa, driakiew żółta. W wyniku wpływów klimatu atlantyckiego rosną tu również rosiczka pośrednia, przygiełka brunatna i sit sztywny. Roślinność górską reprezentują tojad dzióbaty, żywiec gruczołowaty, czosnek siatkowaty, lepiężnik biały, paprotnik Brauna i protnica sudecka[9]. Flora naczyniowa parku to około 750 gatunków, podstawę stanowią gatunki nizinne. Do roślin chronionych, występujących w Roztoczańskim Parku Narodowym, należy obuwik pospolity[6].
Fauna
[edytuj | edytuj kod]Szczególnie bogate w gatunki są w parku ślimaki, krocionogi, pajęczaki i owady. Występują rzadcy przedstawiciele szarańczaków, mrówek, pluskwiaków oraz chrząszczy (w parku ponad 2000 gatunków[8]) z rodziny biegaczowatych i kózkowatych. Wśród gadów występuje żółw błotny i padalec zwyczajny w odmianie turkusowej[6]. Z płazów natomiast występują tu traszki zwyczajne i grzebieniaste oraz kilka gatunków ropuch[10].
Z ponad 190 gatunków ptaków w parku 130 regularnie gniazduje w jego obrębie. Są to m.in. (kolejność niesystematyczna) orlik krzykliwy, trzmielojad, kobuz, muchołówka białoszyja i muchołówka mała, głuszec[11], jarząbek, bocian czarny, dzięcioł białogrzbiety i dzięcioł zielonosiwy, pliszka górska[6], a także czyż zwyczajny i gołąb siniak[8].
Formy ochrony przyrody
[edytuj | edytuj kod]Do pełniejszej ochrony stworzono na terenie parku 5 obszarów ochrony ścisłej:[1]
- obszar ochrony ścisłej Bukowa Góra,
- obszar ochrony ścisłej Czerkies,
- obszar ochrony ścisłej Jarugi,
- obszar ochrony ścisłej Międzyrzeki,
- obszar ochrony ścisłej Nart.
Ośrodki dydaktyczne i muzealne
[edytuj | edytuj kod]W ramach Roztoczańskiego Parku Narodowego funkcjonują dwa obiekty, w których prowadzona jest działalność edukacyjna i popularyzatorska:
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Jaworowski Park Narodowy
- Roztoczańska Konna Straż Ochrony Przyrody im. 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Strefy ochronne, strefa ochronna zwierząt łownych. [w:] Oficjalna strona Roztoczańskiego Parku Narodowego [on-line]. [dostęp 2019-02-06].
- ↑ Zygmunt Kruczek: Frekwencja w atrakcjach turystycznych w latach 2011 - 2015. Polska Organizacja Turystyczna, 2016. [dostęp 2018-09-22].
- ↑ Piotr Profus, Zofia Tomek: Ssaki. W: Tadeusz Wilgat (red.): Roztoczański Park Narodowy. Zwierzyniec: Roztoczański Park Narodowy, s. 202. ISBN 83-900625-2-6.
- ↑ a b c Roztoczański Park Narodowy. [dostęp 2011-09-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-11)].
- ↑ Otulina Parku. [w:] Oficjalna strona Roztoczańskiego Parku Narodowego [on-line]. [dostęp 2018-09-22].
- ↑ a b c d e Jan Duda: Roztoczański Park Narodowy. W: Parki narodowe w Polsce. Videograf II, 2008, s. 36-37. ISBN 978-83-7183-601-5.
- ↑ Parki Narodowe w Polsce 2016 ↓, s. 228.
- ↑ a b c Oficjalna strona Roztoczańskiego Parku Narodowego. [dostęp 2014-05-15].
- ↑ Parki Narodowe w Polsce 2016 ↓, s. 235.
- ↑ Parki Narodowe w Polsce 2016 ↓, s. 236.
- ↑ Tabela 6. Ptaki Roztoczańskiego Parku Narodowego - diagnoza stanu. W: Stefan Reszel, Tadeusz Grądziela (red.): Roztoczański Park Narodowy. Przyroda i człowiek. Wyd. I. Zwierzyniec: Roztoczański Park Narodowy, 2013, s. 159. ISBN 978-83-935430-2-1.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Roman Reszel, Tadeusz Grądziela (red.): Roztoczański Park Narodowy. Przyroda i człowiek. Wyd. I. Zwierzyniec: Roztoczański Park Narodowy, 2013. ISBN 978-83-935430-2-1.
- Tadeusz Wilgat (red.): Roztoczański Park Narodowy. Zwierzyniec: Roztoczański Park Narodowy. ISBN 83-900625-2-6.
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Zwierzyniec. Tekst jednolity (załącznik nr 1 do Uchwały Nr LV/354/10 Rady Miejskiej w Zwierzyńcu z dnia 28 stycznia 2010 r.). Zwierzyniec: Burmistrz Zwierzyńca, 2009.
- Roztocze Środkowe. Mapa turystyczna 1:50.000. Wyd. IV. Lublin: Kartpol, 2013. ISBN 978-83-62664-23-8.
- Eliza Kalbarczyk, Robert Kalbarczyk, Krzysztof Kasprzak, Piotr Krajewski, Beata Raszka: Parki Narodowe w Polsce. Wyd. I. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Dragon sp. z o.o., 2016. ISBN 978-83-7887-385-3.