Żeneta tygrysia

Żeneta tygrysia
	Genetta tigrina
	(Schreber, 1776)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	wiwerowate
Podrodzina	wiwery
Rodzaj	żeneta
Gatunek	żeneta tygrysia
Synonimy
	Viverra tigrina Schreber, 1776; Genetta tigrina – A. Smith, 1834;
	Viverra tigrina Schreber, 1776; Genetta tigrina – A. Smith, 1834;
Podgatunki
	G. t. methi Roberts, 1948; G. t. tigrina (Schreber, 1776);
	G. t. methi Roberts, 1948; G. t. tigrina (Schreber, 1776);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żeneta tygrysia^[4] (Genetta tigrina) – gatunek ssaka z podrodziny wiwer (Viverrinae) w rodzinie wiwerowatych (Viverridae). Ssak ten występuje w południowej Afryce i według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania

Żeneta tygrysia występuje w zależności od podgatunku^[5]:

G. tigrina tigrina – Południowa Afryka (południowe regiony prowincji Przylądkowej Zachodniej do wschodniej części prowincji Przylądkowej Wschodniej)
G. tigrina methi – Południowa Afryka (na południe od rzeki Umzigaba, Pondoland) oraz Lesotho

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał w 1776 roku niemiecki zoolog Johann von Schreber, nadając mu nazwę Viverra tigrina^[6]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to Przylądek Dobrej Nadziei (niem. von dem Vorgebirge der guten Hofnug) w Południowej Afryce^[7]. Podgatunek methi po raz pierwszy opisał w 1948 roku południowoafrykański zoolog Austin Roberts, bazując na okazie odłowionym u ujścia rzeki Umzigaba w Pondoland^[8].

Wcześniej takson ten był uważany za gatunek konspecyficzny z G. maculata^[9]^[10]^[11], jednak badania przeprowadzone w 2003 roku wsparły ważność tego taksonu^[12]^[13]. Rozpoznano dwa podgatunki^[5]^[14].

Etymologia

Nazwa rodzajowa: starofr. genette – żeneta^[15]. Epitet gatunkowy: łac. tigrinus tigrine – tygrysi, okratowany lub pasiasty jak tygrys, od tigris, tigridis – tygrys, od gr. τιγρις tigris, τιγριδος tigridos – tygrys^[16]. Epitet methi jest eponimem honorującym szwagra Austina Robertsa, Bertie Metha, który dostarczył okaz typowy^[8].

Morfologia

Długość ciała samców 46–58 cm, samic 42,7–56 cm, długość ogona samców 39–45,9 cm, samic 38,5–43,2 cm, długość tylnej stopy samców 8–9 cm, samic 7,7–8,5 cm, długość ucha samców 3,6–5,5 cm, samic 3,9–4,3 cm; masa ciała samców 1,6–2,1 kg, samic 1,4–1,9 kg^[5]. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, samce są nieznacznie większe i cięższe od samic^[5]. Sierść jest koloru białożółtego lub szarego, na brzuchu szara lub białawoszara. Pasy na karku są dobrze zdefiniowane. Ciągły, pas grzbietowy koloru czarnego zaczyna się tuż za ramieniem. Na udach i ramionach występują duże plamy. Na twarzy znajduje się dobrze oznakowana maska, na pysku ciągnie się cienka, ciemna i pionowa linia; nad i pod oczami dobrze widoczne białe plamki. Długi ogon ma od siedmiu do ośmiu bladych pierścieni na przemian z ciemnymi. Szerokość bladych pierścieni w stosunku do ciemnych w środku ogona wynosi 50–75%^[5]; ciemne włosy otaczają ostatni jasny pierścień; końcówka ogona jest całkowicie ciemna. Tylne łapy są ciemne, z cienkim rzędem bladych włosów na ich przedniej powierzchni; tylna część przedramienia również jest ciemna. Górne części przedniej nóg i tylnych łap są lekko cętkowane. Posiada dwie pary sutków^[5]. Czaszka ma cienki grzebień strzałkowy. Tylna komora ucha wewnętrznego jest spłaszczona w porównaniu z komorą przednią i ma po stronie zewnętrznej ciągłą, krzywą linię^[5]. Wzór zębowy: I ${\tfrac {3}{3}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ P ${\tfrac {4}{4}}$ M ${\tfrac {2}{2}}$ = 40^[5].

Ekologia

Żeneta tygrysia zamieszkuje lasy, niziny, górskie fynbosy (wrzosowiska); często przebywa wśród gęstej roślinności^[5]. Czasami przebywa również w strefach nadbrzeżnych oraz w zaroślach i na otwartych obszarach^[5]. Wydaje się być gatunkiem nocnym: podczas badania w byłym Kraju Przylądkowym stwierdzono aktywność nocną^[5]. Jeden ssak był obserwowany jak odpoczywał w ciągu dnia w wydrążonym dębie, trzy metry nad ziemią^[5]. Prowadzi raczej samotniczy tryb życia, samicy podczas godów może towarzyszyć partner lub młode z ostatniego miotu^[5]. Terytorium osobnicze w Kwa-Zulu-Natal wynosi 50–100 ha^[5].

Dieta żenety tygrysiej obejmuje gryzonie (afrosawannik namibijski (Micaelamys namaquensis) i uszkor bagienny (Otomys irroratus)), ptaki (kazarka egipska (Alopochen aegyptiaca) oraz gołębie (Columbidae)), owady (chrząszcze (Coleoptera) i prostoskrzydłe (Orthoptera)), pająki, dwuparce, kraby słodkowodne, dżdżownice oraz rośliny (nasiona, liście i trawa)^[5]. Obserwowano ją również żerującą na wysypiskach śmieci^[5]. W prowincji Przylądkowej Wschodniej 372 odchody zawierały bezkręgowce (stawonogi, wije i pierścienice), kręgowce (małe ssaki, ptaki, gady i ryby), owoce i inne części roślin; dominującymi resztkami w odchodach były owady i trawa^[5]. Występuje zależność składu diety między siedliskiem a porami roku, co wydaje się być zależne od dostępności pokarmu^[5]. Ptaki pojawiają się rzadko w diecie, osiągając szczyt w okresie zimy i wiosny^[5].

Okres rozrodczy jest słabo poznany; młode najprawdopodobniej rodzą się od stycznia do lutego, co sugerowała złapana w styczniu karmiąca samica^[5]. Młode, niedojrzałe ssaki schwytane w marcu osiągnęły masę 300 g i szacowano ich wiek na sześć tygodni^[5].

Na żenecie tygrysiej stwierdzono występowanie wszołów z gatunku Parafelicola neoafricanus^[17].

Status zagrożenia i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)^[3]. Gatunek ten uważa się za powszechny, bez żadnych istotnych zagrożeń^[5]. Ssak ten jest zabijany przez rolników w odwecie za plądrowanie kurników, w tym celowo truty, zabijany jest też przez psy i koty^[3]. Żenety tygrysie są także ofiarami kolizji z pojazdami mechanicznymi^[3]. Skóry i ogony tych ssaków są czasami używane do produkcji tradycyjnych przedmiotów przez członków plemienia Zulu^[3]. Kawałki skóry mogą być również używane jako ozdoba nakryć głowy, a części ich ciała są używane do leczenia dolegliwości oczu^[3]. Zgłaszana była również konsumpcja ich mięsa^[3]. Występują w kilku chronionych obszarach w ich zasięgu, takich jak Góra Stołowa, Garden Route, w Parku Narodowym Addo Elephant, Kanionie Fish River i rezerwacie dzikich zwierząt Dwesa-Cwebe^[3].

Przypisy

↑ Genetta tigrina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ A. Smith. African Zoology. „South African Quarterly Journal”. 2, s. 94, 1834. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h P.P. Gaubert P.P., E. Do LinhE.D.L. San E. Do LinhE.D.L., Genetta tigrina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-04-30] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v A.P. Jennings & G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 224. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ Schreber 1778 ↓, s. ryc. 115.
↑ Schreber 1778 ↓, s. 425.
↑ ^a ^b A. Roberts. Descriptions of some new subspecies of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 21 (1), s. 63, 1948. (ang.).
↑ J. Crawford-Cabral. Note on the taxonomy of Genetta. „Zoologica Africana”. 2, s. 25–26, 1966. (ang.).
↑ J.A. Pringle. The distribution of mammals in Natal: 2. Carnivora. „Annals of the Natal Museum”. 23 (1), s. 93–116, 1977. (ang.).
↑ W.F.H. Ansell: The mammals of Zambia. Chilanga: Zambia National Parks & Wildlife Service, 1978, s. 1–126. (ang.).
↑ P. Gaubert. Description of a new species of genet (Carnivora; Viverridae; genus Genetta) and taxonomic revision of forest forms related to the Large-spotted Genet complex. „Mammalia”. 67 (1), s. 85–108, 2003. DOI: 10.1515/mamm.2003.67.1.85. (ang.).
↑ P. Gaubert, M. Tranier, G. Veron, D. Kock, A.E. Dunham, P.J. Taylor, C. Stuart, T. Stuart & C.W. Wozencraft. Nomenclatural comments on the Rusty-spotted genet (Carnivora, Viverridae) and designation of a neotype. „Zootaxa”. 160, s. 1–14, 2003. DOI: 10.11646/zootaxa.160.1.1. (ang.).
↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Genetta tigrina. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2017-04-30]
↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 292, seria: North American Fauna. (ang.).
↑ tigrina, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
↑ K.C. Emerson & R.D. Price. A new species of Parafelicola (Mallophaga: Trichodectidae) from Mozambique. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 81, s. 109, 1968. (ang.).

Bibliografia

J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. T. 3. Erlangen: Expedition des Schreber'schen säugthier- und des Esper'schen Schmetterlingswerkes, 1778, s. 283–590. (niem.).

[itis-1] Genetta tigrina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Smith-2] A. Smith. African Zoology. „South African Quarterly Journal”. 2, s. 94, 1834. (ang.).

[iucn-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h P.P. Gaubert P.P., E. Do LinhE.D.L. San E. Do LinhE.D.L., Genetta tigrina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-04-30] (ang.).

[Cichocki&inni-4] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[hmw1-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v A.P. Jennings & G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 224. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[CITEREFSchreber1778[https://www.biodiversitylibrary.org/item/97341#page/151/mode/1up_ryc._115]-6] Schreber 1778 ↓, s. ryc. 115.

[CITEREFSchreber1778[https://www.biodiversitylibrary.org/item/135003#page/153/mode/1up_425]-7] Schreber 1778 ↓, s. 425.

[Roberts-8] A. Roberts. Descriptions of some new subspecies of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 21 (1), s. 63, 1948. (ang.).

[Crawford-Cabral-9] J. Crawford-Cabral. Note on the taxonomy of Genetta. „Zoologica Africana”. 2, s. 25–26, 1966. (ang.).

[Pringle-10] J.A. Pringle. The distribution of mammals in Natal: 2. Carnivora. „Annals of the Natal Museum”. 23 (1), s. 93–116, 1977. (ang.).

[Ansell-11] W.F.H. Ansell: The mammals of Zambia. Chilanga: Zambia National Parks & Wildlife Service, 1978, s. 1–126. (ang.).

[Gaubert-12] P. Gaubert. Description of a new species of genet (Carnivora; Viverridae; genus Genetta) and taxonomic revision of forest forms related to the Large-spotted Genet complex. „Mammalia”. 67 (1), s. 85–108, 2003. DOI: 10.1515/mamm.2003.67.1.85. (ang.).

[Gaubert&inni-13] P. Gaubert, M. Tranier, G. Veron, D. Kock, A.E. Dunham, P.J. Taylor, C. Stuart, T. Stuart & C.W. Wozencraft. Nomenclatural comments on the Rusty-spotted genet (Carnivora, Viverridae) and designation of a neotype. „Zootaxa”. 160, s. 1–14, 2003. DOI: 10.11646/zootaxa.160.1.1. (ang.).

[msw3-14] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Genetta tigrina. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2017-04-30]

[Palmer-15] T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 292, seria: North American Fauna. (ang.).

[Jobling-16] tigrina, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).

[Emerson&Price-17] K.C. Emerson & R.D. Price. A new species of Parafelicola (Mallophaga: Trichodectidae) from Mozambique. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 81, s. 109, 1968. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]