Alois Jirásek

Alois Jirásek

Portret Jiráska autorstwa Jana Vilímka
Data i miejsce urodzenia	23 sierpnia 1851 Hronov
Data i miejsce śmierci	12 marca 1930 Praga
Narodowość	czeska
Alma Mater	Uniwersytet Karola
Dziedzina sztuki	Powieść historyczna
Epoka	realizm
Ważne dzieła
Stare podania czeskie (Staré pověsti české)

Alois Jirásek (ur. 23 sierpnia 1851 w Hronovie, zm. 12 marca 1930 w Pradze) – czeski pisarz i dramaturg, przedstawiciel realizmu, autor powieści historycznych.

Życiorys

Alois Jirásek urodził się we wschodnioczeskim Hronovie koło Náchodu. Pochodził z chłopskiej rodziny. Jego ojcem był Josef Jirásek (1822–1901), z zawodu piekarz, matką zaś Vincencie Jirásková z domu Prouzová (1821–1887). Był czwartym z rodzeństwa, po nim urodziło się jeszcze pięcioro dzieci. Uczęszczał do niemieckiego benedyktyńskiego gimnazjum w Broumovie (1863–1867), potem do czeskiego gimnazjum w Hradcu Králové (1867–1871), a następnie ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Karola. Przez czternaście lat żył w Litomyšli, gdzie pracował jako nauczyciel geografii i historii w gimnazjum.

W roku 1888 przeniósł się do Pragi, gdzie mieszkał na obecnym Placu Jiráska. Kontynuował swoją pracę jako pedagog i literat. Odnowił kontakt z Mikolášem Alešem, z którym współdzielił podobne artystyczne poglądy, a także z pisarzami, należącymi do ruchu lumírowców (Josefem V. Sládkiem, Jaroslavem Vrchlickim i Josefem Thomayerem), nawiązał przyjaźń z Zikmundem Winterem, utrzymywał również kontakty z twórcami młodej generacji (Josefem S. Macharem, Jaroslavem Kvapilem i Zdeňkiem Nejedlým). Od roku 1909 był na emeryturze i zajmował się wyłącznie literaturą. Jeździł często do rodzinnego Hronova, ale również podróżował (w ramach studiów) do miejsc, które potem umieszczał w swoich dziełach.

W zgodzie z charakterem całokształtu swojej twórczości jako jeden z pierwszych podpisał w maju 1917 roku Manifest Pisarzy Czeskich, obwieszczenie wspierające polityczne starania niepodległościowe narodu czeskiego. Z Isidorem Zahradníkiem (późniejszym ministrem kolejnictwa) uczestniczył w odczycie deklaracji niepodległości Czechosłowacji pod pomnikiem św. Wacława 28 października 1918, a w sobotę 21 grudnia 1918 witał przemówieniem prezydenta Masaryka na dworcu Wilsona w Pradze – był to triumfalny powrót polityka do ojczyzny.

W nowo powstałej Czechosłowacji był posłem Rewolucyjnego Zgromadzenia Narodowego. W wyborach parlamentarnych w roku 1920 uzyskał fotel senatorski w Zgromadzeniu Narodowym. Senatorem był do roku 1925. W parlamencie reprezentował Czechosłowacką Narodową Demokrację. Zajmował się polityką aż do choroby, która uniemożliwiła mu także dalsze pisanie. W latach 1918, 1919, 1921 i 1930 był nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.

Otrzymał tytuły doktora honoris causa uniwersytetu praskiego i honorowego obywatela Pragi.

Zmarł w Pradze 12 marca 1930 roku. Został pochowany w rodzinnym Hronovie.

Dom rodzinny A. Jiráska, pochodzący z końca XVIII w., istnieje w Hronovie do dziś. Drewniana, zrębowa budowla została w 1925 r. kupiona przez miasto. Obecnie funkcjonuje w nim ekspozycja poświęcona życiu i twórczości pisarza, będąca oddziałem Muzeum Náchodska.

Proza

Najstarsze dzieje

• Staré pověsti české (wyd. pol. Stare podania czeskie, Wydawnictwo "Śląsk" Katowice, 1989, ISBN 83-216-0754-3)

Husytyzm

• Trylogia husycka
  • Mezi proudy
  • Proti všem
  • Bratrstvo (przekład pol. Bractwo)
• Husitský král

Po bitwie pod Biała Górą

• Temno
• Psohlavci (przekład pol. Psiogłowcy)
• Skály, Skaláci

Odrodzenie narodowe

• F. L. Věk
• U nás
• Filosofská historie (wyd. pol. Historia filozofów z 1927, przekład: Stanisław Alberti)

Bibliografia

• Vladimír Forst et al: Lexikon české literatury: osobnosti, díla, instituce. 2/I. H–J. Praga: Academia, 1993. 589 s. ISBN 80-200-0468-8 (cz.).
• Arne Novák: Zvony domova a Myšlenky a spisovatelé. Praha: Novina, 1940. – kapitola Jiráskovo „Temno”, s. 109–132 (cz.).

Linki zewnętrzne

• Publikacje Aloisa Jiráska w serwisie Polona.pl