Bałta
47°56′N 29°37′E/47,933333 29,616667
 Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Bałcie | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Powierzchnia |
2297 km² | ||||
| Populacja (2016) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380-4866 | ||||
| Kod pocztowy |
66105 | ||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
Położenie na mapie obwodu odeskiego  | |||||
| 47°56′N 29°37′E/47,933333 29,616667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
.png)
Bałta (ukr. Балта) – miasto na Ukrainie nad rzeką Kodymą, w rejonie podolskim, obwodzie odeskim. Zamieszkana przez 19 tys. osób (2006).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miasto założył kasztelan kijowski Józef Lubomirski jako Józefgród na granicy z Turcją, która biegła rzeką Kodymą. Jako prywatne miasto szlacheckie Józefgród, będący własnością Lubomirskich należał do województwa bracławskiego[2]. Prawa miejskie miasto otrzymało w 1776 roku na podstawie królewskiego przywileju w którym zapisano: Doniesiono nam jest przez Panów rady naszej przy boku naszym zostających: jako miasteczko Józefgród Alexandra X. Lubomirskiego Wdzica kijows. dziedziczne, z dawnych czasów ufundowane i ludźmi słusznemi i rozumnemi do trzymania dobrego porządku osadzone, dotąd bez przyzwoitego prawa miejskiego zostaje. Chcąc, aby w państwach naszych między inszemi porządnemi i handlowemi miastami toż miasteczko policzone bydź mogło, i żeby w nim sprawiedliwość dla każdego sprawowana była, za rzecz słuszną i potrzebną, z prawem pospolitem zgadzającą się uzrfawszy, prawo magdeb. i inne wszelkie wolności, prerogatywy z tegoż prawa wypływające, temuż miasteczkowi nadajemy, oddalając wszelkie prawa inne i zwyczaje, które by się prawu magd. sprzeciwiać miały. Ale nadchodzące rozbiory zdeprecjonowały królewską łaskę[3].
W 1768 roku gdy wycofujący się oddział konfederatów barskich przechodząc przez Józefów, schronił się w miasteczku Bałta po stronie tureckiej. Spalenie przez Rosjan stało się to przyczyną wojny rosyjsko-tureckiej. W 1774 roku miasteczko Bałta leżące po stronie tureckiej zostało przyłączone do Rosji. Po II rozbiorze Polski Józefów został zagrabiony przez Rosję i połączony z Bałtą. Pod zaborem rosyjskim Bałta była siedzibą powiatu bałckiego w guberni podolskiej. W 1866 roku rozpoczął się rozwój spowodowany przeprowadzeniem linii kolejowej. W 1880 roku 60% mieszkańców stanowili Żydzi. Tutejsze słynne jarmarki malowali Józef Brandt i Józef Chełmoński. W 1897 Bałtę zamieszkiwało 23 363 osób, co czyniło miasto czwartym największym na Podolu po Kamieńcu Podolskim, Humaniu i Winnicy. W latach 1924–1929 stolica Mołdawskiej ASRR. Stanowiła część Mołdawskiej ASRR do 1940 roku. W latach 1941–1944 okupowana przez Rumunię.
Katolicy
[edytuj | edytuj kod]Kościół dla ormiańskich katolików św. Stanisława, którego projekt przygotował S. Fesinger ufundował i wyposażył w 1765 roku Stanisław Lubomirski. Konsekrowano go 17 grudnia 1826 roku. W połowie XIX wieku przeszedł w ręce katolików, których w 1860 roku na około 14 tys. mieszkańców miasta było 392. W czasach ZSRR kościół pełnił on funkcję dworca autobusowego. Zrekonstruowany w 1993 roku ponownie jest kościołem rzymskokatolickim dla katolickiej parafii św. Stanisława BM. Jego poświęcenia dokonał 25 sierpnia 1993 roku biskup Jan Olszański. Obsługiwał także pobliskie katolickie kaplice w Rakułówce i Mironach[4].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- „Polski kościół” ormiańsko-katolicki z 1765 roku pw. św. Stanisława, fundacji Lubomirskich
- Pałac Lubomirskich z XVIII wieku, obecnie szkoła
- Sobór Zaśnięcia Matki Bożej z 1915
- Cerkiew staroobrzędowców
- Wieża z 1929 roku
- Monaster Zaśnięcia Matki Bożej
- Gimnazjum męskie
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, spożywczy, odzieżowy oraz futrzarski[5].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Historyczny herb Józefgrodu -
Kościół św. Stanisława
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ http://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2016/zb/06/zb_chnnu2016pdf.zip
- ↑ Микола Крикун, Воєводства Правобережної України у XVI-XVIII століттях: Статті і матеріали, Lwów 2012, s. 531.
- ↑ Na kresach Kresów [online], Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie [dostęp 2020-08-19] (pol.).
- ↑ BAŁTA. Kościół pw. św. Stanisława B. M. [online], rkc.in.ua [dostęp 2020-08-19].
- ↑ Bałta, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-19].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Bałta, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 96.
