Przejdź do zawartości

Bazyli Wielki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Święty
Bazyli Wielki
Μέγας Βασίλειος
Wyznawca, biskup
doktor Kościoła
Ewangeliczny arystokrata
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

329 lub 330
Cezarea Kapadocka

Data śmierci

1 stycznia 379

Czczony przez

Kościół katolicki,
Cerkiew prawosławną

Wspomnienie

2 stycznia (kat.),
14 stycznia (praw.)
12 lutego (praw. Trzech Świętych Hierarchów)

Atrybuty

czaszka, gołąb nad głowa, księga, model kościoła, paliusz, rylec[1]

Patron

zakonu bazylianów i sióstr Świętego Krzyża

Bazyli Wielki, również Bazyli z Cezarei (gr. Μέγας Βασίλειος, cs. святитель Васи́лий Вели́кий; ur. w 329[2][3] lub 330[4], zm. 1 stycznia 379) – pisarz wczesnochrześcijański zaliczany do grona ojców Kościoła, święty prawosławny i katolicki, wyznawca[5], biskup i doktor Kościoła, uważany za ojca wschodniego monastycyzmu.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Cezarei Kapadockiej (obecnie w Turcji) w bardzo religijnej rodzinie. Jego rodzicami byli Bazyli i Emilia z Cezarei. Dwaj jego bracia: Grzegorz z Nyssy i Piotr z Sebasty oraz siostra Makryna Młodsza zostali też wyniesieni na ołtarze[a]. Bazyli otrzymał staranne wykształcenie, które stawiało go w rzędzie najbardziej światłych ludzi tamtego czasu. Wspólnie z Grzegorzem z Nazjanzu, przyjacielem z okresu studiów, poświęcił się życiu pustelniczemu. Chrzest przyjął dopiero w wieku 28 lat (358) po czym został mnichem. W 364 przyjął święcenia kapłańskie z rąk św. Euzebiusza z Samosaty, a w 370 roku został za jego poparciem biskupem Cezarei i metropolitą Kapadocji.

Jako biskup Cezarei odznaczał się troską o sprawy duszpasterskie i charytatywne. Wybudował schronisko dla pielgrzymów, ludzi w podeszłym wieku i chorych, zapewniające im opiekę i odpowiednie utrzymanie. Znane jest także jego zarządzenie wydane podczas panującego głodu, aby sprzedać część majątku kościelnego, a za uzyskane pieniądze zakupić żywność dla najuboższych. Dla głębokiej wiedzy oraz autorytetu moralnego historia obdarzyła go przydomkiem Wielki. Był jednym z trzech tzw. ojców kapadockich, trójki ojców Kościoła z IV wieku, którzy pochodzili z Kapadocji (Bazyli Wielki, Grzegorz z Nazjanzu i Grzegorz z Nyssy), którzy bardzo przyczynili się do ostatecznego określenia przez Kościół dogmatu o Trójcy Świętej i zwalczali arian.

Bazyli jest autorem wielu dzieł teologicznych, w których wykładał zasady wiary i wskazywał na błędy szerzącego się wówczas arianizmu. Jest też autorem jednej z pierwszych reguł zakonnych (bazylianie), która dotrwała do czasów współczesnych, oraz opracował tekstu liturgii eucharystycznej po dziś dzień używanej w Kościołach tradycji bizantyńskiej prawosławnej i greckokatolickiej (por. np. Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-włoskiego) oraz Kościoły orientalne.

Zmarł 1 stycznia 379 roku w wieku 50 lat.

Relikwie znajdują się w Amalfi koło Neapolu, w Wenecji i Brugii (Belgia).

Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 2 stycznia obok św. Grzegorza z Nazjanzu według nowego kalendarza liturgicznego oraz 14 czerwca według starego kalendarza liturgicznego.

Cerkiew prawosławna wspomina świętego dwukrotnie:

Troparion i kondakion

[edytuj | edytuj kod]

Troparion, ton 1[6]: Na całą ziemię rozeszła się nauka Twoja,
przyjmującą Twoje słowo, którym pobożnie pouczyłeś o prawdach wiary;
wyjaśniłeś naturę bytów,
naprawiłeś obyczaje ludzi.
Królewski kapłanie, Ojcze najczcigodniejszy,
módl się do Chrystusa Boga,
aby zbawił dusze nasze.

Kondakion, ton 4[6]: Okazałeś się niewzruszonym fundamentem Kościoła,
dając wszystkim ludziom niezniszczalne dziedzictwo,
przypieczętowane Twymi regułami,
okazujący niebo, Bazyli najczcigodniejszy.

Filozofia i teologia

[edytuj | edytuj kod]
Basilii Magni Opera, 1540

Trójca Święta

[edytuj | edytuj kod]

Wraz z bratem Grzegorzem z Nyssy głosił współistność trzech Osób Boskich. W tym celu opracował nową doksologię: Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu (która zastąpiła poprzednią: Chwała Ojcu, przez Syna w Duchu Świętym). Twierdził, że nie sposób zgłębić tajemnicy Absolutu jakim jest Bóg. Człowiekowi dostępny jest tylko rąbek wiedzy o nieskończoności Stwórcy, jaka zawarta jest w Piśmie Świętym.

Natura

[edytuj | edytuj kod]

Napisał komentarz do opisu stworzenia w Księdze Rodzaju w formie dziewięciu homilii. Podejmował w nich zagadnienia m.in. zdefiniowania natury firmamentu, czy określenia kształtu Ziemi. Odrzucił on jednak w tym zakresie nauki Arystotelesa, stwierdzając, że Ziemia się nie porusza i nie jest wsparta na niczym (Arystoteles rozważał wsparcie Ziemi na wodzie czy powietrzu). Podkreślał zamysł Boga w stworzeniu natury, porównywał procesy naturalne do moralności i określał je ze względu na korzyści rosnące z istnienia poszczególnych roślin, zwierząt i innych elementów natury.

Dzieła

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Dzieła Bazylego Wielkiego.

Bazyli napisał traktaty Przeciw Eunomiuszowi i O Duchu Świętym.

Wybrane przekłady polskie[7]:

  • Listy. Wybór, przeł. Włodzimierz Krzyżaniak, Warszawa 1972, IW PAX, s. 372.
  • O Duchu Świętym. Alina Brzóstkowska (przekład), Józef Naumowicz (wstęp). Warszawa: IW PAX, 1999, s. 207.
  • Pisma ascetyczne. T. 1. Wstęp do zarysu ascezy. O sądzie Bożym. O wierze. Reguły moralne. Przekład i opracowanie ks. Józef Naumowicz, Kraków 1994 Wydawnictwo Benedyktynów „Tyniec”, s. 264.
  • Pisma ascetyczne. T. 2. Reguły dłuższe. Reguły krótsze. Przekład i opracowanie: ks. Józef Naumowicz, Kraków 1995 Wydawnictwo Benedyktynów „Tyniec”, s. 484.
  • Wybór homilij i kazań, Tadeusz Sinko (tłum.), Kraków: Wydawnictwo Mariackie, 1947.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Również jego matka Emelia oraz jego babka zostały wpisane do kanonu świętych. Jest to wyjątkowy fakt w dziejach Kościoła
  2. podwójne datowanie

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Wiesław Aleksander Niewęgłowski: Leksykon świętych. Warszawa: Świat Książki, 2006, s. 12. ISBN 978-83-247-0574-0.
  2. Św. Bazyli Wielki - Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów [online], com.pl [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  3. Św. Bazyli Wielki - życiorys, patronat [online], obliczaludzi.com [dostęp 2024-04-22] (pol.).
  4. Paul Jonathan Fedwick: Basil of Caesarea, christian, humanist, ascetic: a sixteen-hundredth anniversary symposium, Part 1. Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1981. ISBN 978-0-88844-412-7. (ang.).
  5. Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa: Księga imion i świętych. T. 6: W-Z. Kraków: WAM, Księża Jezuici, 2007, s. 506. ISBN 978-83-7318-736-8.
  6. a b Horologion [online] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-03].
  7. Pełny zestaw przekładów do 2004 zob. Wojciech Stawiszyński: Bibliografia patrystyczna 1901-2004. Kraków: Homini, 2005, s. 149-164. ISBN 83-89598-96-5.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]