Carl Loewe

Carl Loewe

Imię i nazwisko	Johann Carl Gottfried Loewe
Data i miejsce urodzenia	30 listopada 1796 Löbejün
Pochodzenie	niemieckie
Data i miejsce śmierci	20 kwietnia 1869 Kilonia
Instrumenty	fortepian, organy
Typ głosu	baryton
Gatunki	muzyka instrumentalna, muzyka wokalna
Zawód	kompozytor, dyrygent, śpiewak, organista
Aktywność	w Szczecinie 1820–1866
Współpracownicy
Ludwig Giesebrecht

Tablice poświęcone Carlowi Loewe w szczecińskiej katedrze.

Johann Carl Gottfried Loewe (Löwe), najczęściej Karl lub Carl Loewe (ur. 30 listopada 1796 w Löbejün, zm. 20 kwietnia 1869 w Kilonii) – niemiecki kompozytor, dyrygent, śpiewak (baryton), organista i wolnomularz. Przez współczesnych zwany „Schubertem północnych Niemiec”.

Młodość

Urodził się w Löbejün koło Halle jako dwunaste dziecko w rodzinie nauczyciela. Pierwsze lekcje muzyki odebrał od ojca. Był członkiem chóru w Köthen (Anhalt), a później w Halle, gdzie uczęszczał do szkoły. Podczas nauki został dostrzeżony przez króla Westfalii, który wspomagał finansowo jego dalszą edukację muzyczną oraz studia teologiczne na Uniwersytecie w Halle.

Dorosłe życie

W 1820 Loewe przeniósł się do Szczecina, gdzie pracował jako organista w kościele św. Jakuba i miejski dyrektor muzyczny. Kształtował życie kulturalne miasta. Organizował koncerty symfoniczne, na które zapraszał najpopularniejszych kompozytorów pruskich. Sam też koncertował. Doprowadził do wykonania wielu wybitnych dzieł – m.in. Pasji według św. Mateusza i Pasji według św. Jana Jana Sebastiana Bacha. W 1827 roku poprowadził szczecińskie prawykonanie IX Symfonii Ludwiga van Beethovena oraz światowe prawykonanie dzieła Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego – uwertury koncertowej do Snu nocy letniej Williama Szekspira. Utwory angielskiego dramaturga sam tłumaczył, podobnie jak dzieła George’a Byrona.

Pisał muzykę do wierszy poetów romantycznych, dając początek nowemu gatunkowi solowej ballady romantycznej. Skomponował muzykę do utworów Adama Mickiewicza w przekładzie Carla von Blankensee. Opublikowany w 1835 tom tych kompozycji pt. Die polnischen Balladen zawierał m.in. ballady:

• Der junge Herr und das Mädchen (Panicz i dziewczyna)
• Der Woywode (Czaty)
• Die drei Budrisse (Trzech Budrysów)
• Das Switesmädchen (Świtezianka)
• Die Schlüsselblume (Pierwiosnek)
• Frau Twardowska (Pani Twardowska)
• Wilia und das Mädchen (Wilija, naszych strumieni rodzica z Konrada Wallenroda).

W jego dorobku znajduje się też muzyczna wersja ballady Johanna Wolfganga Goethego Król Olch (oryg. Erlkönig), dorównująca jakością znacznie popularniejszej kompozycji Franza Schuberta.

Choć współczesnym znany był głównie z ballad, Carl Loewe tworzył też inne formy: oratoria, opery i liczne kompozycje instrumentalne. Tylko jedna opera doczekała się wystawienia: Die drei Wünsche, dzieło pokazane w 1834 w Berlinie, przeszło jednak bez echa.

Po osiągnięciu znacznej popularności w latach 40. i 50. XIX wieku, jako śpiewak udał się na tournée po Europie. Występował m.in. we Francji, Wielkiej Brytanii, Norwegii i Szwecji. Po powrocie do Szczecina, w roku 1864 doznał wylewu krwi do mózgu/ W 1866 został zwolniony ze wszystkich stanowisk i przeniesiony na emeryturę. W 1866 wyjechał do Kilonii, gdzie zmarł w 1869 roku. Tam też został pochowany.

W salonie artystycznym Sophie Auguste Tilebein

We wrześniu 1822 Carl Loewe został wprowadzony do salonu szczecińskiej patrycjuszki Sophie Tilebein i przez 32 lata uczestniczył aktywnie w życiu artystycznym tegoż salonu. Był to wówczas czołowy szczeciński salon artystyczny. W specjalnie do tych celów przysposobionym klasycystycznym pałacyku położonym w podszczecińskiej miejscowości Züllchow (obecnie dzielnica Szczecina Żelechów) odbywały się spotkania zaproszonych artystów, uczonych, przedstawicieli szlachty, junkierstwa, kupiectwa. Gościem salonu był w roku 1820 sam król Fryderyk Wilhelm III, rok później pojawił się tam książę Albrecht Pruski, a w 1822 następca tronu Friedrich Wilhelm. Bywał tam hrabia von Fleming, właściciel jednych z największych dóbr miejskich na Pomorzu Zachodnim, a także pisarz i pedagog Ludwig Giesebrecht. Do bywalców salonu należał też Walther von Goethe, wnuk Johanna Wolfganga Goethego. Znajomość Loewego z rodziną Goethego zaczęła się w roku 1826, kiedy to synowa słynnego pisarza, razem z rodziną przebywała w pałacyku w Żelechowej. Loewe został później nauczycielem muzyki Walthera von Goethe.

W salonie Sophie Tilebein organizowane były koncerty, przedstawienia teatralne, dysputy literackie. W tym gronie ważną rolę odgrywał szczeciński kantor i dyrektor muzyczny Carl Loewe, który występował tam jako pianista, skrzypek, członek kameralnych zespołów muzycznych, członek tzw. koła miłośników książek. Przy czym rola Loewego nie ograniczała się jedynie do czytania i dyskutowania o dziełach autorów obcych. Tu właśnie czytał swój Komentarz do drugiej części „Fausta” Goethego, wydany w Berlinie w 1834 roku. Najczęściej jednak występował jako śpiewak, wykonujący swoje pieśni i ballady, ale również utwory innych kompozytorów i poetów. Jako śpiewak albo jako pianista wykonywał utwory G. F. Haendla, C. M. Webera, W. A. Mozarta, F. Mendelssohna-Bartholdy, L. van Beethovena, księcia Antoniego von Radziwiłła.

Upamiętnienie

Pomnik Loewego stał do 1945 roku przed szczecińskim kościołem farnym św. Jakuba, później podniesionym do rangi katedry. Do dziś ocalał tylko neogotycki cokół, na którym stoi obecnie figura Maryi. Do 1945 serce kompozytora znajdowało się w katedrze św. Jakuba w Szczecinie, przy dawnych organach katedralnych. Na początku marca 2012 podczas remontu szczecińskiej katedry odnaleziono urnę, w której prawdopodobnie spoczywa serce Carla Loewego. Dziś o związkach kompozytora ze stolicą Pomorza Zachodniego przypomina m.in. dwujęzyczna tablica pamiątkowa umieszczona w katedrze.

Twórczość

Ballady

Carl Loewe pozostawił po sobie blisko pół tysiąca ballad. Do najważniejszych ballad Loewego zaliczyć należy:

• Archibald Douglas (1858)
• Das Hochzeitslied
• Der Wirtin Töchterlein (słowa Ludwig Uhland)
• Der Zauberlehrling (słowa Johann Wolfgang von Goethe)
• Die Glocken zu Speyer
• Die Uhr (słowa Johann Gabriel Seidl)
• Die wandelnde Glocke
• Edward (słowa Johann Gottfried Herder)
• Król Elfów (słowa Johann Gottfried Herder)
• Heinrich der Vogler (1836) – ballada o Henryku Ptaszniku
• Herr Oluf
• Tom der Reimer (1867)

Inne utwory

• 5 oper
• 17 oratoriów
• 2 symfonie
• dwa koncerty fortepianowe
• 4 kantaty
• 3 motety
• 5 psalmów
• trzy kwartety smyczkowe
• sonaty fortepianowe

Bibliografia

• Mikołaj Szczęsny, Carl Loewe, Szczecin 2007. ISBN 978-83-60816-06-6. Pierwsza w Polsce pełna monografia życia i twórczości Loewego.
• Encyklopedia Szczecina. T. I A-O. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 1999, s. 550-551. ISBN 83-87341-45-2.
• Encyklopedia Szczecina. Wydanie jubileuszowe z okazji 70-lecia polskiego Szczecina. Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015. ISBN 978-83-942725-0-0.

Linki zewnętrzne

• Carl Gottfried Loewe – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Carl Loewe – nuty tego kompozytora dostępne w bibliotece cyfrowej Choral Public Domain Library (ChoralWiki)
• Carl Loewe w bazie AllMusic (ang.)
• Nuty Carla Loewego w bibliotece Polona