Cercestis

Cercestis
	; Cercestis dinklagei
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Aroideae
Rodzaj	Cercestis
	Nazwa systematyczna
	Cercestis Schott; Oesterr. Bot. Wochenbl. 7: 414 (1857)
	Typ nomenklatoryczny
	Cercestis afzelli Schott
Synonimy
	Rhektophyllum N.E.Br.; Alocasiophyllum Engl.;
	Rhektophyllum N.E.Br.; Alocasiophyllum Engl.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cercestis Schott – rodzaj wieloletnich, zielnych pnączy lub roślin płożących, należący do rodziny obrazkowatych, liczący 8 gatunków endemicznych dla wilgotnych lasów równikowych tropikalnych rejonów Afryki, od Senegalu do Angoli i Ugandy. Nazwa naukowa pochodzi od mitycznego Kerkestesa, jednego z synów Ajgyptosa^[5], lub z greckiego słowa κερκίς (kerkis), oznaczającego tkackie czółenko^[6].

Morfologia

Łodyga: Łodyga zielna, długa, płożąca lub pnąca, ukorzeniająca się.

Liście: Ulistnienie skrętoległe. Ogonki liściowe tworzące pochwę liściową, wierzchołkowo kolankowate, o długości od 10 cm (C. kamerunianus) do 30 cm (C. afzelii). Blaszki liściowe z kanałami żywicznymi, lancetowato-sercowate, strzałkowate, oszczepowate, trójlistkowe lub nieregularnie pierzaste. Nerwacja siatkowata.

Kwiaty: Rośliny jednopienne. Pojedynczy kwiatostan, typu kolbiastego pseudancjum, pojawia się w węźle łodygi lub na jej wierzchołku, na krótkiej szypułce. Pochwa kwiatostanu w dolnej części zwinięta, w górnej łódkokształtna lub wklęsła, o długości od 2,5 do 8 cm. Kolba na całej długości pokryta kwiatami płodnymi, w dolnym fragmencie żeńskimi, w górnej męskimi. Zalążnie jednokomorowe, zawierające pojedynczy anatropowy zalążek położony niemal bazalnie. Znamiona słupków siedzące, duże, dyskowate. Kwiaty męskie 2-4-pręcikowe, stłoczone, z siedzącymi podłużno-klinowatymi główkami. Otwierające się przez wierzchołkowy otworek pylniki połączone są szerokim łącznikiem.

Owoce: Eliptyczne lub odwrotnie jajowate, jednonasienne jagody. nasiona eliptyczne, o cienkiej łupinie. Bielmo obfite. Zarodek bardzo mały, usytuowany u podstawy bielma.

Systematyka

Pozycja według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016): Należy do plemienia Culcasieae, podrodziny Aroideae, rodziny obrazkowatych, rzędu żabieńcowców w kladzie jednoliściennych^[2]^[7].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala z roku 2007 (2010): Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist, Takht. & Zimmerm. ex Reveal), podgromada Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa Magnoliopsida (Brongn.), podklasa żabieńcowe (Alismatidae Takht.), nadrząd obrazkopodobne (Aranae Thorne ex Reveal), rząd obrazkowce (Arales Juss. ex Bercht. & J. Presl), rodzina obrazkowate (Araceae Juss.)^[8]^[9].

Pozycja rodzaju według Crescent Bloom (system Reveala z lat 1993–1999): Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina (Frohne & U. Jensen ex Reveal), klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa obrazkowe (Aridae Takht.), nadrząd obrazkopodobne (Aranae Thorne ex Reveal), rząd obrazkowce (Arales Dumort.), rodzina obrazkowate (Araceae Juss.)^[10].

Gatunki^[4]

Cercestis afzelii Schott
Cercestis camerunensis (Ntépé-Nyamè) Bogner
Cercestis congoensis Engl.
Cercestis dinklagei Engl.
Cercestis ivorensis A.Chev.
Cercestis kamerunianus (Engl.) N.E.Br. in D.Oliver & auct. suc. (eds.)
Cercestis mirabilis (N.E.Br.) Bogner
Cercestis taiensis Bogner & Knecht

Zastosowanie

Rośliny jadalne: W Gabonie młode liście i kwiatostany gatunku Cercestis mirabilis są spożywane jako warzywa^[11].

Rośliny lecznicze: Liście gotowane z masłem otrzymywanym z orzechów rośliny Baillonella toxisperma oraz nieznanym gatunkiem grzyba są w Gabonie stosowane w razie kolki lub problemów wątrobowych. W Kongo sok z liści tej rośliny zmieszany z kaolinem, pieprzem melegueta i solą kamienną spożywany jest w razie problemów z sercem oraz przeciwwymiotnie^[11].

Inne zastosowania: Włókniste łyko korzeni tej rośliny jest używane jako żyłka do łowienia ryb^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-20] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-05-29]. (ang.).
↑ ^a ^b R. Govaerts i D.G.R.G.D.G. Frodin R. Govaerts i D.G.R.G.D.G., World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae), Kew: The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002, s. 1-560 [dostęp 2010-05-30] (ang.).
↑ Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of plants names: common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 1999. ISBN 0-8493-2673-7.
↑ D. Gledhill: The names of plants. Cambridge [etc]: Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-521-86645-3.
↑ L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153–1165, 2008. (ang.).
↑ James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families. 2008-03-29. [dostęp 2010-05-29]. (ang.).
↑ James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. 2010-05-20. [dostęp 2010-05-30]. (ang.).
↑ Crescent Bloom: Hierarchical position of the Genus Cercestis. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-30]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c G.J.H. Grubben i O.A. Denton (red.): Plant Resources of Tropical Africa 2. Vegetables. Wageningen: PROTA Foundation, 2004.

Bibliografia

N.E. Brown. Aroideae. „Flora of Tropical Africa”. 8, 1902. W.T. Thiselton-Dyer. Londyn. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia Cercestis miribalis

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-20] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-05-29]. (ang.).

[kew-4] R. Govaerts i D.G.R.G.D.G. Frodin R. Govaerts i D.G.R.G.D.G., World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae), Kew: The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002, s. 1-560 [dostęp 2010-05-30] (ang.).

[5] Umberto Quattrocchi: CRC world dictionary of plants names: common names, scientific names, eponyms, synonyms, and etymology. Boca Raton: CRC Press, 1999. ISBN 0-8493-2673-7.

[6] D. Gledhill: The names of plants. Cambridge [etc]: Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-521-86645-3.

[cabrera-7] L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153–1165, 2008. (ang.).

[8] James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families. 2008-03-29. [dostęp 2010-05-29]. (ang.).

[9] James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. 2010-05-20. [dostęp 2010-05-30]. (ang.).

[10] Crescent Bloom: Hierarchical position of the Genus Cercestis. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-30]. (ang.).

[veg-11] G.J.H. Grubben i O.A. Denton (red.): Plant Resources of Tropical Africa 2. Vegetables. Wageningen: PROTA Foundation, 2004.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]