Dąb skalny
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
dąb skalny | ||
Nazwa systematyczna | |||
Quercus coccifera L. Sp. pl. 2:995. 1753[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
Dąb skalny, dąb kermesowy (Quercus coccifera L.) – gatunek rośliny z rodziny bukowatych (Fagaceae). Naturalnie występuje w strefie śródziemnomorskiej: w Afryce Północnej (Algieria, Tunezja, Libia, Maroko), Europie Południowej (Portugalia, Hiszpania, Francja, Albania, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Grecja (włącznie z Kretą), Włochy (na Sycylii i Sardynii). Macedonia i Czarnogóra) oraz w Azji Zachodniej (Cypr, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja)[5].
Morfologia i biologia
[edytuj | edytuj kod]Zimozielone drzewo lub krzew o wysokości do 10 m i obwodzie pnia do 3 m. Liście sztywne, błyszczące, ciemnozielone i mają kolczaste ząbki na brzegach. Kwitnie od lutego do kwietnia. Roślina jednopienna: na tym samym drzewie występują zebrane w kotki kwiaty męskie i kwiaty żeńskie. Owalne żołędzie mają długość 2 cm i średnicę 1,5 cm i osadzone są w miseczkach pokrytych kolczastymi łuskami. Dojrzewają w 18 miesięcy po zapyleniu. Osiąga pionowy zasięg do 1200 m n.p.m. rośnie w lasach, zaroślach, półpustyniach. Występuje głównie na glebach kamienistych, na podłożu wapienno-dolomitowym, szczególnie na czerwonych glebach terra rossa[6][7].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Na dębie skalnym i dębie tabor pasożytują podobne do czerwców owady Kermes ilicis. Z rozdrobnionych samic tych owadów w starożytności otrzymywano barwnik szkarłatowy, karmazynowy i purpurowy. Według L. Heppera barwników tych użyto do farbowania płócien, z których wykonany był Przybytek Mojżeszowy[7].
Udział w kulturze
[edytuj | edytuj kod]- W Biblii dąb wymieniony jest 22 razy, bez rozróżnienia gatunku[6]. W Izraelu występują trzy gatunki dębów: dąb tabor, dąb skalny i podgatunek Quercus infectoria subsp. veneris (A.Kern.) Meikle, wszystkie więc należy uważać za rośliny biblijne. M. Zohary, znawca roślin biblijnych uważa, że w tłumaczeniach Biblii popełniono wiele błędów nie rozróżniając hebrajskich słów `ëlôn i ’allôn oznaczających dąb, od słowa `ëlä (h), które oznacza pistację (terebinta)[7].
- Najbardziej znanym w Biblii dębem jest Dąb Abrahama, o którym Księga Rodzaju 13,18) pisze: „Abraham zwinął swe namioty i przybył pod Hebron, gdzie były dęby Mamre”. W okolicach Hebronu rośnie bardzo stary okaz dębu skalnego, który miejscowa ludność uznaje za „dąb Abrahama”[7]. Był on chroniony prawnie, w 1998 r. jednak ostatecznie obumarł. Obok niego rośnie młodsze drzewo tego gatunku, które w przyszłości przejmie rolę dębu Abrahama[8].
- W Księdze Rodzaju (35,8) jest opis, że pod dębem Allon – bakut (w tłumaczeniu dąb płaczu) pochowano Deborę, która była piastunką Rebeki. W Biblii Tysiąclecia błędnie przetłumaczono to jako terebint płaczu[7].
- Biblia wymienia dąb rosnący w Saananim, w ważnym punkcie granicznym oddzielającym ziemie plemienia Neftalego. Tutaj to samo słowo allon zostało w Biblii Tysiąclecia prawidłowo przetłumaczone jako dąb[7].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Okaz drzewiasty w Górach Białych na Krecie - las klonu wieczniezielonego Acer sempervirens i cyprysu wieczniezielonego Cupressus sempervirens z udziałem dębu skalnego Quercus coccifera i brzostownicy kreteńskiej Zelkova abelicea w otoczeniu Płaskowyżu Omalos (ok. 1200 m n.p.m.)
-
Gruby okaz drzewiasty (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
-
okazy drzewiaste (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
-
w strefie górnej granicy lasu (Kreta, Xyloskalo, ok. 1350 m n.p.m.)
-
krzewiasta forma pastwiskowa - spasana przez kozy i owce (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
-
na pierwszym planie - Quercus coccifera w strefie górnej granicy lasu, w tle cyprysy wieczniezielone Cupressus sempervirens (Kreta, Xyloskalo, ok. 1350 m n.p.m.)
-
ulistnienie i owoce (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
-
ulistnienie (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
-
Las klonu wieczniezielonego Acer sempervirens i cyprysu wieczniezielonego Cupressus sempervirens z dużym udziałem dębu skalnego Quercus coccifera i brzostownicy kreteńskiej Zelkova abelicea (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
-
Las klonu wieczniezielonego Acer sempervirens i cyprysu wieczniezielonego Cupressus sempervirens z dużym udziałem dębu skalnego Quercus coccifera i brzostownicy kreteńskiej Zelkova abelicea (Kreta, Omalos, ok. 1200 m n.p.m.)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-05] (ang.).
- ↑ a b The Plant List. [dostęp 2015-01-11].
- ↑ Quercus coccifera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
- ↑ a b Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-11].
- ↑ a b c d e f Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- ↑ Российские специалисты проанализировали состояние Мамврийского дуба. [dostęp 2015-01-11].
- BioLib: 127660
- EoL: 1151700
- EUNIS: 172498
- GBIF: 2879175
- identyfikator iNaturalist: 82942
- IPNI: 295963-1
- NCBI: 58335
- Plant Finder: 280738
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-172199
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:295963-1
- Tela Botanica: 54390
- identyfikator Tropicos: 13100190
- CoL: 4R4M7