Enhalus acoroides

*Enhalus acoroides*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	żabiściekowate
Rodzaj	Enhalus
Gatunek	Enhalus acoroides
	Nazwa systematyczna
	Enhalus acoroides (L.f.) Royle; Ill. Bot. Himal. Mts. 1: 377 (1839)
Synonimy
	Stratiotes acoroides L.f. (bazonim); Enhalus koenigii Rich.; Vallisneria sphaerocarpa Blanco; Enhalus marinus Griff.;
	Stratiotes acoroides L.f. (bazonim); Enhalus koenigii Rich.; Vallisneria sphaerocarpa Blanco; Enhalus marinus Griff.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Multimedia w Wikimedia Commons

Enhalus acoroides (L.f.) Royle – gatunek traw morskich z monotypowego rodzaju Enhalus z rodziny żabiściekowatych, występujących w strefie równikowej i zwrotnikowej od Afryki do Azji i Oceanii. Jest to jedyny gatunek traw morskich, którego kwiaty nie są zapylane za pomocą wody. Znajduje wiele zastosowań, przede wszystkim z uwagi na jadalne i włókniste owoce oraz właściwości lecznicze.

Zasięg występowania

Trawa morska z gatunku Enhalus acoroides żyje w ciepłych wodach Oceanu Indyjskiego, Morza Czerwonego i Spokojnego. Występuje wzdłuż wybrzeży Afryki (od północnego Mozambiku do Somalii i Egiptu), Półwyspu Arabskiego (od Izraela do Jemenu), południowych Indii, Malediwów, Sri Lanki, Indochin (od Mjanmy do Wietnamu), Hongkongu, Nansei, Półwyspu Malajskiego, wysp Azji Południowo-Wschodniej, Papui-Nowej Gwinei, północnej Australii, Nowej Kaledonii, Karolin i Marianów^[3].

Morfologia

Pokrój: Zanurzone trawy morskie.

Łodyga: Rozrosłe kłącze, o długości 10–20 cm i średnicy 3–5 mm, z włóknistymi pozostałościami pochew liściowych.

Liście: Rośliny tworzą od 2 do 6 równowąskich lub wstęgowatych liści o długości od 30 do 150 cm i szerokości 1–2 cm, całobrzegich, o tępym wierzchołku, tworzących u nasady pochwę liściową. Użyłkowanie równoległe, składające się z 13–19 żyłek^[5]. Funkcje mechaniczne pełnią zwłaszcza dwie żyłki brzegowe, które zachowują się zwykle także po zgniciu liścia w postaci dwóch, czarno połyskujących nitek^[6].

Kwiaty: Rośliny dwupienne. Kwiaty jednopłciowe. Liczne, drobne kwiaty męskie osadzone są na krótkich szypułkach i zebrane w kwiatostan. Kwiatostan ten wsparty jest dwiema siedzącymi, pochwiastymi podsadkami. Wyrasta na pędzie kwiatostanowym, osiąga długość 40–50 cm i w okresie kwitnienia unosi się na powierzchni wody. Okwiat kwiatów męskich jest podwójny, zbudowany z białych, podługowatych działek kielicha o długości około 2 mm i białych płatków korony, większych od działek. Trzy pręciki o długości około 1,5–2 mm, białe, z niemal siedzącymi główkami i otwierającymi się poprzecznie pylnikami. Ziarna pyłku bardzo duże. Kwiaty żeńskie pojedyncze, wyrastają na pędzie o długości 50 cm, otoczone są 2 zachodzącymi na siebie przysadkami o wymiarach 4–6×1–2 cm. Działki kielicha wąsko eliptyczne, czerwonawe. Płatki korony białe, równowąskie, rzemykowate, silnie pofałdowane, brodawkowate, o wymiarach 40–50×3–4 mm. Zalążnia jajowata, z długimi włoskami, zbudowana z 6 zrośniętych owocolistków, przechodząca w 6 dwuklapowych szyjek słupka.

Owoce: Jajowate torebki, o średnicy 5–7 cm, otwierają się nieregularnie. Nasiona nieliczne, o średnicy 1–1,5 cm^[5].

Biologia i ekologia

Rozwój: Wieloletnie wodne geofity ryzomowe (hydrogeofity)^[3]. W wodach o wysokim zasoleniu tworzy dłuższe liście^[4]. Kwitnie przez cały rok, jednak najobficiej w lipcu i sierpniu^[7]. Jest to jedyny gatunek traw morskich, który kwitnie ponad powierzchnią wody^[4]. Rytmika rozwoju i zapylania kwiatów związana jest z rytmem pływów morskich. Kwiaty męskie w okresie dojrzałości odłączają się od kwiatostanów w okresie przypływu^[6] i wypuszczają pyłek, zapylający kwiaty żeńskie w czasie odpływu^[8]. Po pęknięciu owocu nasiona pływają po powierzchni wody, po czym toną. Szacuje się, że są w stanie rozprzestrzenić się na odległość do 42 km. Po zatonięciu nasiona szybko kiełkują, ukorzeniając siewkę w dnie morskim^[9].

Siedlisko: Na obszarze występowania Enhalus acoroides jest szeroko rozpowszechniony w płytkich (do 5 m) wodach morskich strefy przybrzeżnej, przede wszystkich w zatokach. W Tajlandii występuje w słonawych kanałach wodnych i litoralu na błotnistych, błotnisto-piaszczystych i piaszczystych podłożach koralowych. W Zatoce Tajlandzkiej rośnie na grubym podłożu złożonym ze średnio- i gruboziarnistego piasku i gruzu koralowego. W Indonezji na mułach i grubych piaskach. Na Filipinach kolonizuje mętne, spokojne wody zatok i ujść rzek. Na Półwyspie Malajskim jest częsty na błotnistych płyciznach i obszarach odkrywanych przez odpływy^[4].

Cechy fitochemiczne: Tkanki Enhalus acoroides zawierają flawonoidy i steroidy, wykazujące działanie antyfidantycze na larwy Spodoptera litura, antybakteryjne na różne bakterie morskie i zabójcze dla larw Bugula neritina^[10].

Interakcje z innymi gatunkami: Podwodne łąki Enhalus acoroides stanowią preferowane schronienie wielu gatunków ryb, w tym papugoryb z gatunku Leptoscarus vaigiensis^[11]. Rośliny te stanowią składnik diety diugoni przybrzeżnych)^[12].

Systematyka

Należy do monotypowego rodzaju Enhalus, zaliczanego do podrodziny Hydrilloideae Luersson, wchodzącej w skład rodziny żabiściekowatych (Hydrocharitaceae)^[2].

Zagrożenie i ochrona

Gatunek uwzględniony w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych (IUCN) ze statusem LC (mniejszej troski)^[4].

Zagrożenia: Eksploatacja stref przybrzeżnych, przede wszystkim pogłębianie dna morskiego, uszkodzenia przez statki, trawling, budowę portów i farm rybnych, a także zanieszczyszczenia i eutrofizację wody. Z uwagi na siedliska gatunek jest też zagrożony podnoszeniem poziomu oceanów, związanym z globalnym ociepleniem, oraz występowaniem cyklonów i tsunami.

Ochrona: Gatunek jest uwzględniany w wielu krajowych programach ochrony przyrody. W Japonii został uznany za narażony na wymarcie i objęty ochroną gatunkową. W Indiach i Malezji stanowiska tego gatunku objęte są ochroną obszarową rezerwatów morskich. W Afryce objęty jest ochroną obszarową Parku Narodowego Mombasa Marine Park, Mafia Marine Park (organizacji WWF) i Kinondoni Coastal Area. W Tajlandii podwodne łąki tego gatunku objęte zostały ochroną Parku Narodowego Haad Chao Mai^[4].

Zastosowanie

Rośliny spożywcze: Nasiona tej trawy morskiej są jadalne. Są spożywane na przykład przez ludność indyjskiej wyspy Pamban^[13]. Przed spożyciem nasiona są gotowane lub pieczone w popiele^[6].

Rośliny lecznicze: W Afryce korzenie Enhalus acoroides stosowane są przez rybaków jako remedium na jad płaszczek, skorpionów, ryb z rodziny syganowatych. Ponadto roślina ta jest wykorzystywana przy leczeniu bóli mięśniowych, ran i problemów z żołądkiem. Przygotowywany jest też z niej lek przeciwgorączkowy w postaci kadzidła o nazwie mafusho^[14].

Rośliny włókniste: Owoce^[15] i pasma łyka z liści tej rośliny dostarczają włókien służących do produkcji tkanin^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-30] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-01-30]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f F.T.F.T. Short F.T.F.T., M.M. Waycott M.M., Enhalus acoroides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2011-01-30] (ang.).
↑ ^a ^b Flora of China. Vol. 23. Hydrocharitaceae. [dostęp 2011-01-30].
↑ ^a ^b ^c ^d Rośliny kwiatowe. Wielka Encyklopedia Przyrody. Warszawa: Muza SA, s. 345. ISBN 83-7079-779-2.
↑ Floredel D. Dangan (et al.): Flowering, fruiting and seed production of the seagrass, Enhalus acoroides (L.f) Royle in relation to water depth. Philippine Council for Aquatic and Marine Research and Development. (ang.).
↑ Marten A. Hemminga, Carlos M. Duarte: Seagrass ecolog. Cambridge, UK ; New York, NY: Cambridge University Press, 2000, s. 78. ISBN 978-0-521-66184-3.
↑ Labrador Park: Enhalus acoroides. [dostęp 2011-01-30].
↑ Shu-Hua Qi (et al.). Antifeedant, antibacterial, and antilarval compounds from the South China Sea seagrass Enhalus acoroides. „Botanica Marina”. 51, 2008. Walter de Gruyter. Berlin • New York. DOI: 10.1515/BOT.2008.0XX. (ang.).
↑ Edmund P. Green, Frederick T. Short: World atlas of seagrasses. Berkeley: University of California Press, 2003, s. 97. ISBN 978-0-520-24047-6.
↑ Kanjana Adultyanukosol (et al.): Analysis of stomach contents of dugongs (Dugong dugon) from Gulf of Thailand. [dostęp 2011-01-30]. (ang.).
↑ Bindu Sulochanan i Laxman Shankar Korabu. Enhalus acoroides (L.f.) Royle fruits observed in Gulf of Mannar. „Marine Fisheries Information Service”. 200, 2009. (ang.).
↑ Anne E. Osbourn, Virginia Lanzotti: Plant-derived natural products: synthesis, function, and application. Dordrecht ; New York: Springer, 2009, s. 52. ISBN 978-0-387-85497-7.
↑ Gilbert Thomas Burnett: Outlines of botany. Londyn: 1835, s. 467. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-30] (ang.).

[kew-3] Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-01-30]. (ang.).

[iucn-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f F.T.F.T. Short F.T.F.T., M.M. Waycott M.M., Enhalus acoroides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2011-01-30] (ang.).

[foc-5] Flora of China. Vol. 23. Hydrocharitaceae. [dostęp 2011-01-30].

[encyk-6] Rośliny kwiatowe. Wielka Encyklopedia Przyrody. Warszawa: Muza SA, s. 345. ISBN 83-7079-779-2.

[7] Floredel D. Dangan (et al.): Flowering, fruiting and seed production of the seagrass, Enhalus acoroides (L.f) Royle in relation to water depth. Philippine Council for Aquatic and Marine Research and Development. (ang.).

[8] Marten A. Hemminga, Carlos M. Duarte: Seagrass ecolog. Cambridge, UK ; New York, NY: Cambridge University Press, 2000, s. 78. ISBN 978-0-521-66184-3.

[9] Labrador Park: Enhalus acoroides. [dostęp 2011-01-30].

[10] Shu-Hua Qi (et al.). Antifeedant, antibacterial, and antilarval compounds from the South China Sea seagrass Enhalus acoroides. „Botanica Marina”. 51, 2008. Walter de Gruyter. Berlin • New York. DOI: 10.1515/BOT.2008.0XX. (ang.).

[11] Edmund P. Green, Frederick T. Short: World atlas of seagrasses. Berkeley: University of California Press, 2003, s. 97. ISBN 978-0-520-24047-6.

[12] Kanjana Adultyanukosol (et al.): Analysis of stomach contents of dugongs (Dugong dugon) from Gulf of Thailand. [dostęp 2011-01-30]. (ang.).

[13] Bindu Sulochanan i Laxman Shankar Korabu. Enhalus acoroides (L.f.) Royle fruits observed in Gulf of Mannar. „Marine Fisheries Information Service”. 200, 2009. (ang.).

[14] Anne E. Osbourn, Virginia Lanzotti: Plant-derived natural products: synthesis, function, and application. Dordrecht ; New York: Springer, 2009, s. 52. ISBN 978-0-387-85497-7.

[15] Gilbert Thomas Burnett: Outlines of botany. Londyn: 1835, s. 467. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]