Przejdź do zawartości

Eugeniusz Bodo

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Eugeniusz Bodo
Ilustracja
Eugeniusz Bodo ze swoim psem Sambo
Imię i nazwisko

Bohdan Eugène Junod

Data i miejsce urodzenia

28 grudnia 1899
Genewa

Data i miejsce śmierci

7 października 1943
Kotłas

Zawód

aktor, reżyser, scenarzysta, tancerz, piosenkarz, producent filmowy

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi (II RP)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Eugeniusz Bodo, właśc. Bohdan Eugène Junod (ur. 28 grudnia 1899 w Genewie, zm. 7 października 1943 w Kotłasie) – polsko-szwajcarski aktor filmowy, rewiowy i teatralny, reżyser, scenarzysta, tancerz, piosenkarz i producent filmowy. Jeden z najpopularniejszych aktorów międzywojennego polskiego kina i teatru[1][2][3].

Pseudonim sceniczny – „Bodo” – utworzył od pierwszych sylab imion: jego pierwszego imienia (Bohdan) i trzeciego imienia matki (Dorota)[4].

Jako aktor filmowy grał zarówno role amantów, tragiczne, komediowe i w filmach muzycznych, a piosenki śpiewane przez niego w filmach stawały się w Polsce szlagierami.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Rodzina i edukacja

[edytuj | edytuj kod]
Tablica upamiętniająca teatrzyk Qui Pro Quo i jego artystów na Senatorskiej 29/31 w Warszawie

Był synem Teodora Junoda i Anny Doroty Dylewskiej (zm. 1944), którzy poznali się i zawarli związek małżeński w II poł. XIX wieku. Ojciec był z wykształcenia inżynierem i ewangelikiem reformowanym oraz ponoć pochodził z arystokracji francuskiej z rodziny osiadłej w okresie wojen napoleońskich w Szwajcarii[5], a matka była polską szlachcianką z Mazowsza, katoliczką[6]. Bodo był wyznania swojego ojca[6]. Przez całe życie zachował obywatelstwo Szwajcarii[6], jednak fakt ten nie był powszechnie znany w okresie międzywojennym. Od 1903 dorastał w Łodzi, gdzie jego ojciec, zafascynowany niemym kinem, razem z propagatorem sztuki filmowej Edwardem Juliuszem Vortheilem zawiązał spółkę kinową i założył Teatr Iluzji „Urania”; matka prowadziła restaurację „Masque”[7].

Zadebiutował w ojcowskiej „Uranii”[8], prawdopodobnie w numerze opisywanym we wspomnieniach Ludwika Starskiego jako „10-letni kowboj Bodo – cudowne dziecko XX wieku”, w którym zaśpiewał utwór „Yankee Doodle”[9]. Imię kowboja stało się artystycznym pseudonimem artysty[10]. Za namową ojca podjął naukę w szkole handlowej w Łodzi, którą jednak szybko porzucił z uwagi na nieznajomość matematyki[11].

Kariera zawodowa

[edytuj | edytuj kod]

W 1917, zniechęcony usilnymi próbami planowania mu życia przez rodziców, uciekł z domu i wyjechał do Poznania, gdzie został zatrudniony jako bileter w teatrze „Apollo”, a w październiku 1917 zaczął statystować w przedstawieniach[12]. Powróciwszy do Łodzi, występował jako aktor w spektaklach Teatru „Colloseum”[13]. Karierę artystyczną kontynuował w Lublinie[13]. W 1920 przeniósł się do Warszawy, gdzie występował jako artysta kabaretowy w ogródkach kawiarnianych, jednak wówczas nie odniósł sukcesu[14]. Z pomocą Ludwika Sempolińskiego wzbogacił swój program estradowy[15]. Następnie pracował w teatrzykach w „Dolinie Szwajcarskiej”[16].

Rozgłos w stolicy zyskał dzięki występom w kabarecie „Qui Pro Quo”, w którym zadebiutował w 1921 rolą w operetce Amerykanka[17]. Występował również w przedstawieniach: Serce i bufet, Black and White i Precz z nagością, w którym wykonywał ciepło przyjęty przez recenzentów i publiczność utwór „Titine”[18]. Mimo że nie dysponował dobrym głosem i był krytykowany za przeciętne umiejętności aktorskie, cieszył się uznaniem publiczności, zwłaszcza kobiet[17]. Często występował na scenie w duecie z Zulą Pogorzelską[19]. W 1925 odszedł z „Qui Pro Quo” i przeszedł do Teatru „Perskie Oko”, który po zamknięciu w 1927 został przemianowany na „Nowe Perskie Oko” i „Morskie Oko”[20]. W kolejnych latach występował również w warszawskich kabaretach: „Orfeum” i „Banda”[21].

Kontynuując występy w teatrze, zadebiutował jako aktor filmowy ciepło przyjętą przez recenzentów rolą Geniusia, skromnego nauczyciela muzyki w komedii Rywale (1925)[22]. Wtedy opracował swój filmowy wizerunek, na którym składał się mocny makijaż oczu[23]. Następnie wcielił się m.in. w rolę inspicjenta Gładysza w filmie sensacyjnym Czerwony błazen (1926) oraz Romana Warczyńskiego, rzeźbiarza i przyjaciela głównego bohatera (malarza Jana Granowskiego) w Człowieku o błękitnej duszy (1929)[24]. Zagrał także epizodyczne role w kilku filmach, m.in. wykreował docenioną przez krytyków postać Siergieja Iwanowicza Markowskiego, pomocnika tytułowego bohatera filmu Policmajster Tagiejew (1929)[25].

26 maja 1929 o godz. 2:15, prowadząc swój samochód marki Chevrolet, którym podróżował z kabaretu „Morskie Oko” w Warszawie do Poznania wraz z czterema pasażerami, na Przedmieściu Łowicz–Korabka spowodował wypadek, w którym pojazd na zakręcie wypadł z jezdni i stoczył się z ok. czterometrowego nasypu, w wyniku czego śmierć na miejscu poniósł aktor Witold Roland[26][27]. Bodo jechał z prędkością 40 km/h, co przy ówczesnym stanie dróg klasyfikowane było jako szybka jazda, choć sam aktor utrzymywał, że poruszał się o 10 km/h wolniej[28]. Zgodnie z relacją posterunkowego, który pojawił się na miejscu zdarzenia, kierowca miał pozostawać w stanie nietrzeźwości[28]. Według innego źródła Bodo w ciemnościach wpadł samochodem na nieoznakowaną stertę kamieni[29]. On sam twierdził, że gwałtownie skręcił na drodze, ponieważ wcześniej nie zauważył zakrętu, gdyż ten nie został oznaczony znakiem ostrzegawczym[28]. Bodo w maju 1932 został skazany na karę sześć miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu za spowodowanie śmierci Rolanda przez nieostrożną jazdę samochodem[30].

Bodo z Zofią Czaplińską w filmie Czy Lucyna to dziewczyna?

W 1930 do kin trafiły cztery filmy, w których wystąpił Bodo; wcielił się w pomocnika rzeźbiarza Czesława, głównego bohatera filmu Kult ciała (nagrodzonego Złotym Medalem na Międzynarodowym Festiwalu w Nicei), w szefa szajki złodziei w Niebezpiecznym romansie (w którym przemawiał po angielsku i niemiecku, za co był chwalony w recenzjach), w przywódcę powstańców w historycznym melodramacie Na Sybir i Ottona von Affberga, oficera marynarki wojennej w Wietrze od morza[31]. W 1932 został jednym ze współwłaścicieli i producentów wytwórni filmowej B.W.B. (skrót od nazwisk właścicieli Bodo, Waszyński i Brodzisz), w której zrealizował m.in. Bezimiennych bohaterów (1932) i Głos pustyni (1932); do obu filmów, w których zagrał jedne z głównych ról, napisał scenariusz[32]. Występ w Głosie pustyni uczynił Bodo aktora o międzynarodowej sławie[33]. W 1933 wystąpił w roli Kuźmy w filmie Michała Waszyńskiego Zabawka (1933), w którym zaśpiewał przebój „Baby”[34]. W tym samym roku został okrzyknięty Królem Ekranu w plebiscycie tygodnika „Kino”[35].

Po zakończeniu działalności B.W.B. założył w 1933 wytwórnię „Urania-Film” (nazwał ją na cześć firmy nieżyjącego ojca), w której zrealizował filmy w reż. Michała Waszyńskiego: Jego ekscelencja subiekt (1933), Czarna perła (1934), Pieśniarz Warszawy (1934; zaśpiewał w nim przebój „Już taki jestem zimny drań”), Kocha, lubi, szanuje (1934; polsko-amerykańska korprodukcja), Jaśnie pan szofer (1935) i Bohaterowie Sybiru (1936)[36]. Poza tym zagrał inżyniera Stefana Żarnowskiego w filmie Czy Lucyna to dziewczyna? (1934), a w jednej ze scen wystąpił z nagim torsem, zostając pierwszym polskim aktorem, który rozebrał się na ekranie[37]. W tym okresie cieszył się statusem celebryty, m.in. reklamował m.in. krawaty od „Chojnackiego”, kapelusze „Młodkowskiego”, marynarki „Old England”, czekoladę „Wedla”[38].

W 1935 zagrał kilkanaście koncertów w Palestynie[39][40]. Powrócił też do teatru, występując w krytycznie przyjętym spektaklu Szczęśliwy pech w Teatrze Letnim w Warszawie oraz w operetce Gwiazda areny w stołecznym Cyrku Braci Staniewskich[41]. Sensację wśród widzów wzbudził występem w wyprodukowanej przez siebie komedii Leona Trystana Piętro wyżej (1936), w której zaśpiewał utwór „Sex appeal” w przebraniu kobiety, poza tym wylansował też przebój „Umówiłem się z nią na dziewiątą”[42]. W 1936 występował w farsie Ciotka Karola w kabarecie „Cyrulik Warszawski”[43]. Następnie zagrał główne role męskie: bogatego dziedzica Tadeusza Rolskiego w filmie Książątko (1937) oraz aktora rewiowego Modeckiego w dramacie Strachy, który uznawany jest za jeden z najlepszych filmów z udziałem Bodo[44]. Wystąpił także w kilku filmach Mieczysława Krawicza – jako Karol Borowicz w dramacie Skłamałam, Bertrand w komedii Robert i Bertrand (1938) i Paweł Gawlicki w filmie Paweł i Gaweł, w którym dodatkowo zaśpiewał utwór „Ach, śpij kochanie” w duecie z Adolfem Dymszą[45].

W 1938 występował z programem estradowym z Mirą Zimińską[46] oraz wyreżyserował filmy: Królowa przedmieścia i Za winy niepopełnione[47]. W tym okresie zamieszkiwał w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 132[48], a w kwietniu tego roku otworzył w Warszawie przy ul. Foksal 17[49] kawiarnię Café Bodo, a na piętrze kupił czteropokojowy apartament[50]. Rozpoczął także przygotowania do reżyserii filmu Uwaga – szpieg!; pod koniec sierpnia anonsowano w prasie realizację tej produkcji (Bodo miał być jej reżyserem i w niej zagrać) oraz filmu Moja mama to ja, w którym również miał wystąpić aktor[51]. W tym miesiącu podpisał kontrakt z nowo powstałym teatrem „Tip-Top”, w którym występował w rewii politycznej Kto kogo?[52]. Przymierzał się również do zagrania tytułowej roli w filmie Kariera Nikodema Dyzmy, jednak realizacji produkcji przerwał wybuch II wojny światowej[53].

Bodo po aresztowaniu przez NKWD 1941; ostatnie zdjęcie artysty

Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 pozostawił kawiarnię wspólnikowi, Zygmuntowi Woyciechowskiemu[54]. Uciekając przed wojną, przeniósł się do Białegostoku, gdzie występował w teatrze „Miniatury”[54]. Po zajęciu miasta przez wojska sowieckie udał się do Lwowa[54], Dołączył do zespołu Ref-Rena Feliksa Konarskiego[55]. Następnie, znając biegle rosyjski, został konferansjerem i występował w teatrze Tea-Jazz Henryka Warsa, z którym odbył trasę objazdową po europejskich miastach ZSRR[56]. Dokonał także nagrań swoich piosenek w wersji rosyjskiej[57] (m.in. „Umówiłem się z nią na dziewiątą” nagrał jako „Ja ustowiłsia s niej toczno w diewiat’”), a niektóre utwory znalazły się na ścieżce dźwiękowej propagandowego filmu Michaiła Romma Marzenie[58]. W 1941 odszedł z Tea Jazzu i zamieszkał w willi w podlwowskich Brzuchowicach[59].

Aresztowanie i śmierć

[edytuj | edytuj kod]

Po powrocie z jednego z tournée po ZSRR postanowił wyemigrować do USA i złożył w tej sprawie dokumenty, ujawniając obywatelstwo szwajcarskie[60]. Nie zdążył wyjechać, ponieważ po ataku III Rzeszy na ZSRR został aresztowany przez NKWD 26 czerwca 1941[61] w mieszkaniu (według innej relacji w Parku Jezuickim) i wywieziony do Moskwy, a 9 lipca 1941 – osadzony w więzieniu w Ufie[62]. Przyczyną aresztowania było ujawnienie paszportu szwajcarskiego, wskutek czego był podejrzany o działalność szpiegowską. Na początku 1942 został poddany pierwszym przesłuchaniom, a w maju 1942 został przeniesiony do więzienia Butyrki w Moskwie, gdzie został poddany kolejnym przesłuchaniom. Decyzją specjalnej narady przy NKWD ZSRR na wniosek z 30 października 1942 podpisany przez Piotra Fiedotowa został skazany na pięć lat ciężkiego obozu wychowawczego jako „element społecznie niebezpieczny”[61]. Wyrok został zatwierdzony 13 stycznia 1943[63]. W czasie pobytu w Moskwie o jego uwolnienie starali się w imieniu ambasady polskiej Stanisław Kot i Tadeusz Romer, jednak władze sowieckie nie wyraziły na to zgody ze względu na szwajcarskie obywatelstwo Bodo[64]. Z tych samych przyczyn nie objęła go amnestia dla obywateli polskich[64]. Dodatkowo władze sowieckie uznały interwencję polskiej ambasady jako kolejny dowód na jego domniemane szpiegostwo. Między styczniem a kwietniem 1943 współwięźniem Bodo na Butyrkach był wówczas 21-letni Alfred Mirek(inne języki), późniejszy rosyjski muzykolog[65], który opisał swoje wspomnienia w wydanej w 1989 autobiografii pt. „Dziennik więźnia”. 14 maja 1943 Bodo został odtransportowany do łagru w Kotłasie, w którym 19 czerwca został zdiagnozowany przez komisję lekarską jako niezdolny do pracy z powodu pelagry wskutek głodu i wyniszczenia, a następnie umieszczony w obozowym szpitalu (wedle dokumentów szpitala obozowego przebywał w szpitalu już od 14 maja[66]). 22 czerwca zapadła decyzja, aby „inwalidę cierpiącego na nieuleczalną chorobę” zwolnić z więzienia[66].

Zmarł 7 października 1943[63] w łagrze w Kotłasie pod Archangielskiem[61]. Został pochowany w zbiorowym grobie[67][68]. Jako przyczynę śmierci podano gruźlicę płuc przy towarzyszącej pelagrze[66]. W czasach PRL-u, ze względów politycznych, głoszono fałszywą wersję, zgodnie z którą Bodo miał zostać rozstrzelany przez Niemców po ich wkroczeniu do Lwowa[a].

Symboliczny grób Bodo na cmentarzu Powązkowskim

18 października 1991 został zrehabilitowany przez rosyjskie władze na podstawie artykułu 3 Ustawy Federacji Rosyjskiej „O Rehabilitacji Ofiar Politycznych Represji”[61]. 2 października 2011 w Kotłasie na cmentarzu Makaricha odsłonięty został pomnik, będący także symboliczną mogiłą artysty[69]. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 74-3-7)[70].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Gdy dorobił się mieszkania w Warszawie, po śmierci ojca sprowadził do siebie matkę[71][29]. Uważany był za dowcipnego, szarmanckiego i uwodzicielskiego, co przysparzało mu wiele wielbicielek[29]. Jednocześnie pojawiały się plotki o jego biseksualizmie lub homoseksualizmie[72]. W latach 20. nawiązał romans ze śpiewaczką operową Elną Gistedt[73]. Przez kilkanaście miesięcy był związany z aktorką Norą Ney, którą poznał podczas realizacji Czerwonego błazna[74]. Przez rok pozostawał w związku z ekscentryczną aktorką amatorką, Anne Chevalier, z którą zamieszkał w domu przy ul. Marszałkowskiej, jednak do ich małżeństwa nie doszło z powodu różnic kulturowych i nadużywania alkoholu przez Chevalier[75][76]. Inaczej opisał to Arkady Fiedler: (…) a Bodo jak to Bodo. Niestety gładysz, dzióbasowy letkiewicz, po kilku tygodniach sprzykrzył sobie egzotyczną aktorkę i tu zaczęła się mniej chwalebna część romansu. Bodo zaczął bezceremonialnie wpychać Reri w ramiona innych galopantów, swych koleżków, a im więcej ich było, tym lepiej dla niego; im rzęsiściej lała się gorzałka, tym skuteczniejsza woda na młyn szałaputa. Gdy Reri wyrwała się z birbancko-sprośnego bagienka i wyjechała z Polski, już było za późno, by się wyprostować; nie mogła wyzbyć się trunkowego nałogu. (…)[77].

Był abstynentem[78]. Miał doga niemieckiego – arlekina o imieniu Sambo[79], który pojawił się w filmach Bodo: Wiatr od morza i Pieśniarz Warszawy[80].

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]
Kadr z filmu Uroda życia z 1930
Aktor
Reżyser

Dyskografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Hanka Ordonówna, Eugeniusz Bodo (SP, Syrena-Electro9437)
  • Eugeniusz Bodo (Pocztówka, Tonpress R-0508-II)
  • 1978: Jak za dawnych lat (LP, Muza SX-1701)
  • 1990: W starym kinie: Eugeniusz Bodo, Adolf Dymsza (LP, Muza SX-2920)
  • 2012: Eugeniusz Bodo – Już taki jestem zimny drań (2CD + DVD) AA MTJ NR 90233
  • 2016: Eugeniusz Bodo – Niezapomniane przeboje Książeczka + CD z 12 piosenkami, wydane przez Fakt

Najpopularniejsze piosenki

[edytuj | edytuj kod]
  • Ach, śpij, kochanie (Dlaczego nie chcesz spać; muz. Henryk Wars, sł. Ludwik Starski)
  • Ach, te baby (muz. Roman Palester, sł. Jerzy Nel)
  • Całuję twoją dłoń, madame (muz. Ralph Erwin, sł. Andrzej Włast)
  • Czy potrafisz Joanno zagwizdać? (cover szwedzkiego przeboju „Kann du vissla, Johanna?” z 1932 z polskim tekstem, oryginalna muz. Sten Axelson, tekst Åke Söderblom, Bodo zaśpiewał ją w 1934 w duecie z Lucyną Szczepańską[81])
  • Już taki jestem zimny drań (muz. H. Wars, sł. J. Nel, L. Starski)
  • Najcudowniejsze nóżki (muz. H. Wars, sł. Jerzy Jurandot)
  • O’Key (muz. H. Wars, sł. Konrad Tom, Emanuel Schlechter)
  • Sex appeal (muz. H. Wars, sł. E. Schlechter)
  • Tyle miłości (muz. H. Wars, sł. K. Tom)
  • ros. Прощальная Песенка Львовского Джаза (trans. Praszczalnaja piesenka lwowskogo dżaza – sł. G. Grigoriew) pol. Pożegnalna piosenka lwowskiego jazzu[57], walc (po 1939) – wersja ros. Tylko we Lwowie (muz. H. Wars, sł. E. Schlechter),
  • Tylko z tobą i dla ciebie (muz. H. Wars, sł. J. Nel, L. Starski)
  • Umówiłem się z nią na dziewiątą (muz. H. Wars, sł. E. Schlechter)
  • Zrób to tak (muz. H. Wars, sł. J. Nel, L. Starski)

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Inne

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ W rzeczywistości prawdziwa data i okoliczności śmierci Bodo były znane w PRL, pojawiła się ona z komentarzem „zmarł na terenie ZSRR” w „Encyklopedii Warszawy” wyd. PWN, 1975, z kolei „Słownik biograficzny teatru polskiego: 1765–1965” z 1973 podał niejednoznacznie „zmarł po 4 lipca 1941 na terenie ZSRR”. Mimo to, powstałe po 1975 wydania „Encyklopedii powszechnej PWN” powtarzały fałszywą datę i okoliczności śmierci Bodo, tym samym kłamiąc z premedytacją. Ostatnim wydaniem z podaną datą 1941 jako datą śmierci było wydanie z 1995, a więc już po publikacji w prasie listu od rosyjskiego Czerwonego Krzyża na temat śmierci Bodo z dołączonymi zdjęciami więziennymi.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Eugeniusz Bodo, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21].
  2. ↑ Eugeniusz Bodo – zaginiony na Wschodzie [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2019-06-09].
  3. ↑ Karolina Kobylska, Eugeniusz Bodo – aktor, reżyser, artysta [online], o-historii.pl, 15 czerwca 2017 [dostęp 2019-06-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-19].
  4. ↑ Filip Gańczak. Szwajcar, czyli szpion. „Biuletyn IPN „pamięć.pl””. 10 (19), s. 22–26, październik 2013. 
  5. ↑ Gronczewska Anna, Amant Eugeniusz Bodo…
  6. ↑ a b c Kienzler 2016 ↓, s. 16.
  7. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 17, 19–20.
  8. ↑ W. Pierzchała, A. Magnuszewska, „Tu w Łodzi debiutował słynny amant filmowy”.
  9. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 20.
  10. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 20–21.
  11. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 21–22.
  12. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 22, 27.
  13. ↑ a b Kienzler 2016 ↓, s. 27.
  14. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 43.
  15. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 43–44.
  16. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 44–45.
  17. ↑ a b Kienzler 2016 ↓, s. 45.
  18. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 45–46.
  19. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 52, 57.
  20. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 52, 66, 93, 166, 168.
  21. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 192, 215, 244.
  22. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 79, 86–88.
  23. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 89, 264.
  24. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 105, 108, 161.
  25. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 164–166.
  26. ↑ Tragiczny wypadek znanego artysty warszawskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 120 z 28 maja 1929. 
  27. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 170–171.
  28. ↑ a b c Kienzler 2016 ↓, s. 171.
  29. ↑ a b c Bodo, dziecko XX wieku.
  30. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 172–173.
  31. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 173–175, 181–185, 192.
  32. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 193, 206, 214.
  33. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 214.
  34. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 219–221.
  35. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 235.
  36. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 214–215, 224–226, 235–238, 250, 255, 260.
  37. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 240–243.
  38. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 253.
  39. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 243.
  40. ↑ polona.pl.
  41. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 244–247.
  42. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 262, 264.
  43. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 263.
  44. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 264, 273–274.
  45. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 267–269, 272–273.
  46. ↑ Z Teatru Wielkiego. Mira Zimińska – Eugeniusz Bodo. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 396 z 31 grudnia 1938. 
  47. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 270–271, 274.
  48. ↑ Bodo Junod Eugeniusz, art., m., Marszałkowska 132, tel. 2-13-72 za: Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna: Spis abonentów warszawskiej sieci telefonów Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej 1938–1939, s. 32. 1938. [dostęp 2013-06-20]. (pol.).
  49. ↑ Teatry Warszawy 1939. books.google.pl.
  50. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 283.
  51. ↑ Film polski. „Kurjer Poranny”. Nr 235, s. 8, 26 sierpnia 1939. 
  52. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 293.
  53. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 276.
  54. ↑ a b c Kienzler 2016 ↓, s. 297.
  55. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 298.
  56. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 298–299.
  57. ↑ a b ПРЩАЛЬНАЯ ПЕСЕНКА ЛЬВОВСКОГО ДЖАЗА, вальц, муз. Г. Варса, сл. П. Григорьева, ЕВГЕНИЙ БОДО, Львовский теа-джаз-орк. под упр. Г. Варса, АПРЕЛЕВСКИЙ ЗАВОД, 10550 Г-л/ту-5, СССР (pl. Pożegnalna piosenka lwowskiego jazzu, walc – ros. wersja Tylko we Lwowie, muz. H. Warsa, sł. P. Grigoriewa, Eugeniusz Bodo Lwowski Tea-Jazz pod dyr. H. Warsa., Wytwórnia (płyt) Aprelewska, 10550 G-ł/ty-5, ZSRR). [dostęp 2011-02-18]. (ros. • niem.).
  58. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 300.
  59. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 302.
  60. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 301.
  61. ↑ a b c d Kienzler 2016 ↓, s. 304.
  62. ↑ „Dziennik Łódzki”, 14 XI 1994, nr 264, s. 23.
  63. ↑ a b Marta Grzywacz. Eugeniusz Bodo. Element społecznie niebezpieczny. „Ale Historia”. 10/2016 (216), s. 8–10, 2016-03-07. Agora SA. (pol.). 
  64. ↑ a b Kienzler 2016 ↓, s. 306.
  65. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 305.
  66. ↑ a b c Alan Jakman, Eugeniusz Bodo, czyli jak pół-Polak, pół-Szwajcar „został” hitlerowskim szpiegiem [online], More Maiorum, 7 października 2017 [dostęp 2021-10-07] (pol.).
  67. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 307.
  68. ↑ Piotr Lisiewicz: „Zdążyłem wziąć płaszcz i kapelusz”. 70 lat temu komuniści zamordowali Eugeniusza Bodo. niezalezna.pl, 6 października 2013. [dostęp 2013-09-27].
  69. ↑ Pomnik Eugeniusza Bodo stanął w Rosji [online], Wyborcza.pl, 3 października 2011 [dostęp 2011-10-03] [zarchiwizowane z adresu 2011-10-05].
  70. ↑ Cmentarz Stare Powązki: KONSTANTY JACHE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-04-09].
  71. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 47.
  72. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 47, 117–118.
  73. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 79, 94.
  74. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 110, 115–116.
  75. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 202, 217, 227.
  76. ↑ Bodo i Reri. wysokieobcasy.pl, 12 maja 2010. [dostęp 2010-05-12].
  77. ↑ Arkady Fiedler, Wiek Męski-Zwycięski, s. 218.
  78. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 173.
  79. ↑ Stanisław Janicki, Trubadur Warszawy – Eugeniusz Bodo; Jego życie i śmierć [online], Jednota, 15 marca 2002 [dostęp 2017-02-10].
  80. ↑ Kienzler 2016 ↓, s. 253–254.
  81. ↑ Ryszard Wolański: Eugeniusz Bodo. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2012, s. 398. ISBN 978-83-7510-857-6.
  82. ↑ M.P. z 1938 r. nr 71, poz. 86 „za zasługi na polu pracy zawodowej”.
  83. ↑ Urania-film: Eugeniusz Bodo cz. 1. [dostęp 2011-03-30]. (pol.).
  84. ↑ Serial dokumentalny Na tropach tajemnic, odc. Bodo – śledztwo, Discovery Historia, 2008.
  85. ↑ Za winy niepopełnione. Eugeniusz Bodo w bazie filmpolski.pl
  86. ↑ Andrzej Fiszer, Katalog polskich znaków pocztowych. Tom I, s. 371, 2013.
  87. ↑ Bodo w bazie filmpolski.pl
  88. ↑ Bodo (serial) [online], Onet.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eugeniusz_Bodo&oldid=75193141”