Foczka mała
| Ommatophoca rossii[1] | |
| J.E. Gray, 1844[2] | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Parvordo | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Ommatophoca |
| Gatunek |
foczka mała |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Foczka mała[4], foka Rossa[5] (Ommatophoca rossii) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny fokowatych (Phocidae), najrzadsza z antarktycznych fok.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj i gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1844 roku angielski zoolog John Edward Gray roku w książce pod redakcją Johna Richardsona The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843 i nadając im odpowiednio nazwy Ommatophoca i Ommatophoca rossii[2]. Jako miejsce typowe Graywskazał Ocean Południowy, ograniczone przez G. E. H. Barrett-Hamiltona w 1902 roku do kry lodowej, na północ od Morza Rossa, (68°S 176°E/-68,000000 176,000000)[6][7].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[8].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Ommatophoca: gr. ομμα omma, ομματος ommatos „oko” ; rodzaj Phoca Linnaeus, 1758 (foka)[9].
- rossii: kontradm. Sir James Clark Ross (1800–1862), Royal Navy, angielski polarnik, kolekcjoner[10][11].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Występuje w wodach okołobiegunowych Oceanu Południowego[8], szczególnie w Morzu Króla Haakona VII[12], zabłąkane osobniki spotykano u wybrzeży Wysp Heard i McDonalda i Australii[13]. Wyróżniamy dwie grupy fok: północne i południowe[12].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała samic 190–250 cm, samców 170–210 cm; masa ciała samic 159–201 kg, samców 129–216 kg[14]. Noworodki osiągają długość 105–120 cm i ciężar 17–27 kg[14].
Mają grubą, dość długą szyję, smukłe ciało i niewielką głowę. Ich ubarwienie jest szare na grzbiecie i po bokach oraz jaśniejsze od strony brzusznej. Często na ich ciele występują różne plamy, kropki. Futro jest krótkie i gęste. Młode po urodzeniu mają białe wełniaste futro, które po kilku tygodniach upodobnia się do futra osobników dorosłych[12].
Ich kończyny przekształcone są w płetwy. Podczas pływania posługują się generalnie tylnymi płetwami. Nie mają małżowin usznych. Mają dobrze rozwinięte gruczoły łojowe, posiadają także gruczoły potowe. Pod skórą właściwą mają grubą warstwę tkanki tłuszczowej. Mają krótkie wąsy czuciowe i słaby węch. Nieliczne brodawki smakowe na języku. Wątroba fok ma własności toksyczne[15].
Mają uproszczone i ujednolicone zęby inaczej niż drapieżniki lądowe. Potężne kły są charakterystyczne dla fok drapieżnych[15].
W kończynach na ostatnich paliczkach posiada błonę pławną zakończoną zredukowanymi pazurami[15].
Cechą charakterystyczną tego gatunku są bardzo duże, ciemne oczy[16].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Foczka mała jest to najmniejsza foka występująca na Antarktydzie, raczej nie spotkamy jej poza tym rejonem, jest samotnikiem.
Trudno jest określić wielkość populacji, według globalnych szacunków liczy ona od 20000–50000[17] do 220000 osobników[18].
Żyją od 9 do nawet 20 lat[19].
Pokarm
[edytuj | edytuj kod]Żywi się głowonogami, rybami i krylem. Jedzą głównie kalmary, z mniejszymi ilościami ryb i bezkręgowców, w tym kryla[20].
Środowisko
[edytuj | edytuj kod]Przebywa na pływającym lodzie. Najprawdopodobniej preferują także miejsca gdzie występuje gruby pak lodowy.
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Potrafi nurkować na długi czas (przeciętnie 20–30 minut) i na duże głębokości. Wydaje się być doskonale zaadaptowana do szybkiego pływania i manewrowania przy chwytaniu ośmiornic[12]. Foki mają w swoim organizmie bardzo dużo krwi (aż 12% masy ciała, u człowieka jest to 7%). Pozwala to zmagazynować więcej tlenu. Nie chorują na chorobę kesonową, gdyż nurkują z małą ilością powietrza i nie oddychają pod wodą.
Na widok człowieka pozostają na brzuchu, odginają głowę do tyłu i wydają specyficzny dźwięk. Najprawdopodobniej zwierzęta te pod wodą komunikują się za pomocą głosu[16].
Amfitrytę lamparcią i orkę oceaniczną uważa się za drapieżników fok[21].
Rozród
[edytuj | edytuj kod]Zbierają się raz do roku, są wtedy bardzo towarzyskie i tworzą ogromne skupiska. Najpierw przybywają samce i walczą o terytorium, a następnie samice. Krótko po ich przybyciu następuje poród, a później kolejne zapłodnienie. Niektóre gatunki fok nie tworzą kolonii, żyją pojedynczo[15].
Rozmnażanie odbywa się na lądzie. Większość samic rodzi 1–2 młode. Okres karmienia trwa koło 1 roku. Mleko jest szczególnie bogate w tłuszcz, ma to wpływ na szybszy rozwój młodych[12].
Dojrzałość płciową osiągają w 3 roku życia lub później.
Znaczenie w ochronie środowiska
[edytuj | edytuj kod]Foczka mała chroniona jest na mocy Konwencji z 1972 r. o ochronie fok antarktycznych oraz na mocy Konwencji o zachowaniu żywych zasobów morskich Antarktyki. A także na mocy Traktatu Arktycznego.
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)[3].[21].
Aktualne kierunki badań naukowych charakteryzowanego gatunku
[edytuj | edytuj kod]Ponieważ foczka mała jest rzadko spotkanym gatunkiem, ciężko jest ustalić jej dokładną liczbę. Dlatego prowadzi się badania nad jej liczebnością[20] i rozmieszczeniem. Jest też monitorowana pod względem trendów populacji. Bada się także co stanowi dla niej zagrożenie[21].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ommatophoca rossii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c J.E. Gray: Mammalia. W: J. Richardson & J.E. Gray: The zoology of the voyage of the H.M.S. Erebus & Terror, under the command of Captain Sir James Clark Ross, during the years 1839 to 1843. By authority of the Lords Commissioners of the Admiralty. Cz. 1: Mammalia, Birds. London: E. W. Janson, 1844–1875, s. 3. (ang.).
- ↑ a b L. Hückstädt, Ommatophoca rossii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-16] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 154. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ M. Korczak-Abshire, K. Chwedorzewska. Zmiany w populacjach ptaków i ssaków płetwonogich Antarktyki Zachodniej. „Kosmos – Problemy nauk biologicznych”. 62 (3), s. 393–400, 2013. ISSN 0023-4249.
- ↑ G. E. H. Barrett-Hamilton: Mammalia. W: E. R. Lankaster: Report on the collections of natural history made in the Antarctic regions during the voyage of the „Southern Cross.”. Londyn: The Trustees, 1902, s. 46–65. (ang.)
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Ommatophoca rossii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-16].
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 444. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 474, 1904. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 349. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ rossii, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
- ↑ a b c d e Gould, E. et al. 1991. Encyklopedia zwierząt ssaki. Wydawnictwo Elipsa, Warszawa, 1991: 153-155.
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Ommatophoca rossii. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 22 września 2009]
- ↑ a b B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 174–175. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
- ↑ a b c d Kowalski, K. 1971. Ssaki zarys teriologii. Wydawnictwo Naukowe PWN, Kraków, 1971: 567-578.
- ↑ a b Foka Rossa, „Seal You Around!”, 28 października 2012 [dostęp 2017-04-22] (pol.).
- ↑ Scheffer, V.B. 1958. Seals, sea lions and walruses: A review of the Pinnipedia. Stanford University Press, Stanford, USA.
- ↑ Gilbert, J.R. and Erickson, A.W. 1977. Distribution and abundance of seals in the pack ice of the Pacific sector of the Southern Ocean. In: L. Llano (ed.), Adaptations within Antarctic Ecosystems, Smithsonian Institute, Washington, D. C., USA.
- ↑ Skinner, J.D. and Klages, N.T.W. 1994. On some aspects of the biology of the Ross seal Ommatophoca rossii from King Haakon VII Sea, Antarctica. Polar Biology 14: 467-472.
- ↑ a b Southwell, C. et al. 2012. A review of data on abundance, trends in abundance, habitat use and diet of ice-breeding seals in the Southern Ocean. CCAMLR Science 19: 49-74.
- ↑ a b c Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species), 2015.