Gleason Corporation

Gleason Corporation

Gleason Works

Siedziba
Państwo	Stany Zjednoczone
Siedziba	Rochester
Adres	1000 University Ave. Rochester, NY 14607.
Data założenia	1865
Forma prawna	spółka publiczna
brak współrzędnych
Strona internetowa

Gleason – amerykańskie przedsiębiorstwo założone w 1865 r. przez Williama Gleasona. Jest obecnie największym na świecie dostawcą systemów przekładni stożkowych o zazębieniu kołowo-łukowym, prostym i hipoidalnym. Zakład, zaczynając od małego warsztatu nad rzeką Genesee, stał się z biegiem czasu firmą The Gleason Works, a ostatecznie Gleason Corporation – światowym koncernem produkcji różnych typów kół zębatych i obrabiarek do ich produkcji. Przekładnie typu Gleason są stosowane w przemyśle lotniczym, motoryzacyjnym, maszyn budowlanych itd.

Most napędowy z hipoidalną przekładnią główną typu Gleason

Historia

W 1865 William Gleason, założył pierwszy warsztat mechaniczny w Rochester w stanie Nowy Jork, który z czasem przekształcił się w The Gleason Works. W 1874 r. wynalazł pierwszą maszynę do produkcji kół zębatych stożkowych, która była początkiem nowej branży: przemysłu przekładni stożkowych. W 1905 wybudowano nowy zakład na University Avenue w Rochester, który jest obecną lokalizacją zakładu The Gleason Works, adres – 1000 University Ave. Rochester, NY 14607.

Obrabiarka Williama Gleasona do kół stożkowych prostych. Muzeum.

W 1913 firma opracowała konstrukcję kół zębatych stożkowych, przekładni głównych o kołowo – łukowym kształcie zęba i zmiennej wysokości uzębienia (zmienny moduł) oraz zarysie ewolwentowym.

Przeakładnia stożkowa typu Gleason

Obrabiarka do kół stożkowych o zębach kołowo-łukowych

System uzębienia kół zębatych, stożkowych firmy Gleason jest obecnie najbardziej uniwersalny, i najszerzej stosowany na świecie. Są to przekładnie stożkowe o dowolnej zbieżności i wysokości zębów wzdłuż szerokości uzębienia – (wyjątkiem są zęby o stałej wysokości na całej szerokości wieńca, stosowane przez firmy Oerlikon – Klingelnberg oraz istniejące dawniej Fiat – Mammano, WMW Modul i ENIMS Saratov).

Wynalezienie przekładni o hipoidalnym zazębieniu – przesunięciu osi wałka względem osi koła talerzowego – w 1924 r. przez Nikolę Trbojevicha, znanego w USA jako Nicholas John Terbo (1886 – 1973), było bodźcem do rozwoju firmy w oparciu o nowy wynalazek. W 1927 r. firma Gleason wdrożyła hipoidalne przekładnie główne do produkcji seryjnej. Ernest Wildhaber opatentował metodę nacinania uzębień hipoidalnych (patent US 1705887A Method of generating hypoid gears z 1929 r.), a firma skonstruowała nową obrabiarkę Gleason 16 Hypoid Generator, umożliwiającą poprawne nacinanie uzębień zębników – wałków atakujących – przekładni hipoidalnych.

Packard Eight z 1927 r. (albo Packard 426 Roadstar z 1927) był pierwszym samochodem w którym po raz pierwszy zastosowano hipoidalną przekładnię główną produkcji Gleasona.

Gleason, przekładnia hipoidalna

W 1938 r. firma opatentowała nową metodę frezowania przekładni nazwaną Formate, a potem zbudowała obrabiarki typu: G 11 Spiral Bevel Rougher, nacinającą zgrubnie koła talerzowe metodą wcinania, oraz G 11 Spiral Bevel Finisher, nacinającą wykańczająco koła talerzowe tzw. talerzowym przeciągaczem obrotowym. Skróciło to czas obróbki kół talerzowych średnio o 30%, a w przypadku dużych przełożeń – nawet pięciokrotnie. W latach 40 i 50 XX w. firma skonstruowała nowe typy obrabiarek: G 26 Hypoid Generator z mechanizmem modyfikacji odtaczania (modyfikacja ewolwenty) do obróbki zębników, kół odtaczanych i kół kształtowych metodą wcinania wgłębnego.

W 1954 r. firma zbudowała model G 116 Hypoid Generator (do obróbki zębników hipoidalnych i kół odtaczanych), następnie najbardziej uniwersalny model obrabiarki G 118, mający zarówno mechanizm modyfikacji ruchu odtaczania, jak i pochylaną oś głowicy narzędziowej. Większość z tych obrabiarek do dziś znajduje zastosowanie w produkcji jednostkowej oraz mało i średnioseryjnej w zakładach na całym świecie. Pod koniec lat 40 XX w. firma Gleason opracowała i opublikowała algorytmy obliczeń konstrukcyjnych i ustawczych obrabiarek do produkcji przekładni hipoidalnych, pozwalające na ich zaprojektowanie i wykonanie.

Pod koniec lat 70. i w latach 80. XX w. firma Gleason opracowała nową serię obrabiarek, tzw. serię 600. W Polsce było kilka obrabiarek z tej grupy, m.in.: G 655 w Elblągu (Zakłady Mechaniczne im. gen. Karola Świerczewskiego), G 645 (w Stalowej Woli ZZN – 2 sztuki, obrabiarka dostosowana do frezowania wykańczającego po obróbce cieplnej tzw. na twardo, zamiast szlifowania). Zakład Zespołów Napędowych w Stalowej Woli nadal posiada też obrabiarki Gleasona zakupione w 1974 typu, G 26,G 116,G 118. W Polsce były ponadto obrabiarki do obróbki kół talerzowych metodą kształtową, G 606 do obróbki zgrubnej oraz G 607 do obróbki wykończającej przeciągaczem obrotowym w FSC Starachowice. Część z nich jest być może jeszcze dostępna. Obliczenia kart ustawczych tych maszyn opierały się na istniejących algorytmach, opracowanych przez firmę Gleason w których zmianie ulegały jedynie objęte nimi tzw. stałe obrabiarki.

W 1988 firma wyprodukowała pierwszą na świecie maszynę CNC „Phoenix”, do 6-osiowej obróbki kół zębatych stożkowych o zazębieniu hipoidalnym. W latach 90. XX w. i na początku XXI w. powstały pierwsze obrabiarki sterowane numerycznie do uzębień stożkowych typu Gleason. Pierwszą z nich była maszyna Phoenix 250 HC, skonstruowana w 1989 r., a po niej obrabiarki Phoenix 125 GH i Phoenix 175 GH, wprowadzone na rynek w 1992 r. W Polsce była tylko jedna obrabiarka typu Phoenix, tj. Phoenix 175 GH w Kaliszu. Prawdziwym przełomem stała się druga generacja obrabiarek sterowanych numerycznie, zapoczątkowana w 2001 r. przez obrabiarkę Phoenix II 275 HC.

Obecnie weszła na rynek trzecia generacja obrabiarek Gleasona, Phoenix, której pierwszym reprezentantem jest Phoenix 280 C. Obrabiarki serii Phoenix drugiej i trzeciej generacji umożliwiają bezpośrednie sterowanie i wprowadzanie na bieżąco korekt z komputerowych systemów wspomagających CAGE firmy Gleason, które działają w pętli sprzężenia zwrotnego ze współrzędnościowymi maszynami pomiarowym.

Dziś Gleason Works jest centrum projektowym w zakresie projektowania nowoczesnych urządzeń do wszystkich typów kół zębatych stożkowych, a także jedną ze światowych fabryk koncernu Gleason Corporation, która produkuje obrabiarki i urządzenia do produkcji kół zębatych stożkowych i cylindrycznych oraz narzędzia do ich produkcji.

W Polsce Zespół Komputerowego Wspomagania Procesów Wytwarzania na Wydziale Samochodów i Maszyn Roboczych Politechniki Warszawskiej, dawniej: Zespół Konstrukcji i Technologii Przekładni Stożkowych pod kierunkiem nie żyjącego już prof. dr. hab. inż. Zdzisława Wójcika, zajmujący się problematyką konstrukcji i technologii wykonania przekładni typu Gleason, stożkowych prostych i hipoidalnych, dokonał analizy i opracowania opublikowanych algorytmów kart ustawczych obrabiarek firmy Gleason, rozkodował algorytmy i występujące w nich wielkości, określił dopuszczalny zakres zmienności parametrów, opracował własny system oraz zbudował komputerowy system tych obliczeń. Opracowanie to pozwoliło na wykonywanie m.in. w Polsce przekładni opracowanych i wykonanych przez inne firmy, o innym typie uzębienia, jak np. Oerlikon czy Klingelnberg, oraz istniejące dawniej Fiat-Mammano, WMW Modul (NRD) czy ENIMS Saratov (Rosja), na obrabiarkach firmy Gleason jako ich odpowiedniki, głównie na części zamienne dla przemysłu górniczego i innych.

Bibliografia

• Zdzisław Wójcik. Przekładnie stożkowe Gleason’a. Konstrukcja i technologia. ID: 1238691
• Jacek Kółeczko, Jerzy Reszczyński: Stalowa Wola 1938–1988. Wydawnictwo Dolnośląskie we Wrocławiu 1988, ISBN 83-7023-041-5.

Linki zewnętrzne

• Gleason
• R. Kuryjański