Gołdap
54°18′58″N 22°18′34″E/54,316111 22,309444
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1570 | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
17,2 km² | ||||
| Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 87 | ||||
| Kod pocztowy |
19-500 i 19-501 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
NGO | ||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu gołdapskiego  | |||||
Położenie na mapie gminy Gołdap  | |||||
| 54°18′58″N 22°18′34″E/54,316111 22,309444
| |||||
| TERC (TERYT) |
2818034 | ||||
| SIMC |
0977700 | ||||
| Hasło promocyjne: Gołdap – Mazurski Zdrój | |||||
Urząd miejski pl. Zwycięstwa 1419-500 Gołdap | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Gołdap (niem. Goldap, lit. Geldapė) – miasto uzdrowiskowe w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gołdap. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do woj. suwalskiego, a w latach 1999–2001 do powiatu olecko-gołdapskiego. Od 1 stycznia 2002 miasto jest siedzibą władz powiatu gołdapskiego.
Według danych z 31 grudnia 2022 Gołdap liczyła 13 283 mieszkańców[2].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Miasto posiada status uzdrowiska. Jako uzdrowisko klimatyczno-borowinowe oferuje usługi lecznictwa w zakresie schorzeń narządów ruchu, reumatycznych, stanów pourazowych oraz niektórych chorób kardiologicznych, układu oddechowego i nerwowego, a także chorób kobiecych[4].
W 2010 r. miasto otrzymało środki zewnętrzne na szereg inwestycji uzdrowiskowych, w tym na budowę nad jeziorem dwóch tężni solankowych, których realizacja zakończyła się z ponad półrocznym opóźnieniem 30 kwietnia 2014; był to czwarty obiekt tego typu w Polsce[5].
Decyzja o budowie Parku Zdrojowego z pijalnią wód mineralnych, groty solnej i tężni zapadła w 2012 roku. Dwie pierwsze otwarto w Parku w 2013 r[6].
Gołdap jest także ośrodkiem narciarskim. Na stokach Pięknej Góry (Gołdapskiej Góry), w Centrum Sportowo-Rekreacyjnym Piękna Góra udostępniono ponad 2000 m tras zjazdowych oraz 5 wyciągów narciarskich (w tym kolej krzesełkową przy trasie zjazdowej o długości 750 m)[7]. Przy dobrych warunkach śniegowych funkcjonuje tam również ponad kilometrowy betonowy tor saneczkowy[8].
W mieście znajduje się również Centrum Edukacyjno-Rekreacyjne z basenem oraz halą sportową.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Pod względem historycznym Gołdap leży na pograniczu trzech krain historycznych, będących terytoriami dawnych plemion bałtyckich: jej część położona na północ od rzeki Gołdapy należy do Nadrowii, fragment na południowym brzegu rzeki – do Galindii, zaś część leżąca na wschód od rzeki, w pobliżu jeziora Gołdap – do Jaćwieży[9][10][11].
Pod względem etnograficznym Gołdap położona jest zarówno na Mazurach[12], jak i na Małej Litwie[13]. Był to obszar tradycyjnie zamieszkiwany zarówno przez polskich Mazurów, Litwinów pruskich i Niemców. Po II wojnie światowej (w latach 1945–1947 miejscowa ludność została wysiedlona (zwłaszcza niemiecka), a obszar ten został zasiedlony przez Polaków wysiedlonych Kresów Wschodnich (głównie z Wileńszczyzny i Grodzieńszczyzny), jak i polskich osadników przybyłych z Suwalszczyzny[14].
Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski z 2018 roku miasto znajduje się na pograniczu trzech mezoregionów: Puszczy Rominckiej, Wzgórz Szeskich i Krainy Węgorapy[15]. Potocznie Gołdap położona jest również na Mazurach Garbatych[16].
Według danych z 1 stycznia 2023 r. powierzchnia miasta wynosiła 17,20 km²[3].
Toponimia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miasta ma pochodzenie staropruskie. Galdo oznacza dolinę, podłużną nieckę, a ape rzekę, co w połączeniu daje "rzekę płynącą w dolinie"; por. litewskie odpowiedniki gelda i upė[17][18].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Wieś Szyłajty powstała w 1565 roku z polecenia księcia Albrechta Hohenzollerna w miejscu wybranym przez starostów Rynu, Olecka i Wystruci, zasadźcą i pierwszym sołtysem był Bronisz Rostek. Prawa miejskie dawnej wsi Szyłajty (obecna nazwa pochodzi od rzeki) nadał w 1570 r. książę pruski Albrecht Fryderyk Hohenzollern, jako polski lennik, uprawnił mieszczan do spławiania towarów do Królewca, połowu ryb oraz urządzania polowań na niedźwiedzie, wilki i lisy, a także uprawiania pszczelarstwa.
W 1583 r. miał miejsce bunt mieszczański, skutkujący znaczącą emigracją[19]. Podczas potopu szwedzkiego w 1656 r. przez kilka tygodni w Gołdapi stacjonowały polskie wojska Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego, przyszłego hetmana wielkiego koronnego. Aż do 1657 roku obszar ten był lennem Polski, wtedy też miały miejsce najazdy tatarskie na miasto wskutek czego doznało silnych zniszczeń. Niebawem miasto ponownie zostało odbudowane. Wyprostowano ulice, by zmniejszyć zagrożenie pożarowe. Jednak w 1660 roku znów spłonęło trzydzieści nowo wybudowanych domów. Do końca wieku miasto nawiedza jeszcze kilka pożarów. Tu w 1664 r. urodził się ks. Jan Jakub Gräber, polski duchowny luterański i wydawca publikacji religijnych w Królewcu. W XVIII w. przez Gołdap przebiegały dwie poczty konne: polska i litewska[20]. Na początku XVIII wieku ponownie dają się we znaki przemarsze wojsk, co wyraźnie zakłóca rozwój gospodarczy i przestrzenny. Mimo to poszerzono ulice i zabudowa stała się bardziej regularna. Pobudowano nową murowaną szkołę oraz szpital dla kilkunastu osób. Wzniesiono też koszary garnizonowe. Dowódca garnizonu, generał porucznik Daniel Fryderyk von Lossow, doprowadza do wybudowania w 1778 roku drugiego w mieście kościoła, przeznaczonego dla ewangelików reformowanych. Pod koniec osiemnastego wieku, licząca już trzy tysiące mieszkańców Gołdap, zmienia swoje oblicze z rolniczego na rolniczo-rzemieślnicze[21].
W 1807 r. w Gołdapi stacjonowały wojska gen. Jan Henryka Dąbrowskiego[22]. W czerwcu 1812 roku podczas przemarszu na Rosję, przez miasto przechodzą wojska francuskie. Następnie, do końca wojen napoleońskich, dwa razy przechodzą Rosjanie. Po wojnach napoleońskich blisko sto lat ziemia gołdapska cieszy się względnym spokojem. Pruska reforma administracji z 1818 roku tworzy powiaty, w tym i gołdapski, który był jednym z najdalej wysuniętych na wschód powiatów Królestwa Prus i wchodził w skład nowo utworzonej rejencji gąbińskiej. Po "zjednoczeniu" Niemiec w 1871 roku ziemia gołdapska weszła w skład Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy), gdyż Prusy Wschodnie stały się jej prowincją. W latach 1878–1879 miasto uzyskało połączenie kolejowe z Ełkiem i Wystrucią. Zostało poważnie zniszczone w I i II wojnie światowej. W czasie walk o Gołdap poległo około 12 000 żołnierzy Armii Czerwonej, a znaczna część miasta została zniszczona[23]. Miasto zostało przyłączone do Polski w 1945 roku. Miejscowa ludność została wysiedlona głównie do Niemiec, a w zamian nastąpił napływ Polaków wysiedlonych z Kresów Wschodnich i polskich osadników głównie z Suwalszczyzny.
W stanie wojennym ośrodek internowania[24].
W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne – Romincki Kombinat Rolny w Gołdapi[25][26].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według danych z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 13 283 mieszkańców[3].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- konkatedra NMP Matki Kościoła (poewangelicka) z 1560 r., odbudowana po zniszczeniach wojennych w latach 80. XX wieku,
- kościół św. Leona z 1894 roku,
- dwie wieże ciśnień, w tym odremontowana wieża ciśnień z przełomu XIX i XX wieku,
- magistrat z okresu międzywojennego,
- zespół koszar wojskowych z lat 1906-1910, obejmujący m.in. dawne kasyno oficerskie, zbrojownię, stajnie, budynek straży pożarnej,
- magazyn zbożowy z pocz. XX w.,
- kamienice, wille i domy z XIX i XX w.,
- stary cmentarz żydowski z początku XIX wieku,
- nad zachodnim brzegiem jeziora Gołdap, opodal sanatorium „Wital”, zachowały się pozostałości zbudowanej w 1940 roku głównej kwatery wojennej dowództwa Luftwaffe (niem. Oberbefehlshaber der Luftwaffe-Hauptquartier) o kryptonimie „Robinson”, współpracującej z kwaterą Hermanna Göringa w Romintach (obecnie Krasnolesie) w Puszczy Rominckiej[27]. W czasie wojny znajdował się tu m.in. schron przeciwlotniczy, dwa schrony do pracy sztabowej ze stopami strunobetonowymi, 6 obiektów ceglanych oraz 3 duże zbiorniki przeciwpożarowe. Była tam także eksperymentalna hamownia silników odrzutowych. W nocy z 19 na 20 października 1944 roku, w obliczu nadciągającej Armii Czerwonej, na hasło „Johannisfeuer”, kompleks został zniszczony[27].
- w rejonie miasta są znajdowane zabytki archeologiczne.
- Wybrane atrakcje miasta
-
-
-
-
Kolejowa wieża ciśnień -
Magistrat -
Dawne kasyno oficerskie -
Magazyn zbożowy -
Willa z pocz. XX w. -
Park w centrum miasta
.jpg)
Pomniki przyrody
[edytuj | edytuj kod]Na terenie miasta znajdują się następujące pomniki przyrody[28]:
| Nr | Lokalizacja | Forma | Nazwa | Obwód przy powołaniu [cm] |
Nr ew. | Rok uznania | Zdjęcie |
| 1. | ul. Malarska | pojedyncze drzewo | dąb szypułkowy | 320 | 103 | 1975 | |
| 2. | ul. Paderewskiego 34 | pojedyncze drzewo | dąb szypułkowy | 303 | 106 | 1977 | |
| 3. | Plac Zwycięstwa | pojedyncze drzewo | dąb szypułkowy | 401 | 107 | 1977 | |
| 4. | 70 m od zabudowań siedziby Nadl. Gołdap | grupa drzew | 4 dęby szypułkowe | 214, 170, 183, 167 | 185 | 1978 | |
| 5. | Plac Zwycięstwa | pojedyncze drzewo | klon zwyczajny | 270 | 186 | 1978 | |
| 6. | ul. Wolności | pojedyncze drzewo | klon zwyczajny | 294 | 233 | 1980 | |
| 7. | ul. Wojska Polskiego, przy ZPEW | pojedyncze drzewo | jesion wyniosły | 237 | 234 | 1980 | |
| 8. | ul. Kościuszki 12, park osiedlowy | grupa drzew | 21 jarzębów szwedzkich | od 128 do 225 | 468 | 1996 |
Edukacja
[edytuj | edytuj kod]Przedszkola
[edytuj | edytuj kod]- Przedszkole Samorządowe nr 1 w Gołdapi,
- Przedszkole Prywatne „U Kubusia Puchatka”,
- Przedszkole Prywatne „Bajka”,
- Przedszkole Niepublicznie „Zuchowa Przygoda”.
Szkoły podstawowe
[edytuj | edytuj kod]- Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Gołdapi,
- Szkoła Podstawowa nr 2 im Marszałka Józefa Piłsudskiego w Gołdapi,
- Szkoła Podstawowa nr 3 im T. Kościuszki w Gołdapi,
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. Noblistów Polskich w Gołdapi.
Szkoły ponadpodstawowe
[edytuj | edytuj kod]- Liceum Ogólnokształcące im Jana Pawła II w Gołdapi (ul. Popiełuszki 2)
- Zespół Szkół Zawodowych w Gołdapi (ul. Jaćwieska 14)
Inne
[edytuj | edytuj kod]- Dom św. Faustyny „Nie lękajcie się” w Gołdapi Caritas Diecezcji Ełckiej (ul. Wojska Polskiego 16),
- Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Gołdapi (ul. Wolności 11),
- Zespół Placówek Edukacyjno-Wychowaczych w Gołdapi (ul. Wojska Polskiego 18), w skład którego wchodzą: Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, Bursa Szkolna i Biblioteka Pedagogiczna,
- Państwowa Szkoła Muzyczna I st. w Gołdapi (ul. Partyzantów 31),
Kultura
[edytuj | edytuj kod]- Biblioteka Publiczna w Gołdapi (ul. Partyzantów 31),
- Dom Kultury w Gołdapi (ul. Krótka 2),
- Galeria K-2 (działająca w domu kultury)
- Kino Kultura (wejście od ul. Plac Zwycięstwa 14).
- Ośrodek Sportu i Rekreacji (ul. Partyzantów 31),
- Muzeum Ziemi Gołdapskiej im. Mieczysława Ratasiewicza (dział zbiorów specjalnych Biblioteki Publicznej w Gołdapi na prawach izby regionalnej),
- Cykliczne imprezy:
- Kierunek Gołdap (styczeń),
- Bieg Jaćwingów (ferie zimowe),
- Dni Gołdapi (lipiec),
- Międzynarodowy Konkurs Krzyku (lipiec),
- Kartaczewo (sierpień),
- Święto Jajka (sierpień),
- Międzynarodowy Półmaraton Gusiew – Gołdap (sierpień),
- Letni Bieg Jaćwingów (sierpień).
Sport
[edytuj | edytuj kod]W mieście działa klub piłki nożnej Rominta Gołdap, założony w 1948 roku.
Wspólnoty religijne
[edytuj | edytuj kod]
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i wspólnoty wyznaniowe:
- Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa:
- zbór w Gołdapi[29]
- Kościół Boży w Chrystusie:
- Zbór „Nowe Pokolenie”[30]
- Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP:
- filiał Gołdap parafii ewangelicko-augsburskiej w Suwałkach[31]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół Na Skale w Gołdapi[35]
- Kościół Zielonoświątkowy:
- Mesjańskie Zbory Boże (Dnia Siódmego):
- punkt misyjny w Gołdapi[37]
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Gołdap (Sala Królestwa ul. Mikołajczyka 4)[38].
Cmentarze:
- Cmentarz Komunalny – ul. Gumbińska,
- Cmentarz Komunalny – ul. Zadumy (nowo budowany),
- Cmentarz Komunalny – ul. Cmentarna (stary),
- Cmentarz Ewangelicki – ul. Cmentarna[39],
- Cmentarz Wojskowy z I wojny światowej – ul. Reymonta,
- Cmentarz Wojskowy z II wojny światowej – ul. Suwalska,
- Cmentarz Wojskowy z II wojny światowej – ul. Boczna,
- Cmentarz Żydowski – ul. Cmentarna:
Transport
[edytuj | edytuj kod]Drogowy
[edytuj | edytuj kod]- 65 Bobrowniki - Białystok - Ełk - Olecko - Gołdap
- 650 Stara Różanka - Węgorzewo - Gołdap
- 651 Sejny - Wiżajny - Gołdap
Kolejowy
[edytuj | edytuj kod]Gołdap obecnie nie ma połączenia kolejowego. W przeszłości istniał tu węzeł czterech linii – w 1878 roku otwarto połączenie do Wystruci, a w 1879 roku do Ełku[40]. W 1889 r. połączono Gołdap z Węgorzewem[41], a w 1927 z Żytkiejmami. Ostatnie dwie linie zostały rozebrane tuż po II wojnie światowej, natomiast na linii do Ełku ruch pasażerski został zlikwidowany w 2002 roku[42].
Przejście graniczne
[edytuj | edytuj kod]Około 4 km na północ od centrum miasta znajduje się drogowe przejście graniczne z Rosją.
Współpraca międzynarodowa
[edytuj | edytuj kod]
Miasta partnerskie Gołdapi[43]:
Oprócz współpracy z miastami partnerskimi Gołdap aktywna jest na polu międzynarodowej współpracy w zakresie turystyki – należy do organizacji Cittàslow skupiającej miasta zainteresowane rozwojem zrównoważonego ruchu turystycznego[44].
W 2022 roku, w związku z rosyjską agresją na Ukrainę, Gołdap zerwała współpracę z rosyjskimi miastami Gusiew i Dubna[45].
Ludzie związani z Gołdapią
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wybory Samorządowe 7 kwietnia 2024. Państwowa Komisja Wyborcza, 2024-05-22. [dostęp 2024-05-25].
- ↑ a b Gołdap w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-10-30], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 r.
- ↑ Sanatorium Uzdrowiskowe WITAL w Gołdapi. [dostęp 2011-11-06].
- ↑ Tężnie solankowe w Gołdapi. Mazury aktywnie.pl. [dostęp 2017-02-19].
- ↑ Park przy pijalni wód, Gołdap
- ↑ O nas. Zajazd Piękna Góra Rudziewicz Gołdap. [dostęp 2011-11-06]. (pol.).
- ↑ Narty na Mazurach – Piękna Góra w Gołdapi. Zajazd Piękna Góra Rudziewicz Gołdap. [dostęp 2011-11-06].
- ↑ Aleksander Kamiński: Jaćwież. Terytorium, ludność, stosunki gospodarcze i społeczne. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 1953, s. 53. OCLC 69316019. Cytat: […] mapa Toeppena przesuwała granicę galindzko-jaćwieską bardziej na wschód i wyznaczała ją […] do rzeki Gołdap, gdzie dziś miasto Gołdap. Tu […] zaczynała się Nadrowia, której południowe krańce wyznaczył […] na rzece Gołdap. (pol.).
- ↑ Grzegorz Rąkowski: Mazury Garbate. Przewodnik dla turystów pieszych. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 12. ISBN 83-7005-027-1. Cytat: Obszary na pn. od jez. Mamry i rzeki Gołdapy zamieszkiwało pruskie plemię Nadrowów (Nadrowia). Okolice jez. Mamry i Puszczy Boreckiej były częścią terytorium wyjątkowo silnie rozwiniętego w tym okresie plemienia Galindów (Galindia). Natomiast okolice jez. Gołdap i Wzgórz Szeskich oraz tereny położone dalej na wsch. zamieszkiwały plemiona jaćwieskie (Sudawia). (pol.).
- ↑ Jerzy Kwiatek, Teofil Lijewski: Leksykon miast polskich. Warszawa: MUZA SA, 1998, s. 199. ISBN 83-7079-926-4. Cytat: We wczesnym średniowieczu tereny nad Gołdapą zamieszkiwali pruscy Nadrowowie i Galindowie oraz Jaćwingowie […]. (pol.).
- ↑ Mały słownik historii Polski. Tadeusz Łepkowski (red. nacz.). Wyd. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1964, s. 187. OCLC 6987514. Cytat: Mazury – region geograficzno-hist. na Pojezierzu Mazurskim, obecne pow.: […] Gołdap […]. (pol.).
- ↑ Jan Wyganowski: Królewiec znów litewski?. suwalki24.pl, 2015-04-19. [dostęp 2022-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-14)]. (pol.).
- ↑ https://uzdrowiskogoldap.pl/informacje-o-miescie/historia-goldapi/
- ↑ Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach 2018r. [online], warmaz.pl [dostęp 2023-02-09].
- ↑ Mazury Garbate – przewodnik turystyczny – Warto zobaczyć
- ↑ Informacje ogólne. Historia Gołdapi.. Baza Informacji Lokalnej Gołdap (goldap.bil-wm.pl). [dostęp 2011-07-03].
- ↑ signi: Zaklęte w nazwach. goldap.org.pl, 2011-03-6. [dostęp 2011-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-17)].
- ↑ Piotr Skurzyński, Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 167
- ↑ Uchwała Nr XL/258/2017 Rady Miejskiej w Gołdapi z dnia 30 maja 2017 r., s. 38
- ↑ https://uzdrowiskogoldap.pl/informacje-o-miescie/historia-goldapi/
- ↑ Uchwała Nr XL/258/2017 Rady Miejskiej w Gołdapi z dnia 30 maja 2017 r., s. 39
- ↑ Dolata i Jurga 1977 ↓, s. 143.
- ↑ Marcin Zwolski: Ośrodek Odosobnienia dla Internowanych Kobiet w Gołdapi. Encyklopedia Solidarności. [dostęp 2020-06-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-05)].
- ↑ Internetowe wydanie Tygodnika Przegląd [online], przeglad-tygodnik.pl [dostęp 2017-11-23].
- ↑ Internetowy System Aktów Prawnych
- ↑ a b Kwatera główna Naczelnego Dowództwa Wojsk Lotniczych: Oberbefehlshaber der Luftwaffe-Hauptquartier goldap.bil-wm.pl [dostęp 2011-07-05]
- ↑ Wykaz pomników przyrody w województwie warmińsko-mazurskim, RDOŚ Olsztyn, styczeń 2010. [dostęp 2013-04-29].
- ↑ Lista zborów. chwz.info.pl. [dostęp 2022-05-13].
- ↑ Zbory. kbwch.pl. [dostęp 2022-05-13].
- ↑ Suwałki. luteranie.pl. [dostęp 2022-05-13].
- ↑ Gołdap – Parafia pw. NMP Matki Kościoła. diecezjaelk.pl. [dostęp 2022-05-13].
- ↑ Gołdap – Parafia pw. św. Leona Wielkiego. diecezjaelk.pl. [dostęp 2022-05-13].
- ↑ Gołdap – Parafia pw. św. Józefa Robotnika. diecezjaelk.pl. [dostęp 2022-05-13].
- ↑ Kontakt [online], naskale.pl [dostęp 2022-11-10].
- ↑ Znajdź Kościół. kz.pl. [dostęp 2022-05-13].
- ↑ Kontakt – Zbory. zboryboze.pl. [dostęp 2022-05-16].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-19].
- ↑ Cmentarze ewangelickie w Gołdapi [online], gazetaolsztynska.pl [dostęp 2022-11-10].
- ↑ Linia kolejowa 41 (PL) • Ełk - Gołdap / Atlas Kolejowy Europy Środkowej [online], www.atlaskolejowy.net [dostęp 2024-08-22].
- ↑ Linia kolejowa 259a (PL) • Ruskie Pole gr. p. [RU/PL] - Gołdap / Atlas Kolejowy Europy Środkowej [online], www.atlaskolejowy.net [dostęp 2024-08-22].
- ↑ a (red.), Historia gołdapskiej kolei. Przyjazdy do Gołdapi pociągów nadzwyczajnych [online], 26 marca 2021 [dostęp 2024-08-22] (pol.).
- ↑ Jacek Rakowski: Dubna nowym miastem partnerskim Gołdapi. GOLDAP.INFO, 2010-05-14. [dostęp 2012-11-27]. (pol.).
- ↑ Gołdap. Member of the Polish National Network. cittaslow.org. [dostęp 2020-04-21].
- ↑ Gołdap zerwała współpracę z partnerami z Rosji. wgospodarce.pl. [dostęp 2022-03-28].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 210-212
- Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona Urzędu Miejskiego w Gołdapi
- Gołdap, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 667.
- Historia Żydów w Gołdapi na portalu Wirtualny Sztetl
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Kolonia | |
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Części wsi |
|
| Przysiółek wsi | |
| Nieoficjalna miejscowość |
