Grenada (miasto w Hiszpanii)

Grenada
Granada
Herb	Flaga
Państwo	Hiszpania
Wspólnota autonomiczna	Andaluzja
Prowincja	Grenada (prowincja)
Data założenia	711
Burmistrz	Francisco Cuenca Rodríguez
Powierzchnia	88,02 km²
Wysokość	738 m n.p.m.
Populacja; • liczba ludności	; 230 595; (2023)
Kod pocztowy	18001-18016
Tablice rejestracyjne	GR
	Położenie na mapie Hiszpanii Grenada
	Położenie na mapie Europy Grenada
	Położenie na mapie Andaluzji Grenada
	37°13′N 3°41′W/37,216667 -3,683333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Grenada (hiszp. Granada) – miasto w południowej Hiszpanii, w Andaluzji. W późnym średniowieczu centrum ostatniego państwa muzułmańskiego na Półwyspie Iberyjskim, obecnie stolica prowincji.

Historia

VII w. p.n.e. powstanie osady Iberoceltów utrzymującej kontakty z Fenicjanami, Kartagińczykami i Grekami;
W V w. p.n.e. kolonia grecka o nazwie Elibyrge lub Elybirge;
Po I wojnie punickiej opanowana przez Kartaginę;
W czasie II wojny punickiej zdobyta przez Rzymian; zmiana nazwy na Illiberis. Cezar nadał osadzie nazwę Municipium Florentinum Iliberitanu, skróconą później do Florentia;
Po najeździe Wizygotów siedziba biskupstwa oraz administracji świeckiej;
551–615 Granada pod panowaniem cesarstwa bizantyńskiego;
615–711 w królestwie Wizygotów;
W 711 r. założona przez Arabów w pobliżu starożytnej osady iberyjskiej i rzymskiej o nazwie Garnata lub Garnata al-Yahud;
Od 1013–1091 stolica niezależnego państwa berberyjskich Zirydów;
1091–1145 w państwie Almorawidów;
1147–1238 pod rządami Almohadów;
W latach 1238–1492 stolica emiratu, rozkwit miasta po zawarciu przymierza z Kastylią. Schronienie znaleźli tutaj islamscy wygnańcy z Kordoby i Sewilli, po zajęciu przez chrześcijan północnej i zachodniej Andaluzji. Grenada stała się największym i najbogatszym miastem Półwyspu Iberyjskiego^{[potrzebny przypis]};
1246 pod zwierzchnictwem (lenno) Kastylii;
2 stycznia 1492 przejęta przez Kastylię jako ostatni punkt oporu muzułmanów;
W 1492 utworzenie arcybiskupstwa;
1501 muzułmanom dano do wyboru – chrzest lub wygnanie;
1504 budowa kaplicy królewskiej Capilla Real – miejsca pochówku Królów Katolickich;
1511 budowa Hospital Real;
1523 początek budowy katedry;
W 1526 założenie uniwersytetu;
1526 – budowa pałacu Karola V w Alhambrze;
Po wygnaniu w 1609–14 morysków (Arabów, którzy przeszli na katolicyzm) regres gospodarczy;
28 stycznia 1810–16 września 1812 pod okupacją francuską;
W czasie wojny domowej po stronie Republiki. W sierpniu 1936 zdobyta przez wojska gen. Franco.

Geografia

Położona w dolinie rzeki Genil (dopływ Gwadalkiwiru), w Górach Betyckich. W pobliżu najwyższe pasmo Półwyspu Iberyjskiego – Sierra Nevada, a za nim Morze Śródziemne z Costa del Sol.

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Grenady
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	12.6	14.6	18.0	19.5	24.0	30.2	34.2	33.5	28.7	22.6	16.5	13.1	22,3
Średnie dobowe temperatury [°C]	6.8	8.5	11.4	13.1	17.1	22.5	26.0	25.5	21.6	16.3	10.9	7.9	15,7
Średnie temperatury w nocy [°C]	1.1	2.4	4.8	6.8	10.2	14.7	17.7	17.6	14.4	10.1	5.3	2.7	9,0
Opady [mm]	41	33	35	37	30	11	2	3	23	38	50	50	352
Średnia liczba dni z opadami	5.8	5.6	5.1	6.3	4.7	1.7	0.3	0.6	2.7	5.1	6.7	7.2	51,9
Wilgotność [%]	72	68	60	57	51	43	37	41	51	62	71	75	57
Średnie usłonecznienie [h]	170	172	219	234	280	331	362	330	254	211	164	148	2881
Źródło: Agencia Estatal de Meteorología^[1] (liczba dni z opadami dla wartości 1 mm, wysokość 687 m n.p.m., 1981-2010)

Demografia

Rozwój demograficzny Grenady (1900-2010)

Gospodarka

Ośrodek handlowy, przemysłowy i kulturalny. Siedziba jednego z czołowych uniwersytetów w kraju^[2]. Ważna miejscowość turystyczna, słynna z krajobrazów i zabytków. Znajduje się tutaj stacja kolejowa Granada.

Zabytki

Kto nie widział Grenady, ten niczego nie widział – przysłowie hiszpańskie.

Alhambra, warowny zespół pałacowy zbudowany w XIII w. przez Nasrydów i rozbudowany w XIV w., arcydzieło architektury arabskiej w Hiszpanii, którą cechuje niezwykłe bogactwo dekoracji wnętrz, m.in. arkadowe galerie kolumnowe, stalaktytowe sklepienia, ściany wykładane płytkami azulejos i barwnymi stiukami z ornamentem oraz malowidła ścienne.
- Alcazaba (zamek), najstarsza część Alhambry, stoi wysoko na górskiej ostrodze nad rzeką Darro.
- Mexuar, miejsce pracy urzędników dworskich i państwowych,
  - Sala de Mexuar, gdzie odbywały się posiedzenia rządu i królewskiego sądu;
  - Patio de Mexuar (dawny seraj), piękny dziedziniec z fontanną,
  - Cuarto Dorado, imponujące dzieło nasrydzkiej sztuki, (służąca do audiencji prywatnych);
- Dziedziniec Mirtów, centralny punkt Alhambry;
  - Sala de la Barca (dawna poczekalnia), z sufitem w kształcie łodzi;
  - Sala Ambasadorów, jedna z najpiękniejszych;
    z kopułą – arcydziełem intarsji, wzorem zdobienia reprezentacyjnych sal; (centrum polityczne i dyplomatyczne arabskiej Grenady);
- Dziedziniec Lwów, najdoskonalszy przykład zdobnictwa mauretańskiego; z fontanną wspartą na 12 lwach;
  - Sala Mozarabów;
  - Sala Królów, z polichromowanymi malowidłami na suficie;
  - Sala Dwóch Sióstr, z gipsowym sklepieniem stalaktytowym,
  - Sala Abencerragów, z kopułą w kształcie gwiazdy.
- Pałac Karola V, największy obiekt w kompleksie Alhambry, uważany za najpiękniejsze dzieło renesansu poza Włochami^{[przez kogo?]}. Zbudowany w XVI w. na podstawie projektu hiszpańskiego architekta Pedra Machuca^[3], jako „znak zwycięstwa” chrześcijaństwa, finansowany ze specjalnie utworzonego podatku płaconego przez Arabów. Jest to monumentalna budowla z galeriami i dwukondygnacyjną kolumnadą wokół okrągłego dziedzińca wewnętrznego. Fasada zewnętrzna jest utrzymana w stylu renesansu toskańskiego. W pałacu znajduje się Muzeum Archeologiczne, gdzie przechowywane są znaleziska z Alhambry, oraz Muzeum Sztuk Pięknych, które oferuje przegląd malarstwa szkół związanych z Grenadą oraz gromadzi dzieła pochodzące z rozwiązanych klasztorów Grenady.
Generalife, na górnym zboczu Alhambry rozpościera się zespół ogrodowy z pawilonami, który był letnią rezydencją emirów mauretańskich. Obecnie jest wspaniałym przykładem islamskiej sztuki ogrodowej.
Katedra Santa María de la Encarnación, gotycko-renesansowa z XVI–XVIII w.; wnętrze o długości 116 i szerokości 67 metrów, pięcionawowe, bogato zdobione rzeźbami, obrazami i wyposażone w dzieła sztuki.
- Capilla Real, miejsce pochówku Królów Katolickich – Izabeli i Ferdynanda oraz Joanny Szalonej i Filipa Pięknego.
- Capilla Mayor, w formie kulistej świątyni z bogatym wystrojem plastycznym.
- Ołtarze: główny – renesansowy z naturalistycznymi rzeźbami i reliefami oraz św. Jakuba
- Zakrystia ze skarbcem i kolekcją malarstwa flamandzkiego, m.in. Rogiera van der Weydena, Hansa Memlinga.
Klasztor kartuzów z kościołem, XVI-XVII wiek, z zakrystią w stylu churrigueryzmu z XVIII wieku; zaliczany do arcydzieł architektury barokowej.
Klasztor San Jerónimo, budowa rozpoczęta na polecenie Królów Katolickich w 1496^[4]. Karol V wydał rozporządzenie żeby klasztor został poświęcony pamięci dowódcy wojsk hiszpańskich, wicekrólowi Neapolu Gonzalo Fernándezowi de Córdoba. Zwłoki księcia zostały złożone w tym klasztorze. Klasztorowi nadał ostateczny kształt Diego de Siloé, główny architekt budowy od 1528 roku.
Kościoły: San Pedro y San Pablo i Santa Ana.
Pałace: Casa del Cabildo Antiquo (dawna szkoła wyższa z czasów Maurów) i arcybiskupi z XVII wieku.
Kamienice z XVI wieku: Corral de Carbon, Casa de los Tiros, Casa del Castri.
Albaicin, stara zabytkowa dzielnica z klimatem mauretańskiej Grenady.

Ludzie urodzeni w Grenadzie

Francisco Ayala – hiszpański pisarz
Alonso Cano – hiszpański rzeźbiarz, malarz i architekt epoki baroku
Manuel Gómez-Moreno González – hiszpański malarz
Juanjo Guarnido – hiszpański grafik i rysownik komiksów
Ludwik z Grenady – mistyk dominikański
Pedro de Mena – hiszpański rzeźbiarz okresu baroku

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Grenadzie.

Miasta partnerskie

Przypisy

↑ Valores climatológicos normales. Granada Base Aérea – Agencia Estatal de Meteorología.
↑ ARWU World University Rankings 2017. [dostęp 2017-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-19)].
↑ Henri Stierlin: Perły architektury pałacowej. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa. ISBN 978-83-60006-52-8.
↑ Brigitte Hintzen-Bohlen: Sztuka i Architektura – Andaluzja. Warszawa: Wydawnictwo Philip Wilson, 2008, s. 344-345. ISBN 978-3-8331-5106-4.

Bibliografia

Nowa encyklopedia powszechna, PWN, Warszawa 1995-1996.

Linki zewnętrzne

Informacje o mieście z Andaluzyjskiego Instytutu Statystycznego. [dostęp 2006-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-31)]. (hiszp.).
Alcazaba de La Alhambra na castillosnet.org. [dostęp 2006-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-08-10)].

[AEMET-2010-1] Valores climatológicos normales. Granada Base Aérea – Agencia Estatal de Meteorología.

[2] ARWU World University Rankings 2017. [dostęp 2017-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-19)].

[3] Henri Stierlin: Perły architektury pałacowej. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA Sp. z o.o. & Co. Spółka Komandytowa. ISBN 978-83-60006-52-8.

[4] Brigitte Hintzen-Bohlen: Sztuka i Architektura – Andaluzja. Warszawa: Wydawnictwo Philip Wilson, 2008, s. 344-345. ISBN 978-3-8331-5106-4.

[1]

[2]

[3]

[4]