Groch zwyczajny

Groch zwyczajny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	groch
Gatunek	groch zwyczajny
	Nazwa systematyczna
	Pisum sativum L.; Sp. pl. 2:727. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Groch zwyczajny (Pisum sativum L.) – gatunek rośliny strączkowej jednorocznej z rodziny bobowatych (Fabaceae). Pochodzi z zachodniej Azji i Kaukazu, wschodniej i południowej Europy oraz Afryki Północnej^[3]. Jest uprawiany w wielu rejonach świata.

Morfologia

Pokrój: Występują odmiany zarówno płożące, jak i pnące, osiągające w sprzyjających warunkach wysokość do 2 metrów.
Owoce: Strąki mające kształt podłużnej torebki, zawierające kilka niewielkich nasion.

Zastosowanie

Roślina uprawna, uprawiana jako warzywo i na paszę dla zwierząt. Groch jest jedną z roślin najwcześniej uprawianych przez człowieka, nasiona grochu zwyczajnego znajdowano w stanowiskach archeologicznych na Bliskim Wschodzie datowanych na 10 tys. lat. Najprawdopodobniej uprawiany był już około 7800 lat przed naszą erą. Około roku 2000 p.n.e. jego uprawa rozpowszechniła się w Europie i na Wschodzie, w Indiach i Chinach.
Sztuka kulinarna: niedojrzałe nasiona grochu mają barwę zieloną i zbierane są w celu bezpośredniego spożycia i produkcji mrożonek lub konserw. Dojrzałe i uschnięte nasiona grochu gotuje się i wykorzystuje jako podstawę rozmaitych posiłków lub dodatek do innych potraw. Tradycyjną polską potrawą jest kapusta z grochem i zupa grochówka. Daniem kuchni staropolskiej był groch ze słoniną.

Uprawa

Groch można wysiewać już od wczesnej wiosny, gdy temperatura gruntu osiągnie 2 °C, rośliny rosną najlepiej w temperaturze 13–18 °C. Nie rozwija się dobrze w ostrym słońcu. Niektóre odmiany osiągają dojrzałość już po 2 miesiącach od wysiewu. Rośnie najlepiej w lekko kwaśnej, dobrze nawodnionej, ale nie podmokłej glebie. Dla uniknięcia chorób nie należy wysiewać rośliny ponownie w tym samym miejscu przed upływem pięciu lat.

Systematyka i zmienność

Gatunek reprezentuje tradycyjnie wyróżniany rodzaj groch Pisum. Okazał się on jednak zagnieżdżony w obrębie rodzaju groszek Lathyrus^[5] i w nowych ujęciach systematycznych gatunki z rodzaju Pisum wraz z grochem zwyczajnym włączane są do tego rodzaju. W takim ujęciu groch zwyczajny nosi nazwę naukową Lathyrus oleraceus Lam. Fl. Franç. 2: 580 (1779)^[6]

We florze Polski występują dwa podgatunki^[7]:

groch zwyczajny typowy – Pisum sativum subsp. sativum. Jest uprawiany jako warzywo
groch zwyczajny polny (g. błękitnopurpurowy, g. polny) – Pisum sativum subsp. arvense (L.) Asch. Rośnie dziko.

Pokrój
Kwiat
Strąk

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].
↑ ZbigniewZ. Borecki ZbigniewZ., MałgorzataM. Solenberg MałgorzataM. (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 .
↑ Hanno Schaefer, Paulina Hechenleitner, Arnoldo Santos-Guerra, Miguel Menezes de Sequeira, R. Toby Pennington, Gregory Kenicer, Mark A. Carine. Systematics, biogeography, and character evolution of the legume tribe Fabeae with special focus on the middle-Atlantic island lineages. „BMC Evolutionary Biology”. 12: 250, 2012. DOI: 10.1186/1471-2148-12-250.
↑ Lathyrus oleraceus Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-17].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 134, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].

[slow-4] ZbigniewZ. Borecki ZbigniewZ., MałgorzataM. Solenberg MałgorzataM. (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 .

[5] Hanno Schaefer, Paulina Hechenleitner, Arnoldo Santos-Guerra, Miguel Menezes de Sequeira, R. Toby Pennington, Gregory Kenicer, Mark A. Carine. Systematics, biogeography, and character evolution of the legume tribe Fabeae with special focus on the middle-Atlantic island lineages. „BMC Evolutionary Biology”. 12: 250, 2012. DOI: 10.1186/1471-2148-12-250.

[powo-6] Lathyrus oleraceus Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-17].

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 134, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]