Gwanako andyjskie

Gwanako andyjskie
	Lama guanicoe
	(P.L.S. Müller, 1776)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	wielbłądokształtne
Rodzina	wielbłądowate
Plemię	Lamini
Rodzaj	lama
Gatunek	gwanako andyjskie
Synonimy
	Camelus guanicoe P.L.S. Müller, 1776; Lama huanachus cacsilensis Lönnberg, 1913;
	Camelus guanicoe P.L.S. Müller, 1776; Lama huanachus cacsilensis Lönnberg, 1913;
Podgatunki
	L. g. guanicoe (P.L.S. Müller, 1776); L. g. cacsilensis Lönnberg, 1913;
	L. g. guanicoe (P.L.S. Müller, 1776); L. g. cacsilensis Lönnberg, 1913;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gwanako andyjskie^[5], gwanako^[6]^[7], guanako^[6] (Lama guanicoe) – gatunek ssaka z rodziny wielbłądowate (Camelidae). Żyje w niewielkich stadach w Andach i w Patagonii.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1776 roku niemiecki zoolog nadając mu nazwę Camelus guanicoe^[2]. Holotyp pochodził z Patagonii, w Argentynie^[8]. Okaz typowy nie został określony^[9]. Podgatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1913 roku szwedzki przyrodnik Einar Lönnberg nadając mu nazwę Lama huanachus cacsilensis^[3]. Okaz typowy pochodził z peruwiańskiej strefy andyjskiej zwana Cacsile (Region Puno)^[10]. Okaz typowy znajdował się w Naturhistoriska riksmuseet w Sztokholmie^[11].

Historycznie rozpoznano cztery podgatunki, ale ostatnie badania molekularne z użyciem sekwencji cytochromu b mtDNA wykazały, że istnieją dwa podgatunki: populacje peruwiańska i północnochilijska zawarte w cacsilensis i pozostałość kladu zawarta w guanicoe^[8]. Potrzebna jest znacząca rewizja biogeograficzna tych dwóch podgatunków, zwłaszcza analiza i klasyfikacja populacji w ujęciu regionalnym i ekosystemowym^[8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[8].

Etymologia

Lama: peruwiańska nazwa llama dla lamy, od keczuańskiej nazwy llama dla lam^[12].
guanaco: hiszpańska nazwa guanako dla gwanako, od keczuańskiej nazwy wanaku dla gwanako^[13].
cacsilensis: strefa andyjska Cacsile, Region Puno, Peru^[3]^[10].

Zasięg występowania

Gwanako andyjskie występuje w stanie naturalnym w Ameryce Południowej zamieszkując w zależności od podgatunku^[8]:

L. guanicoe guanicoe – Boliwia, Chile, zachodnia Argentyna (od Jujuy do południowej Patagonii), Ziemia Ognista i wyspa Navarino.
L. guanicoe cacsilensis – północne Peru do północnego Chile (8°–22° szerokości geograficznej południowej).

Introdukowany z Argentyny na wyspę Staats (Falklandy) pod koniec lat 30. XX wieku^[8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 190–215 cm, długość ogona 23–27 cm, wysokość w kłębie 90–130 cm; masa ciała 90–140 kg^[14]. Długa, płowa sierść na grzbiecie i bokach, krótsza, jasna na brzuchu. Kończyny smukłe, szyja długa, cienka, ogon bardzo krótki, zaokrąglony i puszysty. Sierść w różnych odcieniach brązu – na grzbiecie długa, ciemniejsza, na brzuchu krótka, wyraźnie jaśniejsza. Noworodki osiągają ciężar ciała średnio 13 kg (7–15 kg)^[14].

Ekologia

Pożywienie

Rośliny trawiaste, krzewy i porosty.

Siedlisko

Gwanako andyjskie występuje na rozległych przestrzeniach. Zwierzę to zamieszkuje zazwyczaj suche tereny, szczególnie w pobliżu zwrotnika na południe od równiny Gran Chaco. Gwanako andyjskie występuje również na sawannach i półpustynnych terenach.

Życie w stadzie

Gwanako andyjskie żyje w małych stadach, liczących najwyżej 20–30 osobników. Jeden samiec pełni funkcję przewodnika i opiekuna takiej grupy.

Rozmnażanie

Po okresie ciąży trwającym 11 miesięcy samica rodzi jedno młode, które karmi mlekiem przez 4 miesiące.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)^[4].

Zobacz też

Przypisy

↑ Lama guanicoe, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linne’ vollständigen Natursystems Supplements- und Register-Band über alle sechs Theile oder Classen des Thierreichs. Cz. Supplements. Nürnberg: Gabriel Nicolaus Raspe, 1776, s. 50. (niem.).
↑ ^a ^b ^c A.J.E. Lönnberg. Notes on guanacos. „Arkiv för Zoologi”. 8 (19), s. 8, 1913. (ang.).
↑ ^a ^b R.B.R.B. Baldi R.B.R.B. i inni, Lama guanicoe, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-12] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 169. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 101, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ Zygmunt Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 384. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ C.S.C.S. Scherer C.S.C.S., Os Camelidae Lamini (Mammalia, Artiodactyla) do Pleistoceno da América do Sul: aspectos taxonômicos e filogenéticos, [w:] Praca doktorska, Porto Alegre: Universidade Federal do Rio Grande do Sul, 2006, s. 200 (port.).
↑ ^a ^b B.A. González, R.E. Palma, B. Zapata & J.C. Marín. Taxonomic and biogeographical status of guanaco Lama guanicoe (Artiodactyla, Camelidae). „Mammal Review”. 36 (2), s. 157–178, 2006. DOI: 10.1111/j.1365-2907.2006.00084.x. (ang.).
↑ R. Lydekker: Catalogue of the ungulate mammals in the British Museum (Natural History). Cz. 4: Artiodactyla, families Cervidæ (deer), Tragulidæ (chevrotains), Camelidæ (camels and llamas), Suidæ (pigs and peccaries), and Hippopotamidæ (hippopotamuses). London: The Trustees, 1915, s. 304. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 363, 1904. (ang.).
↑ G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects. Embellished with coloured plates, and corresponding descriptions. With extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. ryc. 68. (ang.).
↑ ^a ^b W. Franklin: Family Camelidae (Camels). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 235–236. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[itis-1] Lama guanicoe, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[mul-2] P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linne’ vollständigen Natursystems Supplements- und Register-Band über alle sechs Theile oder Classen des Thierreichs. Cz. Supplements. Nürnberg: Gabriel Nicolaus Raspe, 1776, s. 50. (niem.).

[lon-3] A.J.E. Lönnberg. Notes on guanacos. „Arkiv för Zoologi”. 8 (19), s. 8, 1913. (ang.).

[iucn-4] R.B.R.B. Baldi R.B.R.B. i inni, Lama guanicoe, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-12] (ang.).

[miiz15-5] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 169. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[kowalski-6] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 101, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[kracz-7] Zygmunt Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.

[icmw-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 384. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[sche-9] C.S.C.S. Scherer C.S.C.S., Os Camelidae Lamini (Mammalia, Artiodactyla) do Pleistoceno da América do Sul: aspectos taxonômicos e filogenéticos, [w:] Praca doktorska, Porto Alegre: Universidade Federal do Rio Grande do Sul, 2006, s. 200 (port.).

[gon&inni-10] B.A. González, R.E. Palma, B. Zapata & J.C. Marín. Taxonomic and biogeographical status of guanaco Lama guanicoe (Artiodactyla, Camelidae). „Mammal Review”. 36 (2), s. 157–178, 2006. DOI: 10.1111/j.1365-2907.2006.00084.x. (ang.).

[lyd-11] R. Lydekker: Catalogue of the ungulate mammals in the British Museum (Natural History). Cz. 4: Artiodactyla, families Cervidæ (deer), Tragulidæ (chevrotains), Camelidæ (camels and llamas), Suidæ (pigs and peccaries), and Hippopotamidæ (hippopotamuses). London: The Trustees, 1915, s. 304. (ang.).

[pal-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 363, 1904. (ang.).

[per-13] G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects. Embellished with coloured plates, and corresponding descriptions. With extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. ryc. 68. (ang.).

[hmw-14] W. Franklin: Family Camelidae (Camels). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 235–236. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]