Henryk Kozłowski (chemik)
Henryk Kozłowski (2015) | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Profesor nauk chemicznych | |
Specjalność: biofizyka molekularna, chemia bionieorganiczna | |
Alma Mater | |
Polska Akademia Nauk | |
Status |
członek rzeczywisty |
Doktor honoris causa Uniwersytet im. Tarasa Shevchenki w Kijowie – 2009 Uniwersytet Gdański – 2014 | |
Uczelnia |
Uniwersytet Wrocławski |
Wydział |
Chemii |
Kierownik | |
Zakład |
Chemii Biologicznej UWr |
Okres spraw. |
od 1993 |
Odznaczenia | |
Henryk Kozłowski (ur. 30 października 1945 w Warszkówku) – polski chemik, profesor nauk chemicznych, członek rzeczywisty PAN, specjalista w dziedzinie chemii bionieorganicznej i główny twórca tego nurtu naukowego w Polsce[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W roku 1968 ukończył studia chemiczne na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego i rozpoczął przewód doktorski pod kierownictwem Bogusławy Jeżowskiej–Trzebiatowskiej. W 1973 roku uzyskał stopień doktora, a w roku 1977 stopień doktora habilitowanego. W latach 1974–1975 odbył staż podoktorski na Uniwersytecie w Tokio. W 1989 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1992 profesora zwyczajnego[2].
Od początku swojej kariery naukowej związany z Instytutem Chemii (później Wydziałem Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie przeszedł przez kolejne szczeble kariery zawodowej, pracując na stanowisku asystenta (1969–1973), adiunkta (1973–1979), docenta (1979–1989), profesora nadzwyczajnego (1989–1992) i profesora zwyczajnego (od 1992). Od 1979 kierownik Zespołu Strukturalnej Chemii Bionieorganicznej (od 1992 roku jest to Zespół Chemii Bionierganicznej i Biomedycznej) w Instytucie/Wydziale Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego[3][4]. W latach 1982–1984 i 1993–1996 był zastępcą dyrektora Instytutu Chemii. Od 1993 kierownik Zakładu Dydaktycznego Chemii Bionieorganicznej (później Chemii Biologicznej). W latach 1996–1999 pełnił funkcję prodziekana ds. nauki i współpracy z zagranicą na Wydziale Chemii. W latach 1995–1999 był senatorem Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 1996–1999 był członkiem senackiej Komisji Nauki i Współpracy z Zagranicą.
Był profesorem wizytującym m.in. na uniwersytetach we Florencji, Paryżu, Sassari, Lille, Strasburgu, Tuluzie i Kijowie.
Od 2015 pracuje na stanowisku Dyrektora Departamentu Biotechnologii we Wrocławskim Centrum Badań EIT+[5].
Badania
[edytuj | edytuj kod]Tematyka jego badań obejmuje zagadnienia chemii bionieorganicznej, np.:
- termodynamika, struktura i właściwości biologiczne układów zawierających jony metali
- struktura i funkcja biomolekuł (aminokwasów, peptydów i ich analogów fosfonowych, oksymowych i hydroksamowych; kwasów nukleinowych i ich podjednostek, kwasów peptydonukleinowych oraz nukleozydów modyfikowanych; cukrów i polisacharydów) i ich oddziaływanie z jonami metali[6][7][8][9][10][11][12][13]
- donacja siarkowa w układach bionieorganicznych[14][15]
- wpływ jonów metali na chemię i biochemię leków (m.in. tetracyklin, antracyklin, famotydyny) i pestycydów[16][17]
- elektrochemia układów bionieorganicznych[18][19]
- chemia bionieorganiczna metali toksycznych (m.in. Ni, Cd, Pb, Cr, Al) oraz molekularne mechanizmy toksyczności metali (m.in. karcynogenezy wywołanej związkami metali)[20][21][22][23][24]
- mechanizmy neurodegeneracji[25][26][27][28][29]
- homeostaza jonów metali w białkach bakteryjnych[30][31][32][33]
- oddziaływanie jonów metali z białkami zawierającymi sekwencje polihistydylowe o motywie His-tag[34][35]
Osiągnięcia naukowe
[edytuj | edytuj kod]Opublikował ponad 500 artykułów w czasopismach naukowych. Jest autorem/współautorem 16 rozdziałów w książkach, m.in. „Metallochemistry of Neurodegeneration: Biological, Chemical and Genetic Aspects”[36]. W latach 1986–2015 jego prace były cytowane około 10 000 razy. Wypromował 33 doktorów oraz ponad 120 magistrów. Wygłosił ponad 400 wykładów na konferencjach naukowych.
Członkostwo oraz działalność w krajowych towarzystwach i organizacjach naukowych
[edytuj | edytuj kod]- Członek Polskiego Towarzystwa Biofizycznego (od 1979, wiceprzewodniczący w latach 1980–1983, przewodniczący Oddziału Wrocławskiego w latach 1983–1986)
- Członek Polskiego Towarzystwa Biochemicznego (od 1986)
- Członek Polskiego Towarzystwa Chemicznego (od 1993)
- Wiceprzewodniczący Komisji Biologii Molekularnej Oddziału Wrocławskiego Polskiej Akademii Nauk (od 1991)
- Członek Sekcji Biologii Molekularnej Komitetu Badań Naukowych (1991–1994)
- Wiceprzewodniczący Komisji Biologii Molekularnej i Biotechnologii Oddziału Wrocławskiego Polskiej Akademii Nauk (1996–1998)
- Członek Rady Programowej kierunku Ochrona Środowiska na Wydziale Nauk Przyrodniczych U.Wr. (od 1997)
- Członek Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów (1997–2006)
- Członek Rady Naukowej Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu (1999–2002)
- Ekspert w pilotażowym projekcie „Foresight” w dziedzinie „Zdrowie i życie”, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (od 2004)
- Przewodniczący Rady Naukowej Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi (od 2015)[37]
- Członek Korespondent Polskiej Akademii Nauk (od 2010); od 2016 członek rzeczywisty
- Członek Narodowego Centrum Nauki w latach 2010-2016 (przewodniczący Komisji Nauk Ścisłych i Technicznych)[4]
Członkostwo oraz działalność w międzynarodowych towarzystwach i organizacjach naukowych
[edytuj | edytuj kod]- Przewodniczący komitetu COST Action D8 "Chemistry of Metals in Medicine" (1996–2001)
- Koordynator COST Action D8 "Molecular Mechanisms of Metal-Induced Toxicity and Carcinogenicity" (1998–2001)
- Polski delegat komitetu zarządzającego COST Action D20 "Metal Compounds in the Treatment of Cancer and Viral Diseases MCCV" (2000–2005)[38]
- Polski delegat komitetu zarządzającego COST Action D34 "Molecular Targeting and Drug Design in Neurological and Bacterial Diseases" (2005–2010)
- Polski delegat komitetu zarządzającego COST Action D39 “Metallo-Drug Design and Action” (2006–2011)[39]
- Polski delegat komitetu zarządzającego COST Action CM1003 „ Biological oxidation reactions – mechanisms and design of new catalysts” (2011–2015)[40]
- Członek Society of Biological Inorganic Chemistry, SBIC (od 1999)
- Członek The Royal Society of Chemistry, CChem FRSC (od 1999)
- Chartered Scientist Royal Society of Chemistry, CSi CChem FRSC (od 2004)
- Członek Alberta Prion Research Institute, Canada (od 2005)
- Przewodniczący the Discussion Group Chemistry in Life Sciences Division in The European Association for Chemical and Molecular Sciences (2009–2014)
Działalność w radach redakcyjnych czasopism naukowych
[edytuj | edytuj kod]Członek Rady Naukowej „Inorganica Chimica Acta. Boinorganic Section” (1982–1989). Członek komitetów redakcyjnych: „Metal Based Drugs” (1992–1996), „Dalton Transactions”(1997–2003), „New Journal of Chemistry” (od 2003), „Polish Journal of Chemistry” (2003–2005), „Journal of Inorganic Biochemistry” (2006–2010).
Organizacja konferencji naukowych
[edytuj | edytuj kod]Organizator (lub współorganizator) 39 konferencji naukowych, m.in.:
- cyklu "Symposium on Inorganic Biochemistry and Molecular Biophysics" (1985, 1989, 1991, 1995, 1997, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2010) stanowiącego przegląd aktualnego stanu wiedzy w dziedzinie chemii bionieorganicznej
- pierwszej w Polsce konferencji naukowej sponsorowanej przez Europejską Fundację Naukową i NATO "ESF Workshop on Non-platinum Metals as Drugs Chemotherapeutics and Related Compounds" (1996)
- 2nd European Conference on Chemistry for Life Science – konferencji reprezentującej aktywność Grupy Dyskusyjnej Chemistry for Life Sciences w ramach The European Association for Chemical and Molecular Science (Wrocław, 2007)
- EUROBIC9 – 9th European Biological Inorganic Chemistry Conference (Wrocław, 2008)[41]
Wyróżnienia i nagrody
[edytuj | edytuj kod]- Nagroda Roku Nauki Polskiej (1973)
- Nagroda Polskiej Akademii Nauk (1980)
- Nagrody Ministra Edukacji Narodowej (1984, 1988, 1991, 1992, 1997, 1999, 2003)
- Nagrody Ministra Sz.W.N.i T. (1973, 1977, 1978, 1982)
- Nagrody Sekretarza Naukowego PAN w latach (1972, 1975, 1983)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1990)
- Medal Komisji Edukacji Narodowej (2000)
- Nagroda Naukowa im. Marii Skłodowskiej-Curie w dziedzinie chemii (2002)
- Tytuł Doktora Honoris Causa Narodowego Uniwersytetu im. Tarasa Shevchenki w Kijowie, Ukraina (2009)
- Złota Odznaka Politechniki Wrocławskiej (2011)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2012)
- Medal Wydziału Chemii Politechniki Wrocławskiej (2012)
- Tytuł Honorowego Profesora Politechniki Wrocławskiej (2013)[42]
- Nagroda Prezesa Rady Ministrów (2013)
- Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego (2014)[1]
- Medal Okolicznościowy PTChem (2014)[43]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego dla Profesora Henryka Kozłowskiego. ug.edu.pl. [dostęp 2015-10-29].
- ↑ Współcześni uczeni polscy. Słownik biograficzny. T. II. Warszawa: 1999, s. 484. ISBN 83-905295-6-4.
- ↑ Historia Zespołów Badawczych. chem.uni.wroc.pl. [dostęp 2015-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-13)].
- ↑ a b Nota biograficzna na stronie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. ncn.gov.pl. [dostęp 2015-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-01)].
- ↑ Pracownicy EIT+. eitplus.pl. [dostęp 2015-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-22)].
- ↑ B. Kurzak et al. Hydroxamic and aminohydroxamic acids and their complexes with metal ions. „Coord. Chem. Rev.”. 114, s. 169–200, 1992. DOI: 10.1016/0010-8545(92)85002-8.
- ↑ A. Dobosz et. al. N-bonding of the hydroxamic function in nickel(II) and copper(II) complexs with 2-(hydroxyimino)propanohydroxamic acid. „J. Chem. Soc., Dalton Trans.”, s. 743–749, 1999. DOI: 10.1039/A808681H.
- ↑ T. Kiss et al. Transition metal complexes of aminophosphonic acid analogues of α-alanine, β-alanine, phenylalanine and tyrosine. „Inorg. Chim. Acta”. 138, s. 25–30, 1987. DOI: 10.1016/S0020-1693(00)81176-7.
- ↑ H. Kozłowski et al. Stability and structure of copper(II) complexes with 2-amino-2-deoxy-d-mannose and some derivatives thereof. „Carbohydr. Res.”. 197, s. 109–117, 1990. DOI: 10.1016/0008-6215(90)84134-G.
- ↑ L. Banci et al. A structural-dynamical characterization of human Cox17. „J. Biol. Chem.”. 283, s. 7912–7920, 2008. DOI: 10.1074/jbc.M708016200.
- ↑ C. E. Livera et al. A thermodynamic and spectroscopic study of the proton and copper(II) complexes of L-prolyl-L-histidine, D-prolyl-L-histidine, L-histidyl-L-histidine, and D-histidyl-L-histidine. „J. Chem. Soc., Dalton Trans.”, s. 661-666, 1987. DOI: 10.1039/DT9870000661.
- ↑ A. Mucha et al. Comparison of the acid-base properties of ribose and 2'-deoxyribose nucleotides. „Chem. Eur. J.”. 14, s. 6663–6671, 2008. DOI: 10.1002/chem.200800496.
- ↑ A. Odani et al. Extent of metal ion–sulfur binding in complexes of thiouracil nucleosides and nucleotides in aqueous solution. „J. Inorg. Biochem.”. 101, s. 727–735, 2007. DOI: 10.1016/j.jinorgbio.2006.12.014.
- ↑ K. Cherifi et al. Transition metal complexes of L-cysteine containing di-and tripeptides. „J. Inorg. Biochem.”. 38, s. 69-80, 1990. DOI: 10.1016/0162-0134(90)85008-K.
- ↑ K. Krzywoszyńska et al. Polythiol binding to biologically relevant metal ions. „Dalton Trans.”. 40, s. 10434–10439, 2011. DOI: 10.1039/C1DT10562K.
- ↑ M. Jeżowska-Bojczuk et al. Metal ion-tetracycline interactions in biological fluids. 10. Structural investigations on copper(II) complexes of tetracycline, oxytetracycline, chlortetracycline, 4-(dedimethylamino)tetracycline, and 6-desoxy-6-demethyltetracycline and discussion of their binding modes. „Inorg. Chem.”. 32, s. 428–437, 1993. DOI: 10.1021/ic00056a015.
- ↑ D. Miodragovič et al. Interesting coordination abilities of antiulcer drug famotidine and antimicrobial activity of drug and its cobalt(III) complex. „J. Inorg. Biochem.”. 100, s. 1568–1574, 2006. DOI: 10.1016/j.jinorgbio.2006.05.009.
- ↑ J. Urbańska et al. Polarographic studies on the complexation of cobalt(II), nickel(II) and copper(II) withd-glucosamine andd-galactosamine. „Anal. Chim. Acta”. 207, s. 85–94, 1988. DOI: 10.1016/S0003-2670(00)80785-0.
- ↑ I. O. Fritsky et al. Efficient stabilization of copper(III) in tetraaza pseudo-macrocyclic oxime-and-hydrazide ligands with adjustable cavity size. „Chem. Commun.”, s. 4125–4127, 2006. DOI: 10.1039/B608236J.
- ↑ W. Bal et al. Molecular models in nickel carcinogenesis. „J. Inorg. Biochem.”. 79, s. 213–218, 2000. DOI: 10.1016/S0162-0134(99)00169-5.
- ↑ M. A. Zoroddu et al. Molecular mechanisms in nickel carcinogenesis: modeling Ni(II) binding site in histone H4. „Environ. Health Persp”. 110, s. 719–723, 2002. DOI: 10.1289/ehp.02110s5719.
- ↑ E. Gumienna-Kontecka et al. 2-(Hydroxyimino)propanohydroxamic acid, a new effective ligand for aluminium. „J. Chem. Soc., Dalton Trans”, s. 4201–4208, 2000. DOI: 10.1039/B004432F.
- ↑ H. Kozłowski et al. General aspects of metal toxicity. „Curr. Med. Chem.”. 21, s. 3721–3740, 2014. DOI: 10.2174/0929867321666140716093838.
- ↑ B. Gulanowski et al. Impact of chromium ions on nucleoside triphosphates and nucleic acids. „J. Inorg. Biochem.”. 48, s. 289–298, 1992. DOI: 10.1016/0162-0134(92)84055-R.
- ↑ E. Gaggelli et al. Copper homeostasis and neurodegenerative disorders (Alzheimer's, prion, and Parkinson's diseases and amyotrophic lateral sclerosis). „Chem. Rev.”. 106, s. 1995–2044, 2006. DOI: 10.1021/cr040410w.
- ↑ D.R. Brown, H. Kozłowski. Biological inorganic and bioinorganic chemistry of neurodegeneration based on prion and Alzheimer diseases. „Dalton Trans.”, s. 1907–1917, 2004. DOI: 10.1039/B401985G.
- ↑ H. Kozłowski et al. Copper, iron, and zinc ions homeostasis and their role in neurodegenerative disorders (metal uptake, transport, distribution and regulation). „Coord. Chem. Rev.”. 253, s. 2665–2685, 2009. DOI: 10.1016/j.ccr.2009.05.011.
- ↑ D. Valensin et al. The dimeric and tetrameric octarepeat fragments of prion protein behave differently to its monomeric unit. „Dalton Trans.”, s. 1284–1293, 2004. DOI: 10.1039/B402090A.
- ↑ A. Hecel et al. Impact of SDS surfactant on the interactions of Cu2+ ions with the amyloidogenic region of human prion protein. „Dalton Trans.”. 44, s. 13125–13132, 2015. DOI: 10.1039/C5DT01488C.
- ↑ D. Witkowska et al. Specific poly-histidyl and poly-cysteil protein sites involved in Ni2+ homeostasis in Helicobacter pylori. Impact of Bi3+ ions on Ni2+ binding to proteins. Structural and thermodynamic aspects. „Coord. Chem. Rev.”. 256, s. 133–148, 2012. DOI: 10.1016/j.ccr.2011.06.014.
- ↑ M. Rowińska-Żyrek et al. The C terminus of HspA–a potential target for native Ni(II) and Bi(III) anti-ulcer drugs. „Dalton Trans.”. 39, s. 5814–5826, 2010. DOI: 10.1039/C0DT00013B.
- ↑ D. Witkowska et al. Coordination of Ni2+ and Cu2+ to metal ion binding domains of E.coli SlyD protein. „J. Inorg. Biochem.”. 107, s. 73–81, 2012. DOI: 10.1016/j.jinorgbio.2011.11.012.
- ↑ P. Kołkowska et al. Specificity of the Zn2+, Cd2+ and Ni2+ ion binding sites in the loop domain of the HypA protein. „Dalton Trans.”. 44, s. 9887–9900, 2015. DOI: 10.1039/C5DT01005E.
- ↑ J. Wątły et al. Insight into the coordination and the binding sites of Cu2+ by the histidyl-6-tag using experimental and computational tools. „Inorg. Chem.”. 53, s. 6675-6683, 2014. DOI: 10.1021/ic500387u.
- ↑ J. Wątły et al. African viper poly-his tag peptide fragment efficiently binds metal ions and is folded into an α-helical structure. „Inorg. Chem.”. 54, s. 7692–7702, 2015. DOI: 10.1021/acs.inorgchem.5b01029.
- ↑ Henryk Kozłowski, David R. Brown, Gianni Valensin: Metallochemistry of Neurodegeneration: Biological, Chemical, and Genetic Aspects. Cambrige: Royal Society of Chemistry, 2006. ISBN 0-85404-360-8.
- ↑ Skład Rady Naukowej CBMiM PAN. cbmm.lodz.pl. [dostęp 2015-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-24)].
- ↑ EC CORDIS. cordis.europa.eu. [dostęp 2015-10-29].
- ↑ COST Actions D39. cost.eu. [dostęp 2015-10-29].
- ↑ COST Actions CM1003. cost.eu. [dostęp 2015-10-29].
- ↑ „Spotkajmy się we Wrocławiu”. (3)23, 2008. ISSN 1644-1524.
- ↑ Profesorowie honorowi PWr. pryzmat.pwr.edu.pl. [dostęp 2015-10-30].
- ↑ Laureaci medali PTChem. ptchem.pl. [dostęp 2015-10-30].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- „Spotkajmy się we Wrocławiu”. 1 (33), 2015. ISSN 1644-1524.
- Strona internetowa Zespołu Chemii Bionieorganicznej i Biomedycznej. uni.wroc.pl. [dostęp 2015-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-20)].
- Henryk Kozłowski. pan.pl. [dostęp 2015-10-29].
- Henryk Kozłowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2015-10-30] .
- Członkowie Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów
- Polscy chemicy
- Członkowie rzeczywiści PAN
- Wykładowcy Uniwersytetu Wrocławskiego
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
- Odznaczeni Medalem Komisji Edukacji Narodowej
- Urodzeni w 1945