Jesiotrowate

Jesiotrowate
	Acipenseridae
	Bonaparte, 1831
	; Przedstawiciel rodzaju – jesiotr ostronosy (A. oxyrhynchus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Podgromada	kostnochrzęstne
Rząd	jesiotrokształtne
Rodzina	jesiotrowate
	Typ nomenklatoryczny
	Acipenser Linnaeus, 1758
Synonimy
	Sturionidi Rafinesque, 1810; Sturiona Rafinesque, 1815; Gymnorhynci Latreille, 1825; Scaphirhynchini Bonaparte, 1835; Scaphirhynchini Bonaparte, 1840; Sturionidae Owen, 1840; Scaphirhynchopinae Gill, 1890; Husinae Findeis, 1996; Pseudoscaphirhynchinae Hilton, Grande & Bemis, 2011;
	Sturionidi Rafinesque, 1810; Sturiona Rafinesque, 1815; Gymnorhynci Latreille, 1825; Scaphirhynchini Bonaparte, 1835; Scaphirhynchini Bonaparte, 1840; Sturionidae Owen, 1840; Scaphirhynchopinae Gill, 1890; Husinae Findeis, 1996; Pseudoscaphirhynchinae Hilton, Grande & Bemis, 2011;
Rodzaje
	4 rodzaje – zobacz opis w tekście
	4 rodzaje – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Jesiotrowate^[11] (Acipenseridae) – rodzina słodkowodnych lub anadromicznych ryb jesiotrokształtnych (Acipenseriformes). Poławiane gospodarczo dla mięsa i kawioru.

Zasięg występowania

Chłodne i umiarkowanie ciepłe wody półkuli północnej.

Znane z zapisów kopalnych od późnej kredy. Wraz z wiosłonosowatymi są jedynymi żyjącymi przedstawicielami ryb kostnochrzęstnych.

Cechy morfologiczne

Charakteryzują się silnie wydłużonym, wrzecionowatym ciałem, o pięciokątnym kształcie w przekroju poprzecznym. Skóra pokryta pięcioma rzędami tarczek kostnych (grzbietowy, dwa boczne i dwa brzuszne). Masywna głowa wyciągnięta w ryj (tzw. rostrum - służący do rycia w podłożu), całkowicie pokryta kostnymi płytkami. Otwór gębowy położony w spodniej części głowy, zakończony wysuwalnymi szczękami, poprzedzony dwiema parami wąsików. Krótka płetwa grzbietowa przesunięta do tyłu ponad płetwę odbytową. Heterocerkalna płetwa ogonowa z wysokim i długim płatem górnym. Pierwszy promień płetw piersiowych przekształcony w kolec. Duży pęcherz pławny połączony z przełykiem (z wyjątkiem nibyłopatonosów, u których brak pęcherza pławnego). Dorosłe osobniki nie mają zębów. Ubarwienie zmienne. Największe osobniki osiągają ponad 4 m długości (najdłuższa bieługa miała 7,2 m i wagę 1571 kg, najcięższa ważyła 2072 kg^[12]). Gatunki słodkowodne są znacznie mniejsze.

Tryb życia

Tarło odbywają w rzekach. Ikra o średnicy ziarna ok. 3 mm składana jest w dużych ilościach (kilkaset tysięcy do kilku milionów sztuk). Większość gatunków wędruje do mórz, tylko nieliczne pozostają w wodach słodkich (łopatonosy i niektóre formy jesiotrów). Żywią się głównie bezkręgowcami, a starsze osobniki również rybami. Żerują głównie przy dnie. Jesiotrowate należą do ryb długowiecznych.

Klasyfikacja

Rodzaje zaliczane do tej rodziny^[13]:

Znaczenie gospodarcze

Mięso niektórych jesiotrowatych jest bardzo cenione na całym świecie. Z ich ikry sporządzany jest kawior.

Technologie chowu jesiotrowatych

Początkowo hodowla jesiotrowatych ograniczała się do sztucznego rozrodu i produkcji materiału zarybieniowego, głównie wylęgu, na potrzeby zarybień wód otwartych. Następnie zakres tych badań poszerzono o problemy związane z chowem wylęgu, narybku, selektów i tarlaków. Zostały opracowane i zastosowane przeżyciowe techniki pozyskiwania produktów płciowych, co umożliwiło wielokrotne wykorzystanie tarlaków.

Dojrzewanie i rozwój

Większość anadromicznych gatunków jesiotrowatych tworzy w warunkach naturalnych dwie populacje tarłowe, z których jedna wchodzi na tarło do rzek jesienią (samice są w III–IV stadium), druga natomiast wczesną wiosną (końcówka IV stadium). Ostateczną gotowość do tarła ryby te osiągają już w trakcie wędrówki, następuje wtedy wzrost poziomu hormonów gonadotropowych. Pogorszenie się warunków środowiskowych może spowodować przerwę w tarle (resorpcja ikry), ale gdy warunki środowiskowe wrócą do normy, mogą wznowić tarło.

W przypadku tarła sztucznego jesiotry przetrzymywane są w stawach, sadzawkach lub basenach. Osiągnięcie gotowości do tarła nie jest możliwe bez stymulacji hormonalnej. Stosuje się w tym celu iniekcje z wyciągu odwodnionej w acetonie przysadki mózgowej dojrzałych jesiotrów i ryb karpiowatych (2–3 i 4–6 mg/kg masy ciała samicy), można też stosować syntetyczne analogi hormonów LH-RH i GnRH. Dojrzała ikra od samic pobierana jest najczęściej przez wykonanie nacięcia powłoki brzusznej i nałożenie szwu chirurgicznego. Natomiast pobieranie mlecza od samców nie wymaga specjalnych zabiegów.

Najbardziej efektowną metodą zapłodnienia ikry jest metoda półsucha. Polega ona na tym, że mlecz przed dodaniem do odcedzonej ikry jest rozcieńczany wodą w stosunku 1:50 lub 1:100. Po zapłodnieniu jaja pęcznieją, osłonki jajowe się napinają i uzyskują wyższą wytrzymałość mechaniczną, a ich warstwa zewnętrzna staje się silnie kleista.

Wyodrębniono pięć etapów rozwoju larw jesiotrów:

I – od wyklucia do pasywnego oddychania skrzelowego. Larwa oddycha całą powierzchnią ciała. Wylęg koncentruje się w postaci gęstych stad na dnie basenów. Korzystne jest zaciemnienie basenów;
II – wykształcenie skrzeli, resorpcja woreczka żółtkowego;
III – rozpoczęcie odżywiania egzogennego, aktywne oddychanie. Obserwuje się wzrost liczby śnięć, wylęg gromadzi się w miejscach oświetlonych;
IV – aktywne pływanie, całkowita resorpcja woreczka żółtkowego;
V – aktywne poszukiwanie paszy za pomocą receptorów węchowych i smakowych na wąsikach.

Podchów wylęgu i narybku zależy od:

odpowiedniej temperatury;
ilości tlenu rozpuszczonego w wodzie (70%);
przepływu wody;
zastosowania odpowiednich pasz dostosowanych dla ryb z dobrze wykształconym żołądkiem;
małej ilości amoniaku i dwutlenku węgla w wodzie.

Chów jesiotra może się odbywać:

w stawach pstrągowych;
w małych stawach karpiowych;
w basenach tuczowych.

Zobacz też

Uwagi

↑ Typ nomenklatoryczny: Sturio Rafinesque, 1810 (= Acipenser Linnaeus, 1758).
↑ ^a ^b Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.
↑ Typ nomenklatoryczny: Scaphirhynchus Heckel, 1836
↑ Typ nomenklatoryczny: Scaphirhynchops Gill, 1863 (= Scaphirhynchus Heckel, 1836).
↑ Typ nomenklatoryczny: Huso Brandt & Ratzeburg, 1833.
↑ Typ nomenklatoryczny: Pseudoscaphirhynchus Nikolskii, 1900.

Przypisy

↑ Ch.-L. Bonaparte. Saggio d’una distribuzione metodica degli Animali Vertebrati a sangue freddo. „Giornale Arcadico di Scienze Lettere ed Arti”. 52, s. 164, 187, 1831. (wł.).
↑ C.S. Rafinesque: Indice d’ittiologia Siciliana, ossia, Catalogo metodico dei nomi Latini, Italiani, e Siciliani dei pesci, che si rinvengono in Sicilia: disposti secondo un metodo naturale: eseguito da un appendice che contiene la descrizione di alcuni nuovi pesci siciliani: illustrato da due piance. Messina: Presso Giovanni del Nobolo, con approvazzione, 1810, s. 40. (łac.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 92. (fr.).
↑ P.-A. Latreille: Familles Naturelles du Règne Animal, Exposées Succinctement et dans un Ordre Analytique, avec l’Indication de leurs Genres. Paris: J.B. Baillière, 1825, s. 105. (fr.).
↑ Ch.-L.Ch.L. Bonaparte Ch.-L.Ch.L., Prodromus Systematis Ichthyologiae, 1835, s. 7 (łac.).
↑ Ch.L. Bonaparte. Prodromus Systematis Ichthyologiae. „Nuovi Annali delle Scienze naturali”. 4, s. 187, 1840. (łac.).
↑ R. Owen: Odontography: or a treatise on the comparative anatomy of the teeth, their physiological relations, mode of development and microscopic structure, in the vertebrate animals. London: Hippolyte Baillier, 1845, s. 68. (ang.).
↑ T.N. Gill: Scaphirhynchopinae. W: W.D. Whitney (red.): The Century dictionary: an encyclopedic lexicon of the English language: prepared under the superintendence of William Dwight Whitney. Cz. 18. New York: Century Co, 1890, s. 5376. (ang.).
↑ M.L.J. Stiassny, L.R. Parenti & G.D. Johnson (redaktorzy): Interrelationships of fishes. San Diego: Academic Press, 1996, s. 110. ISBN 0-12-670950-5. (ang.).
↑ E.J. Hilton, L. Grande & W.E. Bemis. Skeletal anatomy of the shortnose sturgeon, Acipenser brevirostrum Lesueur, 1818, and the systematics of sturgeons (Acipenseriformes, Acipenseridae). „Fieldiana Life and Earth Sciences”. 3, s. 157, 2011. DOI: 10.3158/2158-5520-3.1.1. (ang.).
↑ Nikolski 1970 ↓, s. 105.
↑ FishBase za: Frimodt, C. 1995 Multilingual illustrated guide to the world’s commercial coldwater fish. Fishing News Books, Osney Mead, Oxford, England. 215 p.
↑ RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., Richard van derR. Laan Richard van derR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 7 czerwca 2012 [dostęp 2012-07-26] (ang.).

Bibliografia

Maria Brylińska: Ryby słodkowodne Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1986. ISBN 83-01-12286-2.
Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006, s. 93–94. ISBN 0-471-25031-7.
G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970, s. 105–123.
Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.

[2] Typ nomenklatoryczny: Sturio Rafinesque, 1810 (= Acipenser Linnaeus, 1758).

[nr-4] Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.

[7] Typ nomenklatoryczny: Scaphirhynchus Heckel, 1836

[11] Typ nomenklatoryczny: Scaphirhynchops Gill, 1863 (= Scaphirhynchus Heckel, 1836).

[13] Typ nomenklatoryczny: Huso Brandt & Ratzeburg, 1833.

[15] Typ nomenklatoryczny: Pseudoscaphirhynchus Nikolskii, 1900.

[bon31-1] Ch.-L. Bonaparte. Saggio d’una distribuzione metodica degli Animali Vertebrati a sangue freddo. „Giornale Arcadico di Scienze Lettere ed Arti”. 52, s. 164, 187, 1831. (wł.).

[raf10-3] C.S. Rafinesque: Indice d’ittiologia Siciliana, ossia, Catalogo metodico dei nomi Latini, Italiani, e Siciliani dei pesci, che si rinvengono in Sicilia: disposti secondo un metodo naturale: eseguito da un appendice che contiene la descrizione di alcuni nuovi pesci siciliani: illustrato da due piance. Messina: Presso Giovanni del Nobolo, con approvazzione, 1810, s. 40. (łac.).

[raf15-5] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 92. (fr.).

[lat-6] P.-A. Latreille: Familles Naturelles du Règne Animal, Exposées Succinctement et dans un Ordre Analytique, avec l’Indication de leurs Genres. Paris: J.B. Baillière, 1825, s. 105. (fr.).

[bon35-8] Ch.-L.Ch.L. Bonaparte Ch.-L.Ch.L., Prodromus Systematis Ichthyologiae, 1835, s. 7 (łac.).

[bon40-9] Ch.L. Bonaparte. Prodromus Systematis Ichthyologiae. „Nuovi Annali delle Scienze naturali”. 4, s. 187, 1840. (łac.).

[owen-10] R. Owen: Odontography: or a treatise on the comparative anatomy of the teeth, their physiological relations, mode of development and microscopic structure, in the vertebrate animals. London: Hippolyte Baillier, 1845, s. 68. (ang.).

[gill-12] T.N. Gill: Scaphirhynchopinae. W: W.D. Whitney (red.): The Century dictionary: an encyclopedic lexicon of the English language: prepared under the superintendence of William Dwight Whitney. Cz. 18. New York: Century Co, 1890, s. 5376. (ang.).

[fin-14] M.L.J. Stiassny, L.R. Parenti & G.D. Johnson (redaktorzy): Interrelationships of fishes. San Diego: Academic Press, 1996, s. 110. ISBN 0-12-670950-5. (ang.).

[hil&inni-16] E.J. Hilton, L. Grande & W.E. Bemis. Skeletal anatomy of the shortnose sturgeon, Acipenser brevirostrum Lesueur, 1818, and the systematics of sturgeons (Acipenseriformes, Acipenseridae). „Fieldiana Life and Earth Sciences”. 3, s. 157, 2011. DOI: 10.3158/2158-5520-3.1.1. (ang.).

[CITEREFNikolski1970105-17] Nikolski 1970 ↓, s. 105.

[18] FishBase za: Frimodt, C. 1995 Multilingual illustrated guide to the world’s commercial coldwater fish. Fishing News Books, Osney Mead, Oxford, England. 215 p.

[Eschmeyer-19] RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., Richard van derR. Laan Richard van derR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 7 czerwca 2012 [dostęp 2012-07-26] (ang.).

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[4]

[c]

[5]

[6]

[7]

[d]

[8]

[e]

[9]

[f]

[10]

[11]

[12]

[13]