Katedra Świętego Jakuba w Szybeniku

Katedra św. Jakuba w Szybeniku
The Cathedral of St James in Šibenik^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Chorwacja
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, II, IV
Numer ref.	963
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2000; na 24. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Katedra Świętego Jakuba
Katedrala sv. Jakova
	katedra
Państwo	Chorwacja
Miejscowość	Szybenik
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Bazylika mniejsza; • nadający tytuł	od 2 listopada 1895; Leon XIII
Wezwanie	św. Jakuba
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1431
Data zakończenia budowy	1535
Data poświęcenia	1555
Dane świątyni
Styl	gotyk, renesans
Świątynia; • materiał bud.; • wysokość; • długość; • szerokość	; • kamień bez zaprawy; 36 m; 42 m; 16 m
Kopuła; • liczba kopuł	; 1
Liczba naw	3
	Położenie na mapie Chorwacji Katedra Świętego Jakuba
	Położenie na mapie żupanii szybenicko-knińskiej Katedra Świętego Jakuba
	43°44′08,38″N 15°53′20,93″E/43,735661 15,889147
	Multimedia w Wikimedia Commons

Katedra Świętego Jakuba^[1] (chorw. Katedrala sv. Jakova) – katedra rzymskokatolicka w Szybeniku w Chorwacji należąca do Diecezji Szybenickiej. Jest to trójnawowa bazylika z trzema apsydami oraz kopułą. Od 2000 roku jest wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[2].

Historia

Pierwsze plany wybudowania okazałej świątyni pojawiły się już w 1298, po uzyskaniu przez Szybenik praw miejskich. Ostatecznie w 1431 rozpoczęto rozbudowę istniejącego od początków XV wieku kościoła^[3]. Budowa trwała aż 124 lata. W pierwszym etapie budowy nad katedrą pracowali weneccy artyści: Francesco di Giacomo oraz Antonio di Pierpaolo Busato i Lorenzo Pincino, którzy budowali katedrę w stylu gotyku włoskiego. W tym czasie zaczęto budować nawy oraz apsydy. Następnie rozpoczęła się druga faza budowy katedry, gdy w 1441 r. do swojej śmierci w 1475 głównym projektantem i kierownikiem prac był Giorgio Orsini znany również jako Giorgio da Sebenico (w języku chorwackim Juraj Dalmatinac), który budował katedrę w stylu gotycko-renesansowym. W czasach budowy katedry przez Juraja Dalmatinaca powstały: portale wejściowe, korpus nawowy oraz prezbiterium oraz arcydzieło artysty baptysterium. Ponadto zaprojektował on ponadto kopułę na ośmiokątnym bębnie. Następnie w latach 1475–1536 prace nadzorował Niccolò di Giovanni Fiorentino^[4], który postanowił nadać jej renesansowy wygląd. Zakończył on budowę sklepień, transeptu, głównej fasady oraz kopuły. Konsekracja nastąpiła ostatecznie w 1555. Kopuła katedry doznała poważnych uszkodzeń w czasie wojny w 1991. Obecnie skutki tych zniszczeń zostały już całkowicie usunięte.

Architektura

Katedra łączy wiele stylów, w szczególności gotyckiego i renesansowego^[5], oraz wpływów kulturalnych: weneckich, dalmackich oraz toskańskich^{[potrzebny przypis]}. Jest w całości wybudowana z kamienia bez zaprawy^[5], kamienie poddane technikom obróbki kamieniarskiej ściśle do siebie przylegają. Dzięki zastosowaniu tej metody budowy możliwe było osiągnięcie wyjątkowej harmonii w Katedrze^{[potrzebny przypis]}. Dach wykonany jest w technice sklepienia kolebkowego^[6]. Pilastry, łuki okienne czy też żebra zbudowane są z dokładnie takich samych kamiennych bloków^{[potrzebny przypis]}. Dzięki tej metodzie powstała także fasada budynku, jest ona konturem sklepienia oraz podpór i przypomina kształtem koniczynę. Fasada ta pełni też rolę funkcjonalną w budynku działając jak przypora. Jest ona też prekursorem form głównych fasad w wielu świątyniach w Europie^[6].

Tę sekcję należy dopracować:

błędy logiczne i gramatyczne.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Pierwsza faza budowy charakteryzowała się zastosowaniem stylu gotyku włoskiego, stworzone zostały wtedy portale północny oraz wschodni. Rzeźby lwów oraz Adama i Ewy są starsze od reszty elementów ponieważ są pozostałościami po poprzednim kościele. W drugiej fazie budowy na zewnątrz katedry wyrzeźbione zostały 72 ludzkie głowy naturalnej wielkości, będące przykładem renesansowego realizmu oraz antropocentryzmu. Powierzchnie wewnętrzne i zewnętrzne ścian apsyd zdobi rząd płytkich, półkolistych nisz wykutych w monolitycznym kamieniu płyt. Podstawa nisz jest podwyższona, a górna część obniżona, jakby zbiegająca się do wnętrza, co tworzy efekt perspektywy, podkreślając wrażenie głębi. Podobny efekt sprawia kasetonowe sklepienie zakrystii, znajdującej się na pierwszym piętrze pod ziemią, stosujące skrót perspektywiczny. Z zakrystii można wejść do bogato dekorowanego baptysterium, w którym znajduje się rzeźba trzech putt podtrzymujących chrzcielnicę, figury proroków oraz płaskorzeźba z medalionem przedstawiającym Boga Ojca otoczonego przez anioły. W ostatniej fazie budowy powstała kopuła w całości zbudowana z kamienia, fasada wschodnia budynku oraz grupa rzeźb powyżej prezbiterium i transeptu, wykonanych przez Niccolò di Giovanni Fiorentino. Przy budowie katedry pracowali także lokalni artyści, tacy jak Andrea Alessi oraz Ivan Pribislavić^[6].

Galeria

Widok na katedrę od strony morza
Fasada katedry
Wnętrze katedry
Głowy na ścianach katedry
Płaskorzeźba w baptysterium
Wschodni portal wejściowy
Portal północny
Rzeźba trzech putt

W kulturze popularnej

Katedra została wykorzystana w serialu Gra o Tron jako miejsce nagrywania scen związanych z Bankiem Żelaznym na wyspie Braavos^[7].

Przypisy

↑ Polski egzonim wprowadzony na 108. posiedzeniu KSNG.
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., The Cathedral of St James in Šibenik [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2022-07-17] (ang.).
↑ Karolina Brusić, Zuzanna Brusić, Michał Jurecki: Wybrzeże Chorwacji, Słowenii i Czarnogóry. Kraków: Wydawnictwo Bezdroża, 2009, s. 114. ISBN 978-83-7661-059-7. Cytat: Świątynie budowano w latach 1431–1536 (...) Do wzniesienia katedry wykorzystano ciosany kamień i marmur.
↑ Dorothy Stannard: Podróże marzeń. Chorwacja. przygot. ed. pol. Bogdan Rudnicki; red. prow. Joanna Zaborowska; tłum. Maciej Falski. Warszawa: Mediaprofit Sp. z o.o., 2007, s. 194. ISBN 978-83-60174-64-7. Cytat: Świątynię budowano przez prawie stulecie; większa część jest dziełem pochodzącego z Zadaru genialnego architekta i rzeźbiarza Juraja Dalmatinca. (...) Wokół podstawy kopuły tłoczą się rzeźby świętych autorstwa Dalmatinca, choć nie doczekał on ukończenia owego dzieła (dokończył zdolny uczeń, Nikola Firentinac)..
↑ ^a ^b Cathedral of Saint Jacob in Sibenik, [w:] Cuda Świata UNESCO [online] [dostęp 2022-12-06] (pol.).
↑ ^a ^b ^c RadovanR. Ivančević RadovanR., MiroM. Škugor MiroM., JosipJ. Ćuzela JosipJ., Cathedral of St James in Šibenik – WHC Nomination Documentation [online], 13 maja 1993 (ang.).
↑ VisitV. Šibenik VisitV., Game of Thrones locations [online], www.sibenik-tourism.hr [dostęp 2022-07-17] .

Linki zewnętrzne

Katedra na stronie UNESCO (ang.)

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[3] Polski egzonim wprowadzony na 108. posiedzeniu KSNG.

[4] UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., The Cathedral of St James in Šibenik [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2022-07-17] (ang.).

[5] Karolina Brusić, Zuzanna Brusić, Michał Jurecki: Wybrzeże Chorwacji, Słowenii i Czarnogóry. Kraków: Wydawnictwo Bezdroża, 2009, s. 114. ISBN 978-83-7661-059-7. Cytat: Świątynie budowano w latach 1431–1536 (...) Do wzniesienia katedry wykorzystano ciosany kamień i marmur.

[6] Dorothy Stannard: Podróże marzeń. Chorwacja. przygot. ed. pol. Bogdan Rudnicki; red. prow. Joanna Zaborowska; tłum. Maciej Falski. Warszawa: Mediaprofit Sp. z o.o., 2007, s. 194. ISBN 978-83-60174-64-7. Cytat: Świątynię budowano przez prawie stulecie; większa część jest dziełem pochodzącego z Zadaru genialnego architekta i rzeźbiarza Juraja Dalmatinca. (...) Wokół podstawy kopuły tłoczą się rzeźby świętych autorstwa Dalmatinca, choć nie doczekał on ukończenia owego dzieła (dokończył zdolny uczeń, Nikola Firentinac)..

[:1-7] Cathedral of Saint Jacob in Sibenik, [w:] Cuda Świata UNESCO [online] [dostęp 2022-12-06] (pol.).

[:0-8] RadovanR. Ivančević RadovanR., MiroM. Škugor MiroM., JosipJ. Ćuzela JosipJ., Cathedral of St James in Šibenik – WHC Nomination Documentation [online], 13 maja 1993 (ang.).

[9] VisitV. Šibenik VisitV., Game of Thrones locations [online], www.sibenik-tourism.hr [dostęp 2022-07-17] .

[:1-10] Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[A]

Kulturowe	Historyczne centrum Dubrownika Historyczne centrum Splitu z Pałacem Dioklecjana Bazylika Eufrazjusza w Poreču Zabytkowe miasto Trogir Katedra św. Jakuba w Szybeniku Równina Stari Grad Stećci
Przyrodnicze	Park Narodowy Jezior Plitwickich Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy^[A]