Kocioł Morskiego Oka
Kocioł Morskiego Oka (niem. Fischseekessel, słow. Kotlina Morského oka, węg. Halastavi-katlan[1]) – duży kocioł lodowcowy w Dolinie Rybiego Potoku w polskich Tatrach Wysokich[2]. Znajduje się w nim największe jezioro Tatr Polskich i w ogóle całych Tatr – Morskie Oko. Od północnej strony kocioł zamknięty jest morenowym wałem, który jest jedną z najbardziej typowych moren czołowych w Tatrach[3]. Stoi na niej Schronisko PTTK nad Morskim Okiem. Z pozostałych trzech stron kocioł otaczają szczyty górskie. Obramowanie kotła Morskiego Oka tworzą:
- północna grań Rysów na odcinku od Żabiej Czuby po Rysy
- grań główna Tatr Wysokich na odcinku od Rysów po Szpiglasowy Wierch
- północno-wschodnia grań Szpiglasowego Wierchu po Opalony Wierch[4].
Kocioł Morskiego Oka powstał na zbiegu trzech jęzorów lodowcowych spływających spod Rysów: z Bańdziocha i z Dolinki za Mnichem. W otoczeniu kotła znajdują się najwyższe szczyty Polski; ma on dobrze wykształcone cechy typowe dla kotłów lodowcowych: trójpiętrowy układ kotłów, lodowcowe podcięcia zboczy, moreny boczne i ogładzenia skał[3]. Z otaczających go szczytów uchodzą do kotła wielkie żleby: Marchwiczny Żleb, Urwany Żleb, Szeroki Żleb, Mnichowy Żleb, Cubryński Żleb, Żleb Krygowskiego, Owczy Żleb, Żleb spod Diabłów, Apostolski Żleb, Apostolska Depresja i Żabi Żleb[2]. Znoszony przez nie materiał skalny utworzył wielkie piargi stopniowo zasypujące jezioro. Największe znajdują się nad południowym jego brzegiem: Szeroki Piarg, Skalnisty Piarg, Zielony Piarg i Kosowinowy Piarg. Obejmowane są wspólną nazwą Wielki Piarg[5]. Materiał skalny zniesiony Szerokim Żlebem zasypał część jeziora tworząc Półwysep Miłości, a stożek napływowy z Żabiego Żlebu na przeciwległym brzegu jeziora utworzył półwysep Biały Piarżek. W podnóża szczytów otaczających kocioł wcinają się zatoki Ucho i Hińczowa Zatoka[2]. Badania geofizyczne wykazały, że średnia miąższość zniesionych z gór i akumulowanych na dnie kotła osadów wynosi 5,6–6,5 m, a stożek napływowy na przedłużeniu Półwyspu Miłości ciągnie się 100 m w głąb jeziora, dzieląc je na część północną i południową[6].
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]Dookoła Morskiego Oka prowadzi czerwono znakowany szlak turystyczny. Odchodzą od niego szlaki w wyższe partie Tatr[4]:
dookoła Morskiego Oka. Czas przejścia 35 min.- schronisko PTTK nad Morskim Okiem – Czarny Staw pod Rysami – Rysy. Czas przejścia: 3:50 h, ↓ 3:10 h[4]
schronisko PTTK nad Morskim Okiem – Szpiglasowa Przełęcz. Czas przejścia 2:15 h, ↓ 1:40 h[4]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych [online] [dostęp 2020-01-23] [zarchiwizowane z adresu 2006-09-24].
- ↑ a b c Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2020-01-25].
- ↑ a b Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ a b c d Tatry Wysokie i Tatry Bielskie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:25 000, Warszawa: Wydawnictwo Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2006, ISBN 83-87873-26-8.
- ↑ Władysław Cywiński, Cubryna, t. 8, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2001, ISBN 83-7104-026-1.
- ↑ Maria Baumgart-Kotarba i inni, Cechy geomorfologiczne i sedymentologiczne misy jeziornej Morskiego Oka i górnej części Doliny Rybiego Potoku w świetle badań geofizycznych [online] [dostęp 2020-01-28].