Mniszek (Słowacja)
 Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj | |||
| Powiat | |||
| Starosta |
Peter Žemba[1] | ||
| Powierzchnia |
17,79[2] km² | ||
| Wysokość |
439[3] m n.p.m. | ||
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Nr kierunkowy |
+421 52[3] | ||
| Kod pocztowy |
065 22[3] | ||
| Tablice rejestracyjne |
SL | ||
Położenie na mapie Słowacji  | |||
Położenie na mapie kraju preszowskiego  | |||
| 49°24′48″N 20°42′53″E/49,413333 20,714722 | |||
| Strona internetowa | |||
Mniszek, Mniszek nad Popradem[6] (słow. Mníšek nad Popradom) – wieś (obec) na Słowacji, w północnej części Gór Lubowelskich (Ľubovnianska vrchovina), w powiecie Stara Lubowla, w kraju preszowskim.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość położona jest w górzystym terenie na lewym brzegu Popradu, przy ujściu potoku Hranična[7] (do 1949 roku nosił nazwę Granastov) do granicznego tutaj z Polską Popradu. W większości zalesiony teren Mniszka nad Popradem pocięty jest dolinami kilku potoków i wznoszą się nad nim takie szczyty, jak: Petríkov vrch (932 m), Solowka (Soľovka, 828 m) i Nad Skalnou (819 m). Długość granicy z Polską na terenie wsi wynosi 17 km[8].
Przysiółki Mniszka to (do 1960 roku odrębne wsie): Pilchów (Pilhov), Pilchowczyk (Pilchovcik) położone są w części zachodniej, w pobliżu grzbietu granicznego (granica państwowa kieruje się tu grzbietem ku Eliaszówce) i nadpopradzkie Kacze (Kače), Międzybrodzie (Miedzibrodie) i obecnie opustoszała Krendzelówka (Krendžeľovka).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze wzmianki o osadnictwie w tej okolicy pochodzą z 1293 roku[7]. Miała tu wtedy istnieć niewielka osada, zamieszkiwana przez zakon pustelniczy. Wykarczowali oni puszczę i uprawiali ziemię, aż w pierwszej ćwierci wieku XIV (1323) lokowana została na prawie wołoskim przyklasztorna osada pod nazwą Heremitoris (Heremita). Klasztor istniał do XVIII wieku. W latach 1412–1769 miejscowość znajdowała się w granicach Polski (starostwo spiskie).
Nazwa Mniszek pojawia się dopiero w 1786 roku. Od 1899 roku nosiła węgierską nazwę Popradremete. Natomiast od 1920[7] roku używana jest nazwa Mniszek nad Popradem.
W XIX wieku istniała tu huta żelaza (do 1867 roku), potem huta szkła (do 1875 roku) i tartak.
Jesienią 1918 roku Mniszek zajęło na krótko wojsko polskie.
W latach 1971–2007 znajdowało się tu polsko-słowackie drogowe przejście graniczne.
1 października 2015 został udostępniony most graniczny Piwniczna – Mniszek.
Herb
[edytuj | edytuj kod]Herb wsi składa się z pięciu elementów, symbolizujących tworzące ją przysiółki i ich historię[8]:
- niebieska tarcza herbowa – symbol rzeki Poprad
- drzewo – symbolizuje zakonne początki osadnictwa w tej okolicy – było symbolem zakonu benedyktynów,atrybut św. Bonifacego,patrona Kacze.
- włócznia – atrybut św. Jerzego – patrona Plichowa
- złoty krzyż – symbolizuje Mniszek (nawiązanie do wezwania miejscowego kościoła), symbol chrześcijaństwa
- dwie gwiazdy – są symbolami tych części wsi, które nie miały swoich własnych pieczęci.
Herb przyjęty został w 1993 roku[9].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Główną atrakcją turystyczną Mniszka nad Popradem (nie licząc malowniczej okolicy) jest kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego, wzniesiony pod koniec XVIII wieku.
Wewnątrz kościoła znajdują się dwa cenne obrazy olejne: „Matka Boska Różańcowa” z 1883 roku i „Podwyższenie Krzyża” z 1869 roku. Ściany i sklepienie kościoła zdobią rzeźby w drewnie, pokryte polichromią[8].
Kultura
[edytuj | edytuj kod]W Pilchowie i w Kačym jest używana gwara spiska, zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara dialektu małopolskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka[10].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]
– zielony: Mniszek nad Popradem – przełęcz pod Wysokim Gruniem – Ośli Wierch. Jest to tzw. szlak polskich kurierów, którym podczas II wojny światowej przechodzili granicę. 3.30 h, ↓ 3.10 h
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-14]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 17,79S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. KSNG, 2013. s. 265. [dostęp 2017-11-26].
- ↑ a b c Bogdan Mościcki: Beskid Sądecki i Małe Pieniny: przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2007, s. 194. ISBN 83-89188-65-1.
- ↑ a b c Oficjalna strona Mniszka nad Popradem. [dostęp 2010-04-30]. (słow.).
- ↑ Mníšek nad Popradom. Herb. [dostęp 2015-10-25].
- ↑ Júlia Dudášová-Kriššáková, Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 20-24, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- B. Mościcki. "Beskid Sądecki i Małe Pieniny" Rewasz. Pruszków 2007.
- M. Orłowicz. "Ilustrowany przewodnik po Galicyi". Lwów 1914.
- "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych ziem słowiańskich". Tom VI.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Mniszek nad Popradem
- Mniszek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 555.
| Miasta |
|
|---|---|
| Wsie |
|
