Narząd szczątkowy
Narząd szczątkowy, narząd rudymentalny, rudyment (łac. rudimentum) – w biologii określa się tak narządy o uproszczonej budowie w porównaniu do ich odpowiedników u innych organizmów, zwłaszcza przodków. Uwstecznienie budowy tych narządów nastąpiło wskutek zatracenia ich pierwotnej funkcji. Narządy szczątkowe zwykle nie spełniają żadnej biologicznej funkcji lub ich funkcja jest marginalna i zazwyczaj w toku ewolucji zanikają[1][2]. Jeśli jednak narząd taki nie upośledza funkcjonowania organizmu, to nie jest eliminowany przez dobór naturalny[potrzebny przypis]. Narządy szczątkowe są pośrednimi dowodami ewolucji[1][2].
Przykłady narządów szczątkowych
- u człowieka:
- wyrostek robaczkowy[1][3]
- szczątkowe owłosienie ciała[4]
- mięśnie poruszające małżowiną uszną[1][5]
- kość ogonowa[1][6]
- guzek Darwina[7]
- niektóre części narządów płciowych męskich (przyczepek jądra, przyczepek najądrza, przyjądrze, przewodziki zbaczające, łagiewka sterczowa)[8] i żeńskich (nadjajnik, przyjajnik, przyczepek pęcherzykowaty, nasieniowód szczątkowy)[9]
- u innych zwierząt:
- kret – ślepe oczy[potrzebny przypis],
- kopytne – w różnym stopniu zredukowane palce[10],
- struś i inne ptaki nielotne – skrzydła[11],
- walenie – szczątkowe kości miednicy i kończyn tylnych[12],
- słoń – włosy na skórze[potrzebny przypis].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Czesław Jura: narządy szczątkowe. W: Encyklopedia biologiczna. Czesław Jura, Halina Krzanowska (red). T. VII: Mo–Oś. Kraków: Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, 1999, s. 137. ISBN 83-85909-46-X.
- ↑ a b Lisa A. Urry i inni, Biologia Campbella, Poznań: Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o., 2023, s. 479, ISBN 978-83-8188-510-2.
- ↑ Bochenek i Reicher 2018a ↓, s. 161.
- ↑ Bochenek i Reicher 2018b ↓, s. 348.
- ↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 773.
- ↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 237.
- ↑ Bochenek i Reicher 2018b ↓, s. 388–389.
- ↑ Bochenek i Reicher 2018a ↓, s. 569.
- ↑ Bochenek i Reicher 2018a ↓, s. 671.
- ↑ Orska 1987 ↓, s. 213–216.
- ↑ Orska 1987 ↓, s. 195.
- ↑ walenie, [w:] Czesław Błaszak (red.), Zoologia. Tom 3 część 3. Ssaki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2023, s. 332, ISBN 978-83-01-21451-7.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Adam Bochenek, Michał Reicher, Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-4323-5.
- Adam Bochenek, Michał Reicher, Anatomia człowieka. Tom II. Trzewa, wyd. X, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018a, ISBN 978-83-200-4501-7.
- Adam Bochenek, Michał Reicher, Anatomia człowieka. Tom V. Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów, wyd. VI, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018b, ISBN 978-83-200-3258-1.
- Janina Orska, Szkielet kończyn parzystych, [w:] Henryk Szarski (red.), Anatomia porównawcza kręgowców. Część pierwsza, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, ISBN 83-01-02274-4.
Encyklopedie internetowe (struktura anatomiczna):