Nerwiakowłókniakowatość typu 2

Niezłośliwy nowotwór mózgu i innych części centralnego systemu nerwowego
	neurofibromatosis
	Klasyfikacje
ICD-10	D33
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nerwiakowłókniakowatość typu 2 (zespół MISME, ang. neurofibromatosis, type II, NF2, bilateral acoustic neurofibromatosis, BANF, MISME syndrome, multiple inherited schwannomas, meningiomas, and ependymomas) – choroba genetyczna o dziedziczeniu autosomalnym dominującym, przypominająca obrazem klinicznym nerwiakowłókniakowatość typu 1. NF2 spowodowana jest mutacjami w genie NF2 w locus 22q12.2 kodującym neurofibrominę-2, zwaną także merliną.

Historia

Pierwsze doniesienia o nietypowych przypadkach choroby Recklinghausena pojawiły się w latach 20. i 30. XX wieku. W 1933 Gardner i Frazie opisali pięciopokoleniową rodzinę, w której 38 członków miało utratę słuchu z powodu obustronnych nerwiaków, a 15 z nich dodatkowo straciło wzrok^[1]. Inne rodziny opisali Worster-Drought i wsp. w 1937^[2], Feiling i Ward w 1920^[3], Moyes w 1968^[4]. Forster-Drought przypomniał w 1937 roku doniesienie Wisharta z 1822 roku, będące prawdopodobnie pierwszym opisem NF2^[5]. Opisany pacjent, Michael Blair, zgłosił się do Wisharta, wówczas prezydenta Królewskiego Towarzystwa Chirurgicznego w Edynburgu, z obustronną głuchotą. Od urodzenia miał niezwykły kształt czaszki i wykrytą około 4. miesiąca życia utratę wzroku w prawym oku. W autopsji stwierdzono guzy opony twardej mózgu i „guz wielkości małego orzecha, bardzo twardy, przyczepiony do obu [nerwów przedsionkowych] w miejscu ich wejścia do przewodu słuchowego wewnętrznego”.

W 1986 Seizinger ustalił locus genu na 22 chromosomie^[6], Wertelecki i wsp. uściślili locus na 22q11^[7]. Dwa typy choroby: Gardnera i Wisharta, wyróżnił Evans w 1992 roku.

Etiologia

Choroba spowodowana jest mutacjami w genie NF2 w locus 22q12.2 kodującym białko merlinę. Gen NF2 ma mniejszą długość niż NF1; składa się z 16 konstytutywnych i jednego alternatywnie wycinanego eksonu. Alternatywny splicing owocuje przynajmniej dwiema formami białka o odmiennej ekspresji tkankowej. Funkcja białka polega na pośredniczeniu w interakcjach między środowiskiem zewnętrznym komórki a cytoszkieletem.

Objawy i przebieg

Oponiak u pacjenta z NF2 widoczny w MRI ze wzmocnieniem kontrastowym w projekcji strzałkowej, obraz T₁-zależny

Schwannoma nerwu przedsionkowo-ślimakowego zaznaczony żółtą strzałką

Preparat sekcyjny mózgowia pacjenta z nerwiakowłókniakowatością typu 2: obustronne schwannoma i oponiak po lewej stronie

W obrazie klinicznym NF2 można wyróżnić trzy grupy objawów, obejmujące:

zmiany nowotworowe
zmiany skórne
zmiany oczne.

Guzy nowotworowe

- jednostronne (6%) i obustronne (85%)^[8] schwannomata nerwu przedsionkowego (VS). Schwannoma mogą też wychodzić z innych nerwów czaszkowych, częste są schwannoma nerwu okoruchowego i trójdzielnego (29% pacjentów, zazwyczaj obustronnie; rzadko wymaga leczenia chirurgicznego);
- meningioma mózgowia
- meningioma rdzenia przedłużonego
- gwiaździaki
- wyściółczaki (2,5%)^[8]. Glejaki włosowatokomoórkowe (gąbczaki) i wyściółczaki zwykle są zlokalizowane w pniu mózgu i górnym odcinku szyjnym rdzenia kręgowego; często współwystępują z jamistością rdzenia lub opuszki. Niekiedy uciskają rdzeń.

Glejaki nerwu wzrokowego nie występują częściej u pacjentów z NF2, w przeciwieństwie do NF1^[9].

Neuropatia obwodowa (3%^[8]-10-15%^[10]), będąca najprawdopodobniej powikłaniem uciskających nerw mnogich guzków przylegających nerwów obwodowych;
Obwodowe schwannomata pojedyncze (68%), liczne (10%)^[8]
Plamy cafe au lait (40%^[10]) – wyjątkowo jest ich kilka, są mniejsze niż w NF1, nigdy nie występują zmiany barwnikowe w okolicy dołu pachowego.

Zmiany oczne

- zaćma (81%)^[8]
- hamartomata i zmiany barwnikowe siatkówki (ang. combined pigment epithelial and retinal hamartoma, CEPRH – 9%)^[8]
- oponiak osłonek nerwu wzrokowego (ang. optic nerve sheath meningioma, ONSM; częstość nieznana; w grupie pacjentów z ONSM NF2 rozpoznano u 2-8%^[11].

Obraz kliniczny NF2 jest odmienny u dzieci i u dorosłych. U pacjentów pediatrycznych najczęściej rozpoznaje się zaćmę (60-80%), schwannoma nerwu przedsionkowego (43%), oponiaki i guzy rdzenia (31%), schwannomata skóry (8%), opadanie stopy spowodowane obwodową neuropatią (3%) i mononeuropatię twarzową (19%).

Klinicznie wyróżniono podtypy choroby:

postać umiarkowaną (typ Gardnera) z początkiem około 25. roku życia, dominującymi objawami spowodowanymi VS i słabo wyrażonymi objawami skórnymi, oraz
postać ciężką (typ Wisharta) z początkiem przed 25. rokiem życia i VS tylko u połowy chorych; zwykle przebiega szybko i wiąże się z wczesnym zgonem.

Rozpoznanie

Opracowano kryteria rozpoznania NF2 (NIH Consensus)^[12]^[13]. Pacjent może mieć postawione kliniczne rozpoznanie NF2, jeśli spełnia następujące kryteria:

Obustronne schwannoma nerwu przedsionkowego potwierdzone histopatologicznie lub widoczne w MRI ze wzmocnieniem kontrastowym, lub
Krewny I° z rozpoznaniem NF2 i
1. Jednostronny guz schwannoma nerwu przedsionkowego lub
2. Meningioma albo glioma albo schwannoma albo podtorebkowe zmętnienie soczewki albo zwapnienia śródmózgowe lub
3. Jednostronny schwannoma nerwu przedsionkowego i przynajmniej dwa z wymienionych:
  1. meningioma
  2. glioma
  3. schwannoma
  4. podtorebkowe zmętnienie soczewki
  5. zwapnienia śródmózgowe, lub
4. Dwa lub więcej meningioma, i przynajmniej jedno z wymienionych:
  1. glioma
  2. schwannoma
  3. podtorebkowe zmętnienie soczewki
  4. zwapnienia śródmózgowe.

Leczenie i opieka nad pacjentami

Pacjenci z rozpoznaną NF2 powinni być objęci specjalistyczną opieką lekarską w referencyjnych ośrodkach. Panel badań oferowanych tym pacjentom powinien obejmować:

ocenę dermatologiczną z dokumentacją zmian
ukierunkowane badanie okulistyczne
pełną ocenę neurologiczną
badanie laryngologiczne z obiektywną oceną słuchu
MRI mózgowia i rdzenia ze wzmocnieniem kontrastowym.

Badania powinny być powtarzane co roku i częściej w przypadku nowych dolegliwości.

Weryfikacja rozpoznania możliwa jest przy użyciu technik molekularnych wykrywających mutacje w genie NF2.

Subkliniczne zmiany oczne pojawiają się stosunkowo wcześnie, stąd niektóre ośrodki zalecają podjęcie monitorowania okulistycznego już około 10. roku życia.

Klasyfikacja ICD10

kod ICD10	nazwa choroby
ICD-10: D33	Niezłośliwy nowotwór mózgu i innych części centralnego systemu nerwowego
ICD-10: D33.0	Mózg, nadnamiotowe
ICD-10: D33.1	Mózg, podnamiotowe
ICD-10: D33.2	Mózg, nieokreślony
ICD-10: D33.3	Nerwy czaszkowe
ICD-10: D33.4	Rdzeń kręgowy
ICD-10: D33.7	Inne określone części centralnego systemu nerwowego
ICD-10: D33.9	Centralny system nerwowy, nieokreślony

Przypisy

↑ Gardner WJ, Frazier CH. Hereditary bilateral acoustic tumors. „J Hered”. 22, s. 7-8, 1933.
↑ Worster-Drought C, Dickson WEC, McMenemey WH. Multiple meningeal and perineural tumors with analogous changes in the glia and ependyma (neurofibroblastomatosis). „Brain”. 60, s. 85-117, 1937.
↑ Feiling A, Ward E. A familial form of acoustic tumour. „Brit Med J”. 1, s. 496-497, 1920.
↑ Moyes PD. Familial bilateral acoustic neuroma affecting 14 members from four generations. „J Neurosurg”. 29, s. 78-82, 1968. PMID: 5674095.
↑ Wishart JH. Case of tumours in the skull, dura mater, and brain. „Edinburgh Med Surg J”. 18, s. 393-397, 1822.
↑ Seizinger BR, Rouleau G, Ozelius LJ, Lane AH, St George-Hyslop P, Huson S, Gusella JF, Martuza RL. Common pathogenetic mechanism for three tumor types in bilateral acoustic neurofibromatosis. „Science”. 236, s. 317-319, 1987. PMID: 3105060.
↑ Wertelecki W, Rouleau GA, Superneau DW, Forehand LW, Williams JP, Haines JL, Gusella JF. Neurofibromatosis 2: clinical and DNA linkage studies of a large kindred. „New England Journal of Medicine”. 319, s. 278-283, 1988. PMID: 3134615.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Phakomatoses. W: Huson SM, Korf B: Emery's and Rimoin's Principles and Practice of Medical Genetics. T. vol. III. Londyn: Churchill-Livingstone, 2002, s. 3162-3202. ISBN 0-443-06434-2.
↑ Evans DGR, Baser ME, O’Reilly B, et al. Management of the patient and family with neurofi bromatosis 2: a consensus conference statement. Br J Neurosurg 2005; 19: 5–12.
↑ ^a ^b Ferner RE. Neurofibromatosis 1 and neurofibromatosis 2: a twenty first century perspective. „Lancet Neurol”. 6. 4, s. 340-51, 2007. DOI: 10.1016/S1474-4422(07)70075-3. PMID: 17362838.
↑ Bosch MM, Wichmann WW, Boltshauser E, Landau K. Optic nerve sheath meningiomas in patients with neurofibromatosis type 2. „Arch Ophthalmol”. 124. 3, s. 379-85, 2006. PMID: 16534058.
↑ National Institutes of Health Consensus Development Conference Statement on Neurofibromatosis. „Arch Neurol”. 45, s. 575-579, 1987. PMID: 3128965.
↑ Evans DGR, Huson SM, Donnai D, Neary W, Blair V, Newton V, Strachan T, Harris R. A genetic study of type 2 neurofibromatosis in the United Kingdom. II. Guidelines for genetic counselling. „J Med Genet”. 29, s. 847-852, 1992. PMID: 1479599.

Bibliografia

Nerwiakowłókniakowatość typu 2 (NF2). W: Stanisław Zajączek: Nowotwory dziedziczne 2002. Profilaktyka, diagnostyka, leczenie. Jan Lubiński (red.). Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne, 2002, s. 135-139. ISBN 83-916594-1-0.
Susan Bayliss Mallory, Alanna Bree, Peggy Chern: Dermatologia pediatryczna. Diagnostyka i leczenie. Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2007, s. 388. ISBN 978-83-60608-31-9.
Ferner RE. Neurofibromatosis 1 and neurofibromatosis 2: a twenty first century perspective. „Lancet Neurol”. 6. 4, s. 340-51, 2007. DOI: 10.1016/S1474-4422(07)70075-3. PMID: 17362838.
McLaughlin ME, Pepin SM, Maccollin M, Choopong P, Lessell S. Ocular pathologic findings of neurofibromatosis type 2. „Arch Ophthalmol”. 125. 3, s. 389-94, 2007. PMID: 17353411.
Baser ME, R Evans DG, Gutmann DH. Neurofibromatosis 2. „Curr Opin Neurol”. 16. 1, s. 27-33, 2003. PMID: 12544854.
Evans DG, Sainio M, Baser ME. Neurofibromatosis type 2. „J Med Genet”. 37. 12, s. 897-904, 2000. PMID: 11106352.
Desouza CE, Nagpal RD. Neurofibromatosis 2 (bilateral acoustic schwannomas). What is it? A review of literature and an update. „J Postgrad Med”. 38. 1, s. 27-31, 1992. PMID: 1512722.

Linki zewnętrzne

NEUROFIBROMATOSIS, TYPE II; NF2 w bazie Online Mendelian Inheritance in Man (ang.)
D Gareth Evans: Neurofibromatosis 2. GeneReviews.
Forum osób chorych na NF2

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[1] Gardner WJ, Frazier CH. Hereditary bilateral acoustic tumors. „J Hered”. 22, s. 7-8, 1933.

[2] Worster-Drought C, Dickson WEC, McMenemey WH. Multiple meningeal and perineural tumors with analogous changes in the glia and ependyma (neurofibroblastomatosis). „Brain”. 60, s. 85-117, 1937.

[3] Feiling A, Ward E. A familial form of acoustic tumour. „Brit Med J”. 1, s. 496-497, 1920.

[4] Moyes PD. Familial bilateral acoustic neuroma affecting 14 members from four generations. „J Neurosurg”. 29, s. 78-82, 1968. PMID: 5674095.

[5] Wishart JH. Case of tumours in the skull, dura mater, and brain. „Edinburgh Med Surg J”. 18, s. 393-397, 1822.

[6] Seizinger BR, Rouleau G, Ozelius LJ, Lane AH, St George-Hyslop P, Huson S, Gusella JF, Martuza RL. Common pathogenetic mechanism for three tumor types in bilateral acoustic neurofibromatosis. „Science”. 236, s. 317-319, 1987. PMID: 3105060.

[7] Wertelecki W, Rouleau GA, Superneau DW, Forehand LW, Williams JP, Haines JL, Gusella JF. Neurofibromatosis 2: clinical and DNA linkage studies of a large kindred. „New England Journal of Medicine”. 319, s. 278-283, 1988. PMID: 3134615.

[emery-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Phakomatoses. W: Huson SM, Korf B: Emery's and Rimoin's Principles and Practice of Medical Genetics. T. vol. III. Londyn: Churchill-Livingstone, 2002, s. 3162-3202. ISBN 0-443-06434-2.

[9] Evans DGR, Baser ME, O’Reilly B, et al. Management of the patient and family with neurofi bromatosis 2: a consensus conference statement. Br J Neurosurg 2005; 19: 5–12.

[lancet-10] Ferner RE. Neurofibromatosis 1 and neurofibromatosis 2: a twenty first century perspective. „Lancet Neurol”. 6. 4, s. 340-51, 2007. DOI: 10.1016/S1474-4422(07)70075-3. PMID: 17362838.

[11] Bosch MM, Wichmann WW, Boltshauser E, Landau K. Optic nerve sheath meningiomas in patients with neurofibromatosis type 2. „Arch Ophthalmol”. 124. 3, s. 379-85, 2006. PMID: 16534058.

[12] National Institutes of Health Consensus Development Conference Statement on Neurofibromatosis. „Arch Neurol”. 45, s. 575-579, 1987. PMID: 3128965.

[13] Evans DGR, Huson SM, Donnai D, Neary W, Blair V, Newton V, Strachan T, Harris R. A genetic study of type 2 neurofibromatosis in the United Kingdom. II. Guidelines for genetic counselling. „J Med Genet”. 29, s. 847-852, 1992. PMID: 1479599.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]