Obrona Narodowa
Obrona Narodowa (ON) – terytorialna formacja wojskowa istniejąca w latach 1937–1939. Była zorganizowana w systemie brygad i półbrygad, przyporządkowanych dowództwom okręgów korpusów (DOK), a po mobilizacji – konkretnym armiom Wojska Polskiego.
Utworzenie jednostek Obrony Narodowej
[edytuj | edytuj kod]Decyzję w sprawie organizacji oddziałów Obrony Narodowej podjęto w grudniu 1936. Służba w oddziałach ON odbywała się według zasad armii terytorialnej. W okresie początkowym służbę w jednostkach Obrony Narodowej pełnili wyłącznie ochotnicy narodowości polskiej (nie objęci powszechnym poborem), bezprzydziałowi rezerwiści i osoby bezrobotne. Podstawową jednostką piechoty był batalion (o zróżnicowanej liczebności żołnierzy i różnym wyposażeniu w środki bojowe – w zależności od typu: „I”, „II”, „III”, „IV” i „S”), zaś kawalerii – szwadron (Krakusi).
Formowanie pierwszych batalionów ON rozpoczęto w styczniu 1937 z żołnierzy rezerwy, systemem terytorialnym. Pododdziały te uzbrojone były w różnorodną broń, jednak nie najnowocześniejszą, wycofaną z jednostek pierwszoliniowych. Pododdziały Obrony Narodowej formowane przez poszczególne DOK.
Formacje Obrony Narodowej były przewidziane do krótkotrwałych działań obronnych w korzystnych warunkach terenowych przy wsparciu wojsk regularnych (nie przewidywano samodzielnych działań taktycznych). Obrona Narodowa zmobilizowała do końca wojny obronnej 1939 łącznie 83 bataliony piechoty o łącznej liczebności 1600 oficerów i 50 000 podoficerów i szeregowców.
Kronika jednostek Obrony Narodowej
[edytuj | edytuj kod]1936 rok:
- 5 grudnia pismo Ministra Spraw Wojskowych o utworzeniu oddziałów Obrony Narodowej.
1937 rok:
- 22 stycznia zarządzenie MSWojsk. o utworzeniu z dniem 1 lutego 1937 roku Rejonu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego 23 DP.
- 12 marca rozkaz MSWojsk. o utworzeniu jednostek ON.
- 12 czerwca ukazały się wytyczne Ministerstwa Spraw Wojskowych do organizacji jednostek ON.
1938 rok:
- w marcu ppłk piech. Józef Zończyk Bohusz zastąpił mjr. piech. Stanisława Szerskiego na stanowisku szefa Wydziału Obrony Narodowej w Departamencie Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych
1939 rok:
- 7 kwietnia Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych wydał zarządzenie L.dz. 1022/Tjn. ON w sprawie organizacji I, II i III Strzeleckiego Batalionu ON[1].
- 2 maja Departament Piechoty M.S.Wojsk. wydał rozkazy L.dz. 1600/Tjn. ON. i L.dz. 1601/Tjn. ON o utworzeniu nowych brygad ON oraz o zorganizowaniu nowych jednostek w istniejących brygadach ON. Wydanie tych rozkazów zapoczątkowało II fazę tworzenia jednostek Obrony Narodowej[2]. Zamierzano zwiększyć liczbę brygad i półbrygad do 17, a batalionów do 85. Wprowadzono nowe etaty jednostek ON. W miejsce etatów nr 1, 2, 3 i 4 z 12 czerwca 1937 roku wprowadzono następujące etaty:
- dowództwo brygady (półbrygady) ON typ I,
- dowództwo brygady (półbrygady) ON typ II,
- batalion ON typ I,
- batalion ON typ II,
- batalion ON typ III,
- batalion ON typ IV,
- batalion ON typ S (w czerwcu 1939 roku planowano sformowanie 12 baonów typu „S”),
- kompania kolarzy typu „KS”,
- kompania kolarzy typu „K”,
- 10 maja dowódca OK VII w Poznaniu wydał rozkaz L.dz. 2398/Tjn.Org.ON o utworzeniu jednostek ON na terenie Okręgu Korpusu Nr VII.
- 31 maja gen. bryg. Kazimierz Sawicki został mianowany generałem do spraw jednostek ON i szefem Biura do Spraw Jednostek Obrony Narodowej z zachowaniem dotychczasowej funkcji dyrektora Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego.
- 10 lipca Wydział Obrony Narodowej został wydzielony z Departamentu Piechoty M.S.Wojsk. i włączony w skład Biura do Spraw Jednostek Obrony Narodowej.
- szef wydziału ON – ppłk piech. Józef Zończyk-Bohusz
- kierownik Referatu Organizacyjnego – kpt. piech. Kazimierz Gustaw Czermak
- kierownik Referatu Budżetowego – kpt. st. sp. int. Stanisław Marian Bigo
- kierownik Referatu – mjr Tadeusz Wiktor Rożek
- kpt. piech. Michał Olisiewicz
- urzędnik kontr. Kopytyński
- 27 lipca Biuro ds. Jednostek ON wydało rozkaz L.dz. 136/Tjn. w sprawie utworzenia plutonów artylerii ON[3].
- 28 lipca Biuro ds. Jednostek ON wydało rozkaz L.dz. 182/Tjn. w sprawie utworzenia III Gdyńskiego batalionu ON oraz reorganizacji II Gdyńskiego batalionu ON i Kaszubskiego batalionu ON na bataliony ON typ IV.
- 2 sierpnia Biuro ds. Jednostek ON wydało rozkaz L.dz. 183/Tjn. w sprawie utworzenia Dąbrowskiej Półbrygady ON.
- 25 sierpnia generał brygady Bronisław Regulski w zastępstwie Ministra Spraw Wojskowych wydał zarządzenie L.dz. 25/mob.I w sprawie wykonywania alarmu bojowego przez jednostki Obrony Narodowej.
- 29 sierpnia Biuro ds. Jednostek ON wydało rozkaz L.dz. 349/Tjn. w sprawie zorganizowania dowództw Poznańskiej i Podhalańskiej Brygady ON z typu I na II.
- 29 sierpnia Biuro ds. Jednostek ON wydało rozkaz L.dz. 450/Tjn. w sprawie organizacji Strzeleckiej Brygady Obrony Narodowej w Warszawie.
- 30 sierpnia Biuro ds. Jednostek ON wydało rozkaz L.dz. 161/Tjn. o zreorganizowaniu I i II Poznańskiego batalionu ON na typ „S”.
Umundurowanie
[edytuj | edytuj kod]
Umundurowanie formacji Obrony Narodowej odpowiadało umundurowaniu wojsk regularnych (z małymi różnicami). Żołnierze nosili sukienne belki biało-czerwone na kołnierzach kurtek i płaszczy. Belka miała kształt równoległoboku, podzielonego krótszą przekątną na dwa trójkąty, z których górny był barwy białej, a dolny czerwonej[4].
Od 1938 roku na głowie nosili rogatywkę wz. 1938[5].
Przy ubiorze polowym żołnierze obrony narodowej nosili nie usztywnioną i bez ozdób czapkę rogatywkę ON. Na kołnierzach kurtek i płaszczy oznaki ON[6], na naramiennikach kurtek i płaszczy oznaki posiadanego stopnia.
Przy ubiorze garnizonowym kadra stała ON[7] oraz oficerowie rezerwy przydzieleni do ON nosili czapkę — rogatywkę garnizonową piechoty z granatowym otokiem i z dodatkami ozdobnymi. Sposób zakładania dodatków ozdobnych był analogiczny jak przy czapce rogatywce ON. Na kołnierzach kurtek noszono oznaki ON i wężyki, a na kołnierzach płaszczy i peleryn sukiennych tylko oznaki ON. Na naramiennikach kurtek i płaszczy noszono oznaki posiadanego stopnia. Wszystkie pozostałe przedmioty umundurowania i dodatki noszono analogicznie jak oficerowie i podoficerowie zawodowi piechoty.
Szeregowi żołnierze obrony narodowej nosili czapkę rogatywkę ON usztywnioną stalką z ozdobami. Na kołnierzach kurtek noszono oznaki ON bez wężyków, a na kołnierzach płaszczy oznaki ON. Na naramiennikach kurtek i płaszczy noszono oznaki posiadanego stopnia.
Oficerowie dyplomowani przydzieleni do obrony narodowej, na kołnierzach kurtek, płaszczy i peleryn sukiennych nosili orzełki oraz sznury naramienne[8].
Żołnierze przechowywali mundury w swoich miejscach zamieszkania, zaś broń i pozostałe wyposażenie na najbliższym posterunku Policji Państwowej, bądź w najbliższej jednostce wojskowej.
Na ćwiczeniach używano ubrań cywilnych, a podczas uroczystości stroje regionalne.
Uzbrojenie
[edytuj | edytuj kod]Było pięć typów batalionów: strzeleckie typu I do IV i S - forteczny. Bataliony typu I, najsłabsze, liczyły ok. 400 żołnierzy, najsilniejsze, typu IV ok. 700 - 800 żołnierzy. Uzbrojenie to od 2 do 6 ckm-ów, od 9 lkm-ów do 27 rkm-ów (w plutonach strzeleckich 1 lkm lub 2-3 rkm-y). Niektóre bataliony uzbrojone były w granatniki kal. 46 mm i moździerze 81 mm (1 moździerz na batalion). Nie posiadały broni przeciwpancernej.
Powszechnym zjawiskiem w Obronie Narodowej był brak pistoletów dla kadry oficerskiej i hełmów wzoru polskiego (często wykorzystywano charakterystyczne hełmy francuskie), brakowało armatek przeciwpancernych, karabinów maszynowych jak również polskich karabinów (używano modeli francuskich Berthiera). Po zmobilizowaniu jednostek etatowych niektóre z ośrodków mobilizacyjnych (głównie na południowowschodnim obszarze kraju) zorganizowały dodatkowe zaimprowizowane oddziały Obrony Narodowej (często nieuzbrojone – na „Przedmościu Rumuńskim”).
Struktura organizacyjna jednostek Obrony Narodowej 25 VIII 1939 r.
[edytuj | edytuj kod]Strukturę organizacyjną jednostek ON i ich podporządkowanie przedstawiono na podstawie zarządzenia w sprawie wykonywania alarmu bojowego przez jednostki Obrony Narodowej, L.dz. 25/mob. I z dnia 25 sierpnia 1939 podpisanego przez gen. bryg. Bronisława Regulskiego w zastępstwie ministra spraw wojskowych. Poniższe zestawienie obejmuje 16 dowództw brygad i półbrygad ON oraz 82 bataliony ON. Według Kazimierza Pindela brak źródeł nie potwierdza istnienia trzech innych jednostek ON:
- Dowództwa Tarnopolskiej Półbrygady ON
- Jabłonkowskiego batalionu ON
- Złoczowskiego batalionu ON
W trakcie mobilizacji alarmowej od 24 sierpnia 1939 część batalionów ON zostało zmobilizowanych do etatu batalionu piechoty typ specjalny z uzbrojeniem i wyposażeniem zbliżonym do batalionów piechoty liniowej. Nadano im numery lub nazwy. Bataliony piechoty typ specjalny zmobilizowano na bazie istniejących batalionów ON uzupełniono rezerwistami oraz wyposażono w broń indywidualną i zespołową produkcji polskiej lub w niewielkiej części niemiecką z czasów I wojny światowej. Bataliony te znajdowały się na terenie dwóch OK nr V i nr VIII w tzw. grupach piechoty śląskiej i pomorskiej[10]. Zmobilizowano w OK nr V bataliony piech. spec.: od nr 50 do nr 58. W OK nr VIII bataliony piech. spec.: od nr 81 do nr 86 oraz 3 morski batalion strzelców i 4 morski batalion strzelców[11]. Utworzone w ten sposób bataliony w OK nr V weszły w skład sformowanych dla nich trzech dowództw pułków piechoty rezerwowych wraz z pododdziałami pułkowymi specjalnymi, nr 201, 202, 203, stanowiących piechotę 55 Dywizji Piechoty rezerwowej[12]. Bataliony pomorskie numerowane miały wejść w/g planu W 2 w skład utworzonych podczas mobilizacji alarmowej dwóch dowództw pułków piechoty rezerwowych z pododdziałami pułkowymi i organami kwatermistrzowskimi nr 208 i 209, które po spełnieniu zadań osłonowych miały wejść w skład Pomorskiej Brygady Strzelców (planowanej do sformowania na bazie dowództwa Chełmińskiej Brygady ON). W planie W 3 zamierzano na bazie między innymi 208 i 209 pp rez. z batalionami numerowanymi sformować do 1940 roku nową 48 DP rezerwowej[13]. Podczas mobilizacji alarmowej 24 sierpnia na bazie batalionu ON Gdynia I zmobilizowano bp typ spec. o nazwie 3 morski batalion strzelców, a na bazie batalionu ON Kartuzy IV zmobilizowano batalion piechoty typ specjalny o nazwie 4 morski batalion strzelców. Oba te bataliony wraz z istniejącymi w czasie pokoju 1 i 2 morskim batalionem strzelców (przeformowanymi podczas mobilizacji alarmowej w odpowiednio 1 i 2 morskie pułki strzelców), miały wejść zgodnie z planem W 2 w skład Morskiej Brygady Strzelców sformowanej na bazie Morskiej Brygady ON. Nie jest wiadomym, czy została brygada przeformowana po mobilizacji, czy przesunięto jej termin formowania do planu W 3 na rok 1939/1940[14].
Przyporządkowanie oddziałów ON do poszczególnych armii 1 IX 1939
[edytuj | edytuj kod]
- 18 Dywizja Piechoty
- batalion ON „Kurpie” (typ IV) – kpt. Nowicki
- 20 Dywizja Piechoty
- batalion ON „Mazury II” (typ IV)
- Nowogródzka Brygada Kawalerii – gen. bryg. Władysław Anders
- batalion ON „Mazury I” (typ IV) – kpt. Kazimierz Mordzewski
- Przedmoście „Płock”
- batalion ON „Warszawski I” (typ IV)
- Przedmoście „Zegrze”
- Dowództwo Warszawskiej Brygady Obrony Narodowej – płk dypl. Józef Sas-Hoszowski
- batalion ON „Warszawski II”
- Przedmoście „Pułtusk”
- batalion ON „Warszawski III” (typ IV)
- Grupa Operacyjna „Wschód”
- 16 Pomorska Dywizja Piechoty
- batalion ON „Świecie” (typ IV) – mjr Stanisław Dobrzański
- 4 Dywizja Piechoty
- batalion ON „Brodnica” (typ IV) – mjr Adam Fleszar (do 11 września), mjr Jakub Wojnarowski (od 11 września)
- Oddział Wydzielony „Jabłonowo”
- batalion ON „Jabłonowo” (typ IV)
- 16 Pomorska Dywizja Piechoty
- Grupa Osłonowa „Czersk”
- Oddział Wydzielony „Kościerzyna”
- bp nr 84 (dawniej batalion ON „Kościerzyna”)
- batalion ON „Gdynia II” (typ IV) - mjr Władysław Sikorski (1 września zmienił podporządkowanie z OW „Kartuzy” do GO „Czersk”)
- Zgrupowanie „Chojnice”
- Dowództwo Zgrupowania (dawniej Dowództwo Pomorskiej Brygady ON) – płk Tadeusz Majewski
- bp nr 85 (dawniej batalion ON „Czersk”)
- bp nr 81 (dawniej batalion ON „Tuchola”)
- Oddział Wydzielony „Wisła”
- bp nr 82 (dawniej batalion ON „Starogard”) (od 6 września w 27 DP)
- 9 Dywizja Piechoty
- batalion ON „Koronowo” (typ S)
- 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty
- batalion ON „Bydgoszcz” (typ IV)
- bp nr 86 (dawniej batalion ON „Nakło”)
- Oddział Wydzielony „Toruń”
- Dowództwo Chełmińskiej Brygady ON - płk dypl. Antoni Jan Żurakowski
- 26 Dywizja Piechoty
- bp nr 83 (dawniej batalion ON „Kcynia”)
- batalion ON „Wągrowiec” (typ IV)
- batalion ON „Żnin” (typ S)
- 14 Wielkopolska Dywizja Piechoty
- Dowództwo Poznańskiej Brygady ON – płk. S. Siuda
- batalion ON „Oborniki” (typ IV)
- batalion ON „Opalenica” (typ IV)
- batalion ON „Poznań I” (typ IV)
- batalion ON „Poznań II” (typ IV)
- batalion ON „Szamotuły” (typ IV)
- Wielkopolska Brygada Kawalerii
- batalion ON „Jarocin”/ „Koźmin” (typ IV) – kpt. Antoni Kostrzewa
- batalion ON „Kościan” (typ IV) – kpt. Czesław Trojanowski
- batalion ON „Leszno” (typ IV) – kpt. Franciszek Galica
- batalion ON „Rawicz” (typ IV) – kpt. Antoni Hermanowski
- 25 Dywizja Piechoty
- batalion ON „Ostrów” (typ IV)
- batalion ON „Krotoszyn” (typ IV)
Do dyspozycji dowódcy Armii „Łódź” oddano dwa dowództwa brygad i 4 bataliony ON typu, które zostały podporządkowane dowódcy 10 Dywizji Piechoty, a ten przydzielił je do:
- Oddział Wydzielony Nr 1
- Dowództwo Kaliskiej Brygady ON – płk Franciszek Sudoł
- batalion ON „Kępno”
- batalion ON „Ostrzeszów”
- Oddział Wydzielony Nr 2
- Dowództwo Sieradzkiej Brygady ON – płk dypl. Jerzy Grobicki (do 4 września)
- batalion ON „Wieluń I”
- batalion ON „Wieluń II”
- 7 Dywizja Piechoty
- batalion ON „Kłobuck” – kpt. Stanisław Ostaszewski
- Krakowska Brygada Kawalerii
- Grupa Operacyjna „Śląsk”
- Górnośląska Brygada Obrony Narodowej – płk J. Giza (bataliony Sosnowiec, Zawiercie, Oświęcim utworzyły 201 pułk piechoty 55 DP; bataliony Katowice, Tarnowskie Góry, Rybnik 203 pułk piechoty 55 DP rez.)
- bp nr 56 (dawniej batalion ON „Katowice”) (w 55 DP)
- bp nr 52 (dawniej batalion ON „Oświęcim”) (w 55 DP)
- bp nr 55 (dawniej batalion ON „Rybnik”) (w 55 DP)
- bp nr 53 (dawniej batalion ON „Sosnowiec”) (w 55 DP)
- bp nr 57 (dawniej batalion ON „Tarnowskie Góry”) (w 55 DP)
- bp nr 51 (dawniej batalion ON „Zawiercie”) (w 55 DP)
- Śląsko-Cieszyńska Półbrygada Obrony Narodowej - ppłk dypl. J. R. Gabryś (Półbrygada utworzyła 202 pułk piechoty 21 Dywizji Piechoty Górskiej)
- bp nr 50 (dawniej batalion ON „Bielsko”)
- bp nr 54 (dawniej batalion ON „Cieszyn I”)
- bp nr 58 (dawniej batalion ON „Cieszyn II”)
- Dąbrowska Półbrygada Obrony Narodowej – ppłk Wiktor Eichler (Półbrygada utworzyła 204 pułk piechoty 55 DP)
- batalion ON „Dąbrowa Górnicza” (typ II)
- batalion ON „Chrzanów” (typ III)
- batalion ON „Olkusz” (typ II)
- Grupa Forteczna Obszaru Warownego „Katowice”
- batalion ON „Chorzów” (typ S) – mjr Stanisław Wideł został 24 sierpnia 1939 rozformowany jego cztery kompanie po zmobilizowaniu weszły w skład batalionów km spec. nr I, II i III[15].
- Górnośląska Brygada Obrony Narodowej – płk J. Giza (bataliony Sosnowiec, Zawiercie, Oświęcim utworzyły 201 pułk piechoty 55 DP; bataliony Katowice, Tarnowskie Góry, Rybnik 203 pułk piechoty 55 DP rez.)
- Podhalańska Brygada Obrony Narodowej (w składzie 1 i 2 BGS) – ppłk S. Poręba-Czuryłło
- batalion ON „Gorlice” (typ IV) – kpt. Ignacy Stachowiak
- batalion ON „Jasło” (typ IV) – kpt. Stefan Borowski
- batalion ON „Limanowa” (typ IV) – kpt. Władysław Wójtowicz
- batalion ON „Nowy Sącz” (typ IV) – kpt. Ignacy Jeleń
- batalion ON „Zakopane” (typ IV) – mjr Edward Roth
- batalion ON „Żywiec” (typ IV) – kpt. Julian Szczerbaniewicz
- Odcinek „Węgry”
- Dowództwo Karpackiej Półbrygady ON – ppłk F. Klein
- batalion ON „Huculski I” (typ I)
- batalion ON „Huculski II” (typ I)
- batalion ON „Stanisławów” (typ I)
- batalion ON „Stryj” (typ I)
- Lwowska Brygada Obrony Narodowej – płk dypl. Franciszek Polniaszek
- batalion ON „Brzeżany” (typ I)
- batalion ON „Lwów I” (typ I)
- batalion ON „Lwów II” (typ I)
- batalion ON „Lwów III” (typ I)
- batalion ON „Sokal” (typ I)
- batalion ON „Tarnopol” (typ I)
- batalion ON „Złoczów” (typ I) (w organizacji)
- Podkarpacka/Tarnopolska Brygada Obrony Narodowej (weszła w skład 3 BGS) – płk. Gigiel-Melechowicz
- batalion ON „Brzozów” (typ IV) – kpt. Jan Kraus
- batalion ON „Jarosław” (typ I) – kpt. Władysław Bolesław Bochenek
- batalion ON „Krosno” (typ IV) – kpt. Antoni Melnarowicz
- batalion ON „Przemyśl” (typ I) – kpt. Michał Włodzimierz Moroz
- batalion ON „Rzeszów” (typ I) – mjr Tadeusz Ochęduszko
- batalion ON „Sambor” (typ I) – mjr Marian Suda
- batalion ON „Sanok” (typ I) – kpt. Tadeusz Kuniewski
- batalion ON „Turka” (typ I) – mjr Stefan Chaszczyński
- Morska Brygada Obrony Narodowej – ppłk Stanisław Brodowski (po mobilizacji alarmowej miała nosić nazwę Morskiej Brygady Strzelców na etacie pp rez.)[16]
- 3 morski batalion strzelców (dawniej I Gdyński batalion ON) – mjr Stanisław Zaucha
- III Gdyński batalion ON (typ IV, w trakcie organizacji) – mjr Franciszek Piotrowiak
- 4 morski batalion strzelców (dawniej Kartuski batalion ON) – kpt. Marian Mordawski
- Kaszubski batalion ON (typ IV) – mjr Jan Zagłoba-Smoleński
Dziśnieńska Półbrygada Obrony Narodowej (podporządkowana pułkowi KOP „Głębokie”)
- batalion ON „Brasław” (typ I) - kpt. Eugeniusz Tokarski
- batalion ON „Postawy” (typ I) - kpt. Józef Cader
Wołyńska Półbrygada Obrony Narodowej (w organizacji)
- batalion ON „Chełm” (typ I)
- batalion ON „Kowel” (typ I)
- batalion ON „Łuck” (typ I)
Wojna obronna 1939
[edytuj | edytuj kod]- Bataliony górnośląskie i zagłębiowskie utworzyły 55 Dywizję Piechoty
- 6 Batalionów pomorskich planowano rozwinąć w Brygadę Strzelców Pomorskich
- Batalion „Jabłonowo” wszedł w skład rezerwowego 208 pułku piechoty
- Bataliony morskie weszły w skład Lądowej Obrony Wybrzeża
- 5 batalionów wielkopolskich włączono do Wielkopolskiej Brygady Kawalerii
- Bataliony karpackie, podhalańskie i podkarpackie weszły w skład 1 Brygady Górskiej Strzelców, 2 Brygady Górskiej Strzelców i 3 Brygady Górskiej Strzelców
- Bataliony śląsko-cieszyńskie utworzyły 202 pułk piechoty
- Pozostałe bataliony zostały przyłączone do poszczególnych wielkich jednostek regularnych Wojska Polskiego w liczbie od 1 do 3.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1074.
- ↑ Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Najlepsza broń ..., s. 1073, natomiast Kazimierz Pindel, Obrona Narodowa 1937-1939, s. 42, jako datę wydania rozkazu L.dz. 1601/Tjn.ON.I podał 2 kwietnia 1939 roku. Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936-1939 ..., w przypisie 77 na s. 103 wyjaśnia: „Rozkaz Dep. Piech. MSWojsk. (dz. 1601 z 2 IV 1939) o utworzeniu nowych brygad ON oraz zorganizowaniu nowych jednostek w istniejących brygadach ON, CAW, Akta Dep. Kaw. MSWojsk., t. 76. Jakkolwiek rozkaz nosi datę 2 IV 1939, ukazał się on dopiero ok. 30 IV 1939 r.”
- ↑ Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Najlepsza broń ..., s. 1076-1077, natomiast Kazimierz Pindel, Obrona Narodowa 1937-1939, s. 65, jako datę wydania rozkazu L.dz. 136/Tjn. podał 27 sierpnia 1939 roku.
- ↑ Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 18/36
- ↑ Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 4/38
- ↑ Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 18/36 poz.224
- ↑ oficerowie służby stałeji podoficerowie zawodowi
- ↑ Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 1/37 poz. 6
- ↑ Latem 1939 r. podporządkowana dowódcy KOP.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CVIII.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1104-1105.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXLIII.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CLV.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CIX, CXVII.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CX.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CIX.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Pindel, Obrona Narodowa 1937-1939, Warszawa: Wydaw. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, ISBN 83-11-06301-X, OCLC 69279234.
- Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 18 z 1936 roku poz. 224
- Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 4 z 12 kwietnia 1938 roku; poz. 37 i załącznik
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
