Pancerzowce

Pancerzowce
	Malacostraca
	Latreille, 1802
	; rak błotny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	skorupiaki
Gromada	pancerzowce
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pancerzowce, skorupiaki wyższe (Malacostraca) – gromada najwyżej uorganizowanych skorupiaków (Crustacea).

Opis

Większość to skorupiaki średnie i duże, ale rozmiary wahają się od kilku milimetrów do około 3 metrów (razem z odnóżami) u Macrocheira kaempferi^[2]. Ciało zbudowane jest z pięciu segmentów głowowych, ośmiu tułowiowych i zwykle sześciu odwłokowych, jednak u liścioraków segmentów odwłokowych jest siedem, a u Lophogastrida szósty i siódmy segment zrastają się w jeden^[3]. U pancerzowców właściwych ciało dzieli się na głowotułów, tułów i odwłok, u liścioraków zaś na głowę, tułów i odwłok. U większości gatunków występuje karapaks, okrywający głowę i część segmentów tułowiowych. Przód karapaksu jest wówczas wyciągnięty w rostrum, a część nakrywająca tułów może być wolna lub zreośnięta z różną liczbą jego segmentów. Karapaks może być jednak szczątkowy lub w ogóle nie występować. U większości pierwsza para czułków ma dwa biczyki. Protopodit drugiej pary czułków jest złożony z 2 lub 3 członów, a jej egzopodit krótki, łuskowaty lub zredukowany. Oczy mogą być siedzące lub słupkowate. Żuwaczki są zwykle silnie rozwinięte i zarówno one jak i szczęki wyposażone są w głaszczki^[2]. Odnóża odwłokowe występują zwykle na wszystkich segmentach, ale ich liczba może być silnie zredukowana np. tylko dwie pary u Bathynellacea i Stygocarida^[3].

Skorupiaki te mają mózg zawsze podzielony na przodomóżdże, śródmóżdże i tyłomóżdże^[2]. Odznaczają się silnie rozwiniętym układem krwionośnym. Jelito przednie wykształcone jest w żołądek żująco-filtrujący^[3]. Parzyste otwory płciowe leżą u samców na ósmym, a u samic na 6 segmencie tułowia^[2]^[3], rzadko przesunięte są na biodra odnóży wymienionych segmentów^[3].

Biologia i ekologia

Należą tu formy słonowodne, słodkowodne i lądowe, a także symbionty, komensale i pasożyty. Większość jest rozdzielnopłciowa, tylko niektóre pasożyty są obojnakami. U większości występuje rozwój prosty, u pozostałych pojawia się stadium larwalne w postaci żywika lub pływika^[2].

Systematyka

Należy tu blisko 40 tysięcy opisanych gatunków^[3]. Podział do rangi rzędu przedstawia się następująco^[4]:

podgromada: Phyllocarida – liścioraki^[5]:
- †Archaeostraca
- †Canadaspidida
- †Hoplostraca
- †Hymenostraca
- Leptostraca – cienkopancerzowce
podgromada: Hoplocarida – hoplitowce^[6]:
- †Aeschronectida
- †Palaeostomatopoda
- Stomatopoda – ustonogi
podgromada: Eumalacostraca – pancerzowce właściwe:
- nadrząd: Syncarida – zbornoraki
  - Anaspidacea
  - Bathynellacea
- nadrząd: Peracarida – torboraki^[7]
  - Amphipoda – obunogi
  - Bochusacea
  - Cumacea – pośródki
  - Isopoda – równonogi
  - Lophogastrida
  - Mictacea
  - Mysida
  - † Pygocephalomorpha
  - Spelaeogriphacea
  - Stygiomysida
  - Tanaidacea – kleszczugi, odsiężnice
  - Thermosbaenacea
- nadrząd: Eucarida – raki właściwe
  - Euphausiacea – szczętki
  - Amphionidacea
  - Decapoda – dziesięcionogi

Przypisy

↑ Malacostraca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Czesław Jura: Bezkręgowce: podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 459-460.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gromada: pancerzowce – Malacostraca. W: Krzysztof Jażdżewski, Michał Graboeski: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 309-318. ISBN 978-83-01-16568-0.
↑ Shane T.S.T. Ahyong Shane T.S.T. i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772 Linnaeus, 1758, „Zootaxa”, 3148, 2011 (Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness), s. 165–191 [dostęp 2016-03-31] .
↑ Phyllocarida. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-03-31].
↑ Ronald A. Jenner, Cees H. J. Hof, Frederick R. Schram. Palaeo- and archaeostomatopods (Hoplocarida: Crustacea) from the Bear Gulch Limestone, Mississippian (Namurian), of central Montana. „Contributions to Zoology”. 67 (3), s. 155–186, 1998.
↑ Peracarida. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-03-31].

[itis-1] Malacostraca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Jura-2] Czesław Jura: Bezkręgowce: podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 459-460.

[Blaszak-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gromada: pancerzowce – Malacostraca. W: Krzysztof Jażdżewski, Michał Graboeski: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 309-318. ISBN 978-83-01-16568-0.

[tax-4] Shane T.S.T. Ahyong Shane T.S.T. i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772 Linnaeus, 1758, „Zootaxa”, 3148, 2011 (Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness), s. 165–191 [dostęp 2016-03-31] .

[wormsPH-5] Phyllocarida. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-03-31].

[Jenner-6] Ronald A. Jenner, Cees H. J. Hof, Frederick R. Schram. Palaeo- and archaeostomatopods (Hoplocarida: Crustacea) from the Bear Gulch Limestone, Mississippian (Namurian), of central Montana. „Contributions to Zoology”. 67 (3), s. 155–186, 1998.

[wormsPE-7] Peracarida. [w:] World Register of Marine Species [on-line]. [dostęp 2016-03-31].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]