Perłopiórka
| Elachura formosa[1] | |||
| (Walden, 1874) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
perłopiórki | ||
| Rodzaj |
Elachura | ||
| Gatunek |
perłopiórka | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7] | |||
 | |||
Perłopiórka (Elachura formosa) – gatunek małego ptaka zamieszkującego nieregularnie Azję Południowo-Wschodnią. Należy do monotypowego rodzaju Elachura w monotypowej rodzinie perłopiórek (Elachuridae). Reprezentuje starą linię rozwojową, nie ma współcześnie blisko sobie spokrewnionych taksonów. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek formalnie opisał szkocki ornitolog i żołnierz Arthur Hay, 9. markiz Tweeddale w 1874, wówczas jeszcze znany jako wicehrabia Walden. Holotyp pochodził z Dardżyling (Bengal Zachodni, Indie). Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Troglodytes formosus[4]. Wcześniej w 1845 perłopiórkę opisał Edward Blyth, jednak nadał jej nazwę T. punctatus[5], która ówcześnie była już zajęta; Hay skorygował tę pomyłkę na łamach „The Ibis”[4].
Obecnie (2019) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza perłopiórkę w monotypowym rodzaju Elachura w monotypowej rodzinie perłopiórek (Elachuridae)[8]. Wcześniej tradycyjnie przypisywana była ona do rodziny tymaliowatych (Timaliidae), najczęściej w rodzaju Spelaeornis[9]. Rodzaj Elachura został opisany w 1889 przez Eugene’a Williama Oatesa, który jednak zachował stary epitet gatunkowy i opisał perłopiórkę jako E. punctata[3]. Nową rodzinę Elachuridae opisali w 2014 Alström et al na podstawie wyników badań genetycznych. Stanowi ona klad bazalny w kladzie Passerida. Nie ma współczesnych, blisko spokrewnionych z perłopiórką taksonów; reprezentuje ona reliktową linię rozwojową. Pokrewieństwo z innymi taksonami w obrębie Passerida jest niejasne. Pod względem morfologii i ekologii perłopiórka przypomina skąpoogonki (Pnoepygidae). W wielu aspektach podobna jest także do strzyżyków Troglodytes. Pieśń perłopiórki jest mało podobna do pieśni innych azjatyckich wróblowych. Prawdopodobnie podobieństwo do przedstawicieli Spelaeornis i Troglodytes wynika z paralelizmu ewolucyjnego[2].
W 1923 John David Digues La Touche opisał nowy gatunek Elachura laurentei, którego holotypem był jeden osobnik o nieznanej płci i wieku pochodzący z Junnanu. La Touche przypuszczał, że mogła być to melanistyczna lub młoda perłopiórka (wówczas wyglądu młodego osobnika jeszcze nie znano), lecz uznał ubarwienie spodu ciała i proporcje za znacząco odmienne[6]. W Check-list of birds of the world (1964) uznano Elachura laurentei za synonim E. formosa[10]. Osobniki z odkrytej w czasach współczesnych populacji z Laosu nie mają białych plamek na gardle i piersi, być może reprezentują osobny podgatunek perłopiórki[11].
Przed zmianami w systematyce w języku polskim gatunek był znany jako tajwaneczka[12] lub tymalek nakrapiany[13]; nazwa perłopiórka została wprowadzona w 2017[12].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi około 10 cm[11], w tym około 3 cm przypada na ogon[2]. U dwóch zbadanych osobników, samca i samicy, długość skrzydła wynosi 46 mm, długość dzioba – 14 mm, długość skoku – 18 mm, a długość ogona – 30 mm u samca i 25 mm u samicy[14]. W upierzeniu dymorfizm płciowy nie występuje[14][15]. Ciemię, kark, pokrywy uszne i wierzch ciała pokrywają brązowoszare pióra, z których wiele ma przed końcem białawą lub jasnopłową plamkę i różnorodne czarniawe wzory. Pierś i gardło zdobią szaro-brązowe cętki, na niektórych piórach przed końcem występują białawe lub czarniawe wzory. Pozostała część spodu ciała ma barwę jasnordzawą, zaś na wielu piórach znajdują się ulokowane przed końcem czarniawe wzory i białe końcówki; szczególnie wyraźnie widać to na bokach ciała. Zewnętrzne chorągiewki lotek i sterówki są rdzawe z szerokimi, dość daleko od siebie rozłożonymi czarniawymi paskami[2]. Tęczówka brązowa (ciemnobrązowa), podobnie jak dziób i nogi[14][16]. Osobniki młodociane wyróżniają się znacznie ciemniejszym upierzeniem[14][17], mają również intensywniej białe kropki[17].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Zasięg występowania perłopiórki rozciąga się od wschodniego Nepalu na wschód po wzgórza północno-wschodnich Indii, północno-wschodni Bangladesz, północną i zachodnią Mjanmę, północną Tajlandię, północno-wschodnie Chiny (południowo-wschodni Tybet, zachodni, centralny i północno-wschodni Junnan na wschód po Hunan, północno-zachodni Fujian i północny Guangdong), północny i centralny Laos oraz północny Wietnam (północny Tonkin, północny Annam)[11]. Według szacunków BirdLife International obejmuje 2,84 mln km²[18].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowiskiem życia perłopiórek jest podszyt i gęste zarośla w podmokłych lasach szerokolistnych strefy umiarkowanej i subtropikalnej. Są to między innymi lasy rododendronów[11] z gęsto porastającymi runo paprociami, omszałymi skałami i murszejącymi pniami drzew[14]. Ogółem występują na terenach położonych powyżej 480 m n.p.m.[17] W Nepalu perłopiórki odnotowywano na wysokości 800–2300 m n.p.m.[15], w Chinach – 1100–2150 m n.p.m.[16], w Indiach – do 2300 m n.p.m. (Sikkim)[14]. Żywią się owadami, jednak brakuje dokładniejszych informacji o składzie ich pożywienia[11].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Okres lęgowy w Indiach[17] trwa od kwietnia do maja[11][17]. Brak potwierdzonych informacji o gnieździe[11][15][14]. Jedno przypisywane perłopiórce[11] (inne źródło sugeruje, że takich gniazd było więcej) miało kształt głębokiej, częściowo zadaszonej miseczki. Budulec stanowiły liście, uschnięte trawy, korzenie i inna materia roślina, a gęstą wyściółkę – pierze. Gniazdo mieściło się na ziemi, na skarpie, w połowie ukryte[14]. Zniesienie liczy 3 lub 4 jaja. Mają białą skorupkę pokrytą rdzawobrązowymi plamami[15][14] i wymiary około 16,5 na 12,5 mm[14].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje perłopiórkę za gatunek najmniejszej troski od 2000 roku (stan w 2019). Wcześniej w 1988 i 1994 została sklasyfikowana jako gatunek bliski zagrożenia. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie spadkowy[18]. W Nepalu perłopiórki w 2016 były określane jako bardzo rzadkie (w 2001 – jako rzadkie[15]), występujące bardzo lokalnie we wschodniej części kraju[19].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Elachura formosa, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Alström i inni, Discovery of a relict lineage and monotypic family of passerine birds, „Biology letters”, 3, 10, 2014, DOI: 10.1098/rsbl.2013.1067.
- ↑ a b c Eugene W. Oates, The fauna of British India, including Ceylon and Burma, 1889, s. 339–340.
- ↑ a b c Arthur Hay, XII.—Letters, Announcements, &c.: To the Editor of The Ibis, „Ibis”, 1874, s. 91 [dostęp 2019-11-04].
- ↑ a b Edward Blyth, Notices and Descriptions of various new or little known Species of Birds, „The journal of the Asiatic Society of Bengal”, 1845, s. 589.
- ↑ a b J.D. La Touche, ''Elachura laurentei'' sp.nov., „Bulletin of the British Ornithologists' Club”, 43, 1923, s. 172–173.
- ↑ Elachura formosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Frank Gill & David Donsker: Dapple-throats, sugarbirds, fairy-bluebirds, kinglets, hyliotas, wrens, gnatcatchers. IOC World Bird List (v9.2), 22 czerwca 2019. [dostęp 2019-11-04].
- ↑ Elachura (Elachuridae). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-05].
- ↑ Herbert D. Deignan, Raymond A. Paynter & S. Dillon Ripley: Check-list of birds of the world. T. 10. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology, 1964, s. 297.
- ↑ a b c d e f g h Collar, N., Robson, C. & de Juana, E.: Spotted Elachura (Elachura formosa). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-04].
- ↑ a b Mielczarek, P. & M. Kuziemko: Kompletna lista ptaków świata (wersja: 2019-10-15). Uaktualnienia strony (Updates). 15 października 2019. [dostęp 2019-11-05].
- ↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ a b c d e f g h i j Sálim Ali, Sidney Dillon Ripley, Handbook of the birds of India and Pakistan: together with those of Bangladesh, Nepal, Sikkim, Bhutan and Sri Lanka, wyd. 2, t. 6. Cuckoo-Shrikes to Babaxes, Mumbaj: Oxford University Press, 1996, s. 166, ISBN 0-19-562978-7.
- ↑ a b c d e Tej Kumar Shrestha: Birds of Nepal: Field Ecology, Natural History and Conservation. T. 2. Steven Simpson Books, 2001, s. 185–186. ISBN 978-0-9524390-9-7.
- ↑ a b J. MacKinnon, K. Phillipps: A Field Guide to the Birds of China. Oxford: Oxford University Press, 2000. ISBN 0-19-854940-7. (ang.).
- ↑ a b c d e Craig Robson, A Field Guide to the Birds of South-East Asia, New Holland, 2008, s. 509.
- ↑ a b Spotted Elachura Elachura formosa. BirdLife International. [dostęp 2019-11-04].
- ↑ Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp, Hem Sagar Baral: Birds of Nepal: Revised Edition. Bloomsbury Publishing, 2016, s. 246.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).