Piórolotkowate
| Pterophoridae | |
| Zeller, 1841 | |
 Piórolotek zwyczajny | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina |
Pterophoroidea |
| Rodzina |
piórolotkowate |
Piórolotkowate, piórolotki (Pterophoridae) – rodzina motyli z podrzędu Glossata. Obejmuje ponad 1300 opisanych gatunków. Kosmopolityczna. Imagines mają małe głowy, smukłe odwłoki, cienkie i długie odnóża oraz (z wyjątkiem Agdistinae) skrzydła podzielone wcięciami na 2–3 piórka. Aktywne są wieczorem i nocą, niekiedy też o świcie. Gąsienice żerują wewnątrz lub na zewnątrz różnych części roślin.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Według stanu na 2011 rok rodzina ta obejmuje 90 rodzajów i 1318 gatunków[1]. Klasyfikuje się je w monotypowej nadrodzinie Pterophoroidea[1][2]. Jej relacje z innymi rodzinami są niejasne – jako najbliżej spokrewnione wskazuje się Tineodidae, Oxychirotidae lub rozstrzępiakowate (Alucitidae)[2].
Tradycyjnie dzieli się je na 3 podrodziny: Agdisitinae, Platyptiliinae i Pterophorinae[2][3]. Glies proponuje podział na 4 podrodziny i 6 plemion[4]:
- Agdistinae
- Ochyroticinae
- Deuteroopinae
- Pterophorinae – plemiona: Tetraschalini, Platyptiliini, Exelastini, Oxyptilini, Oidaematophorini, Pterophorini
Opis
[edytuj | edytuj kod]Owady dorosłe
[edytuj | edytuj kod]Motyle te mają niewielką głowę pozbawioną przyoczek, wyposażoną w bezłuską ssawkę, dobrze rozwinięte głaszczki wargowe i orzęsione, nitkowate czułki o wyraźnie grubszych dwóch pierwszych członach[2][3]. Na potylicy trzykrotnie rozwidlone łuski formują krezę potyliczną, z którą sąsiaduje kołnierz szerokich łusek wyrastających z przedtułowia. Skrzydła o rozpiętości od 8 do 60 mm (do 32 mm u gatunków Polskich), długie, wąskie i, z wyjątkiem podrodziny Agdisitinae, podzielone wcięciami na piórka[3]. Przednie skrzydła podzielone są dwa, rzadziej trzy piórka, a tylne na zawsze na trzy[2]. Głębokość wcięć jest różna: na przednim skrzydle sięgać może 3/4 długości, a ostatnie wcięcie tylnego tylko 1/8 długości skrzydła. Podział skrzydeł na piórka daje owadowi możliwość znacznego zredukowania ich powierzchni po złożeniu, dzięki czemu stawiają one mniejszy opór wiatrom, chroniąc przed zdmuchnięciem z rośliny. Odnóża są bardzo długie i cienkie, często z parą ostróg na goleniach, a pierwsza para zawsze z epifizą na nich. Odwłok jest długi i smukły, a narządy rozrodcze samic i samców mają różnorodną budowę[3].
Stadia rozwojowe
[edytuj | edytuj kod]Jaja piórolotków są spłaszczone, owalne lub eliptyczne, zwykle o gładkiej powierzchni[2][3].
Gąsienice mają ciała obłe lub grzbietobrzusznie spłaszczone, pokryte różnej budowy szczecinkami, zwykle zarówno pierwotnymi jak i wtórnymi. Po każdej stronie ciała biegnie 6 rzędów oszczecinionych brodawek (verrucae)[3]. Głowa wyposażona w wyłącznie pierwotne szczecinki i 6 par przyoczek bocznych, u dojrzałych gąsienic prawie prognatyczna[2]. Żuwaczki z 5, rzadziej 6, a bardzo rzadko z 8 ząbkami[5]. Przetchlinki na tułowiu i odwłoku okrągłe, niekiedy wyraźnie wystające[2][5]. Występuje 5 par posuwek, każda z półkolistym wieńcem haczyków na zewnętrznym brzegu podeszwy[3].
Poczwarki motyli z tej rodziny są długie i smukłe, obłe lub spłaszczone[3][2][5]. Tylny koniec ciała mają zwężony i zakończony kolcowatym kremastrem z licznymi haczykowatymi szczecinkami[3][5]. Głowa ich jest zwykle płasko ścięta[3]. Często poczwarki są silnie oszczecinione. Wiele gatunków ma rzędy kolców na wierzchu odwłoka[5].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Piórolotki są stenotopami. Dorosłe są mało aktywne. Latają wieczorem, nocą, czasem o świcie, przemieszczając się na krótkie dystanse, lotem wahadłowym. Dzień spędzają na roślinach żywicielskich gąsienic i w ich pobliżu[3], przybierając pozycję z ciałem wyniesionym na dwóch pierwszych parach nóg, ostatnią parą ułożoną bardziej równolegle do ciała i tylnymi skrzydłami złożonymi pod przednimi[2].
Gąsienice żerują wewnątrz tkanek roślinnych, na zewnątrz nich lub w strefie pośredniej. U wielu gatunków zmieniają strefę żerowania w trakcie rozwoju[3]. Pokarmem mogą być liście, pąki kwiatowe, kwiaty, owoce i łodygi[2][5]. Gąsienice wykazują znaczną specjalizację pokarmową, np. larwy piórolotka bagniczka żerują na rosiczce okrągłolistnej, w tym jej włoskach gruczołowych[3].
Rozprzestrzenienie
[edytuj | edytuj kod]Rodzina kosmopolityczna[2]. W Polsce występują 53 gatunki[6] (zobacz: piórolotkowate Polski).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Erik J. van Nieukerken i inni, Order Lepidoptera Linnaeus, 1758, [w:] Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, 2011, s. 212–221 [dostęp 2016-11-20].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Ian Francis Bell Common: Moths of Australia. 1990, s. 329-333.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Jarosław Buszko: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 43-44. Przeglądki – Thyrididae, Piórolotki – Pterophoridae. Warszawa, Wrocław: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1979.
- ↑ C. Glies. Division of the Pterophoridae into tribes. „Quadrifina”. 3, s. 57-60, 2000.
- ↑ a b c d e f Koji Yano. Taxonomic and biological studies of Pterophoridae of Japan (Lepidoptera). „Pacific Insects”. 5 (1), s. 65-209, 1963.
- ↑ rodzina: Pterophoridae Zeller, 1841 — piórolotkowate. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2016-11-20].