Rukiew

Rukiew
	; Rukiew wodna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	rukiew
	Nazwa systematyczna
	Nasturtium W.T.Aiton; Hortus Kew. 4: 109 (1812), nom. cons.
	Typ nomenklatoryczny
	Nasturtium officinale W. T. Aiton:
Synonimy
	Baeumerta G.Gaertn.; Cardaminum Moench; Dictyosperma Regel; Pirea T.Durand;
	Baeumerta G.Gaertn.; Cardaminum Moench; Dictyosperma Regel; Pirea T.Durand;
	Homonimy
	Nasturtium A. W. Roth = Capsella Medik.,; Nasturtium Adanson = Lepidium L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Rukiew (Nasturtium W.T.Aiton) – rodzaj bylin należący do rodziny kapustowatych. Obejmuje 4 gatunki. Należą tu rośliny, które dawniej włączano do rodzaju rzepicha (Rorippa). Badania molekularne dowiodły odrębności filogenetycznej tego rodzaju, który okazał się bliżej spokrewniony z rodzajem rzeżucha (Cardamine) niż z Rorippa sensu stricto^[5]^[6]. Występują w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej^[7]. Dwa gatunki rosną w Ameryce Północnej (N. floridanum i N. gambelii), a dwa w Europie i Azji^[3]^[8]. W Polsce rosną oba gatunki europejskie – rukiew drobnolistna N. microphyllum i rukiew wodna N. officinale (prawdopodobnie także mieszaniec między nimi)^[9].

Morfologia

Pokrój: Byliny kłączowe, zwykle nagie, rzadziej z włoskami nierozgałęzionymi. Łodygi pokładające się lub podnoszące, wzniesione u roślin wynurzonych, korzeniące się w węzłach u nasady^[8]^[10].
Liście: Wszystkie łodygowe (brak odziomkowych), z nasadą zwykle uszkowatą. Blaszki nieparzysto pierzasto złożone, z 1–6 parami listków (rzadko bywa więcej), ale u roślin zanurzonych bywają też liście pojedyncze. Listki ogonkowe lub siedzące, całobrzegie, płytko zatokowo wcinane lub ząbkowane^[8].
Kwiaty: Zebrane w wielokwiatowe grona bez przysadek. Szypułki kwiatowe zwykle odstające. Działki kielicha jajowate lub owalne, wzniesione lub rozpostarte, nagie. Płatki korony są dłuższe od działek, białe lub rzadziej zaróżowione, jajowate lub wąsko łopatkowate, bez paznokcia. Pręcików jest 6, czterosilnych. Zalążnia z 25–50 zalążkami^[8].
Owoce: Dojrzewają na wydłużających się szypułkach^[10]. Obłe, nagie łuszczyny, zakończone szyjką słupka do 2 mm długości i główkowatym znamieniem. Nasiona jajowate do podługowatych, z łupiną nasienną mniej lub bardziej wyraźnie siateczkowatą^[8]^[10].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny kapustowatych (Brassicaceae)^[2]^[11]. W obrębie rodziny zaliczany do plemienia Cardamineae^[12].

Wykaz gatunków^[3]

Nasturtium floridanum (Al-Shehbaz & Rollins) Al-Shehbaz & R.A.Price
Nasturtium gambelii (S.Watson) O.E.Schulz
Nasturtium microphyllum (Boenn.) Rchb. – rukiew drobnolistna
Nasturtium officinale W.T.Aiton – rukiew wodna
Nasturtium × sterile (Airy Shaw) Oefelein

Wymieniany jako piąty gatunek w obrębie rodzaju – Nasturtium africanum Braun-Blanq. (endemit Maroka)^[8], przeklasyfikowany został do rodzaju rzepicha Rorippa jako R. africana (Braun-Blanq.) Maire^[13].

Ochrona

Oba gatunki występujące na naturalnych stanowiskach objęte są w Polsce ochroną gatunkową.

Zastosowanie

Rukiew wodna jest wykorzystywana jako warzywo sałatkowe^[7]. Jadalne są liście i młode rośliny zarówno rukwi wodnej, jak i drobnolistnej. Rośliny te są uprawiane zwłaszcza w Normandii, przy czym dawniej były bardziej popularne.

Lokalnie rukiew wodna wykorzystywana jest jako ziele lecznicze^[7]. Rośliny zawierają wiele witamin, a wyciąg z nich (glikonasturcyna) podawany jest przy awitaminozach.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Nasturtium W.T.Aiton. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-19].
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-06].
↑ Al-Shehbaz, I. A., R. A. Price: Delimitation of the genus Nasturtium (Brassicaceae). Novon 8: 124-126, 1998. [dostęp 2008-04-04]. (ang.).
↑ Al-Shehbaz, I. A., M. A. Beilstein i E. A. Kellogg: Systematics and phylogeny of the Brassicaceae (Cruciferae): an overview. Plant Systematics and Evolution 259: 89–120, 2006. [dostęp 2008-04-04]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 616, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Nasturtium R. Brown in W. T. Aiton. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-11-19].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 120, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c Ihsan A. Al-Shehbaz: Nasturtium W. T. Aiton in W. Aiton and W. T. Aiton. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-11-19].
↑ List of Genera in BRASSICACEAE (not fully reorganized), [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-11-10] (ang.).
↑ Genus Nasturtium W. T. Aiton. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-11-19].
↑ Rorippa africana (Braun-Blanq.) Maire. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-19].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).

[powo-3] Nasturtium W.T.Aiton. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-19].

[A-4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-06].

[5] Al-Shehbaz, I. A., R. A. Price: Delimitation of the genus Nasturtium (Brassicaceae). Novon 8: 124-126, 1998. [dostęp 2008-04-04]. (ang.).

[6] Al-Shehbaz, I. A., M. A. Beilstein i E. A. Kellogg: Systematics and phylogeny of the Brassicaceae (Cruciferae): an overview. Plant Systematics and Evolution 259: 89–120, 2006. [dostęp 2008-04-04]. (ang.).

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 616, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[china-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Nasturtium R. Brown in W. T. Aiton. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-11-19].

[checklist-9] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 120, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[america-10] Ihsan A. Al-Shehbaz: Nasturtium W. T. Aiton in W. Aiton and W. T. Aiton. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-11-19].

[11] List of Genera in BRASSICACEAE (not fully reorganized), [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2010-11-10] (ang.).

[grin-12] Genus Nasturtium W. T. Aiton. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-11-19].

[13] Rorippa africana (Braun-Blanq.) Maire. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-19].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]