Rzodkiewnik pospolity
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
rzodkiewnik pospolity | ||
Nazwa systematyczna | |||
Arabidopsis thaliana (L.) Heynh. in Holl & Heynh. (1842, Fl. Sachsen : 538) | |||
Synonimy | |||
| |||
Zasięg | |||
Rzodkiewnik pospolity (Arabidopsis thaliana (L.) Heynh.)[4] – gatunek rośliny zielnej, należący do rodziny kapustowatych. Znany też jako rzodkiewnik Thala[5]. Jest w botanice (m.in. genetyce roślin) gatunkiem modelowym (podobnie jak myszy i muszka owocowa w badaniach biologicznych człowieka)[6].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Pierwotnie występował tylko w obszarze Morza Śródziemnego, jednak rozprzestrzenił się znacznie. Obecnie występuje prawie w całej Europie i Azji, niektórych obszarach Afryki Północnej oraz na Azorach[3]. We florze Polski jest prawdopodobnie archeofitem[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Roślina jednoroczna (występuje zarówno forma jara, jak i ozima), u dołu szorstko owłosiona.
- Łodyga
- Wysokość 5–30 cm, szarozielona, smukła i cienka, słabo ulistniona, rozgałęziająca się ku górze. W dole szorstko owłosiona, pokryta 2–3 dzielnymi włoskami.
- Liście
- Odziomkowe w rozetce gęsto owłosione, łopatkowate lub jajowate, całobrzegie lub ząbkowane, tępe. Liście łodygowe mniejsze, siedzące, lancetowate, u nasady klinowato zwężone.
- Kwiaty
- Małe, białe. Działki kielicha stulone, płatki korony 2–4 mm długości.
- Owoce
- Wzniesione, równowąskie i lekko spłaszczone łuszczyny o długości 0,5–2 cm, na cienkich i delikatnych szypułach o długości 1–1,5 cm.
- Nasiono
- Jajowate, 0,4–0,5 mm długości i 0,25 mm szerokości, lekko spłaszczone, słabo połyskujące.
-
Rozetki liściowe
-
Liście łodygowe i pąki kwiatowe
-
Kwiaty
-
Owoce
-
Nasiona
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Roślina jednoroczna. Kwitnie od kwietnia do maja, czasem drugi raz jesienią. Siedlisko: ugory, wysypiska, ogrody, przydroża, mury, skarpy, ubogie murawy. Gleby mniej lub bardziej suche i dość ubogie w wapń, piaszczyste, rzadziej lżejsze, gliniaste. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Papaveretum argemones[8].
Organizm modelowy
[edytuj | edytuj kod]Gatunek wykorzystywany jest jako roślina modelowa w genetyce ze względu na szereg specyficznych cech. Jego walorem są niewielkie rozmiary i odporność, dzięki czemu może być łatwo uprawiany w wielkich ilościach w warunkach laboratoryjnych. Cały cykl rozwojowy kończy w ciągu zaledwie 6 tygodni, po czym rośliny wydają nawet ponad 10 tysięcy nasion. Kwiaty są samopylne, co ułatwia krzyżowanie. Rzodkiewnik ma jedynie 5 par chromosomów i relatywnie małą liczbę genów, mniejszą niż inne rośliny o znanym genotypie. Dzięki swym cechom sekwencja nukleotydów w genomie rzodkiewnika została poznana już w 2000 roku. Prosta budowa materiału genetycznego ułatwia identyfikację, poznanie usytuowania i mechanizmu działania rozmaitych genów[6].
Do genomu rzodkiewnika pospolitego wstawiono gen bakterii produkujących witaminę B12 oraz gen człowieka odpowiedzialny za produkcję czynnika wewnętrznego będącego przenośnikiem witaminy B12 tzw. Intrinsic Factor. Wytworzone w ten sposób białka zostaną wykorzystane w produkcji preparatów w celu zapobiegania niedoborowi tej witaminy. Wniosek o zatwierdzenie genetycznej modyfikacji rzodkiewnika został złożony do Europejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Żywności (EFSA)[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 130. ISBN 83-01-00129-1.
- ↑ a b Murray W. Nabors: Introduction to Botany. San Francisco, Boston, New York: Universtity of Mississippi, 2004, s. 270.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ GMO Compas: Vitamin B12 https://web.archive.org/web/20170220115806/http://www.gmo-compass.org/eng/database/ingredients/200.vitamin_b12.html
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jakub Mowszowicz: Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1986. ISBN 83-09-00771-X.
- BioLib: 39101
- EoL: 583954
- EUNIS: 162652
- Flora of China: 200009201
- Flora of North America: 200009201
- FloraWeb: 512
- GBIF: 3052436
- identyfikator iNaturalist: 55021
- IPNI: 277970-1
- ITIS: 23041
- NCBI: 3702
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2645262
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:277970-1
- Tela Botanica: 5767
- identyfikator Tropicos: 4100029
- USDA PLANTS: ARTH
- CoL: G26R