Tautogram

Tautogram – utwór literacki, często wierszowany, zbudowany na zasadzie aliteracji, w którym każdy wers lub wyraz rozpoczyna się od tej samej litery^[1]^[2]. Przykładem łacińskiego tautogramu jest zwrot veni, vidi, vici.

Tautogram występuje:

w połączeniach imienia (imion) i nazwiska (nazwisk): Anna Andriejewna Achmatowa, Grzegorz Gerwazy Gorczycki, Katarzyna Kuczyńska-Koschany, Kazimierz Krystian Kołodziej, Pier Paolo Pasolini, Zygmunt Zeydler-Zborowski, Abelardo Alvarado Alcántara, Arvid August Afzelius, Gian Gerolamo Grumelli, Jean Jules Jusserand, Margaret Manton Merrill, Monika Miazek-Męczyńska, Mamert Miż-Miszyn, Marta Malina Moraczewska, Manuel Martínez Murguía, Michał Marcin Mioduszewski, Gregorio Gutiérrez González, Rachel Renee Russell, Bogusława Bodzioch-Bryła, Margaret Munnerlyn Mitchell Marsh, Walery Wacław Wołodźko, Wolfgang Wilhelm Wittelsbach, Soraya Saenz de Santamaria, Frank Friday Fletcher, Václav Vilém Václavíček, David Douglas Duncan, Jacek Juliusz Jadacki
w nazwach i programach o charakterze państwowym: Polskie Państwo Podziemne, Program Powszechnej Prywatyzacji
w nazwach budowli: Golden Gate,
w tytułach dzieł literackich i filmowych: Love’s labour’s lost (William Szekspir), Sen srebrny Salomei (Juliusz Słowacki), Lato leśnych ludzi (Maria Rodziewiczówna), Smila's sense of snow (film w reżyserii Billego Augusta), Zwierzęca zajadłość. Z zapisków zniechęconego zoologa (Stanisław Barańczak), Constitutio Criminalis Carolina
w nazwach instytucji, firm i organizacji politycznych: Muzeum Morskie Malty (po maltańsku Mużew Marittimu ta' Malta), Zamojskie Zakłady Zbożowe, Polska Partia Przyjaciół Piwa, Polska Partia Pracy, Polska Partia Piratów, Polska Partia Postępowa
w hasłach i powiedzeniach: Pracuj Polaku powoli, Zakuć. Zdać. Zapomnieć. (studenckie).

Utworem literackim w całości złożonym z tautogramów jest książka Sekrety słów Hanny Tomaszewskiej i Zbigniewa Olkiewicza^[3]. Tautogramy pisali też w Polsce Tadeusz Boy-Żeleński i Stanisław Barańczak^[4]

Ekscytowała Edzia eteryczna Emma,

Iż przewrotnej miłości chce poznać dilemma

Póty się naprzykrzała, aż wreszcie znudzony

Edward ewakuował Emmy edredony^[5].

(Tadeusz Boy-Żeleński, Ach, co za prześliczne abecadło!)

Przypisy

↑ Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 376. ISBN 978-83-233-4066-9.
↑ Aleksandra Okopień-Sławińska, Tautogram[w:] Michał Głowiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 2002.
↑ Hanna Tomaszewska, Zbigniew Olkiewicz, Sekrety słów, Warszawa 1985.
↑ Zobacz: Stanisław Barańczak, Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne: wprowadzenie w prywatną teorię gatunków, Londyn 1995, s. 20-21.
↑ Tadeusz Boy-Żeleński: Ach, co za prześliczne abecadło!. evacska.republika.pl. [dostęp 2016-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-13)]. (pol.).

Bibliografia

Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003.
Zbigniew Trzaskowski, Rozrywki umysłowe a lingwistyka kognitywna, Slavica Litteraria, 15/2012.
James Nelson Hulme, Alliteration, Chicago 1882.

[Kraków-1] Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 376. ISBN 978-83-233-4066-9.

[Aleksandra_Okopień_Sławińska-2] Aleksandra Okopień-Sławińska, Tautogram[w:] Michał Głowiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 2002.

[Hanna_Tomaszewska_Zbigniew-3] Hanna Tomaszewska, Zbigniew Olkiewicz, Sekrety słów, Warszawa 1985.

[Zobacz_Stanisław_Barańczak-4] Zobacz: Stanisław Barańczak, Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne: wprowadzenie w prywatną teorię gatunków, Londyn 1995, s. 20-21.

[evacska.republika.pl-5] Tadeusz Boy-Żeleński: Ach, co za prześliczne abecadło!. evacska.republika.pl. [dostęp 2016-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-13)]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]