Walleria (roślina)

*Walleria*
	; Walleria gracilis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	Tecophilaeaceae
Rodzaj	Walleria
	Nazwa systematyczna
	Walleria J.Kirk; Trans. Linn. Soc. London 24: 497 (1864)
	Typ nomenklatoryczny
	W. nutans Kirk
Synonimy
	Androsyne Salisb., Gen. Pl.: 61 (1866);
	Androsyne Salisb., Gen. Pl.: 61 (1866);
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Walleria J.Kirk – rodzaj roślin należący do rodziny Tecophilaeaceae, obejmujący 3 gatunki występujące w południowej Afryce, na obszarze od Zairu i Tanzanii do RPA^[4].

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne o wysokości do 80 cm^[5].

Pęd: Podziemne, kuliste bulwocebule, nagie, o średnicy 2–4 cm, zebrane w podłużny klaster o długości 10–15 cm. Łodyga naziemna prążkowana, gładka, szorstka lub uzbrojona w kolce^[5].

Liście: Katafile liczne, położone na podziemnej części pędu, błoniaste, rurkowate^[6]. Liście łodygowe liczne, skrętoległe, siedzące lub obejmujące łodygę. Blaszka równowąska do równowąskolancetowatej (W. gracilis i W. nutans) lub jajowata do jajowatolancetowatej (W. macckenzii). Żyłka główna pod spodem blaszki szorstka lub uzbrojona w kolce^[5].

Kwiaty: Pojedyncze, wyrastające z kątów liści^[5] na długich, prostych lub zakrzywionych szypułkach, promieniste, wzniesione lub zwisające^[6]. Sześć listków okwiatu tworzących u nasady bardzo krótką rurkę, wyżej rozpostartych, a po przekwitnięciu składających się wokół zalążni. Okwiat biały, różowy, fiołkoworóżowy, białawo-niebieski do fioletowoniebieskiego i szaroniebieskiego. Sześć pręcików^[5], monomorficznych^[6] osadzonych u ujścia rurki. Nitki krótkie, pylniki wolne lub zbiegające się wokół szyjki słupka, lancetowate, pękające wierzchołkowym otworkiem^[6]. Pręciki żółte z niebieską główką (W. mackenzii) lub niebieskie z żółtą główką (W. gracilis i W. nutans). Słupek niemal górny. Zalążnia trójkomorowa, z 8 osiowo położonymi zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka nieco dłuższa od pręcików^[5], cylindryczna lub lekko stożkowata^[6], o malutkim, trójdzielnym znamieniu^[5].

Owoce: Kuliste torebki pękające komorowo. W każdej komorze 2-3 jajowate, ciemnoczerwono-brązowe nasiona, o błyszącej, gęsto pokrytej brodawkami łupinie^[5].

Biologia

Rozwój: Wieloletnie geofity cebulowe^[4].

Siedlisko: Gleby piaszczysto-gliniaste w lasach lub buszu (W. mackenzii) lub gleby piaszczyste na sawannach i zboczach górskich (W. gracilis i W. nutans)^[5].

Genetyka: Komórki Walleria mają 24 chromosomy, tworzące 12 pary homologicznych^[7].

Systematyka

Jeden z rodzajów w rodzinie Tecophilaeaceae^[8]. We wcześniejszych ujęciach taksonomicznych rodzaj zaliczany był do rodziny liliowatych (Liliaceae) oraz był wyodrębniany do monotypowej rodziny Walleriaceae Takht.^[8].

Gatunki^[4]

Walleria gracilis (Salisb.) S.Carter
Walleria mackenziei J.Kirk
Walleria nutans J.Kirk

Nazewnictwo

Etymologia nazwy naukowej: Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Horacego Wallera, który w czasie podróży po centralnej Afryce w 1863 r. zebrał pierwsze okazy tych roślin^[6].

Homonimy^[9]: Walleria Nel, Bechly, Delclòs & Huang, 2009 to również rodzaj wymarłych ważek zaliczonych do rodziny Isophlebiidae

Zastosowania

Bulwocebule Walleria nutans są spożywane przez ludy Tswana, Khoikhoi i buszmeńskie, po upieczeniu w gorącym popiele. Są bardzo sycące i przypominają w smaku gotowane ziemniaki. Bulwy tej rośliny są również ścierane na pastę, którą nakłada się na włosy rosnące na czole dzieci w celu ich usunięcia i "zwiększenia" rozmiaru czoła^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-08-01] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2020-08-01]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-01]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Susan Carter. Revision of Walleria and Cyanastrum (Tecophilaeaceae). „Kew Bulletin”. 16 (2), s. 185, 1962. JSTOR. DOI: 10.2307/4118809. ISSN 0075-5974. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f J. C. Manning, P. Goldblatt. A revision of Tecophilaeaceae subfam. Tecophilaeoideae in Africa. „Bothalia”. 42 (1), s. 21–41, 2012-12-12. South African National Biodiversity Institute. DOI: 10.4102/abc.v42i1.6. ISSN 2311-9284. (ang.).
↑ Peter Goldblatt, John C. Manning. Chromosome Number in Walleria (Tecophilaeaceae). „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 76 (3), s. 925, 1989. JSTOR. DOI: 10.2307/2399656. ISSN 0026-6493. (ang.).
↑ ^a ^b Genus: Walleria. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-08-01].
↑ GBIF Backbone Taxonomy. [dostęp 2020-08-01].
↑ Walleria nutans. [dostęp 2020-08-01]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-08-01] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2020-08-01]. (ang.).

[kew-4] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-01]. (ang.).

[rev-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Susan Carter. Revision of Walleria and Cyanastrum (Tecophilaeaceae). „Kew Bulletin”. 16 (2), s. 185, 1962. JSTOR. DOI: 10.2307/4118809. ISSN 0075-5974. (ang.).

[rev2-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f J. C. Manning, P. Goldblatt. A revision of Tecophilaeaceae subfam. Tecophilaeoideae in Africa. „Bothalia”. 42 (1), s. 21–41, 2012-12-12. South African National Biodiversity Institute. DOI: 10.4102/abc.v42i1.6. ISSN 2311-9284. (ang.).

[cyt-7] Peter Goldblatt, John C. Manning. Chromosome Number in Walleria (Tecophilaeaceae). „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 76 (3), s. 925, 1989. JSTOR. DOI: 10.2307/2399656. ISSN 0026-6493. (ang.).

[grin-8] Genus: Walleria. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-08-01].

[gbif-9] GBIF Backbone Taxonomy. [dostęp 2020-08-01].

[prota-10] Walleria nutans. [dostęp 2020-08-01]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]