Zajęczaki
| Lagomorpha | |||||
| Brandt, 1855[1] | |||||
| Okres istnienia: oligocen–holocen | |||||
 Przedstawiciel zajęczaków – królik europejski (Oryctolagus cuniculus) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Magnordo | |||||
| Nadrząd | |||||
| Rząd |
zajęczaki | ||||
| |||||
| Rodziny | |||||
| |||||
| Zasięg występowania | |||||
 Zasięg występowania zajęczaków | |||||
Zajęczaki[15][16][17], zającokształtne[18], czterosiekaczowce[16] (Lagomorpha) – rząd roślinożernych ssaków łożyskowych z nadrzędu Euarchontoglires, dawniej zaliczanych do gryzoni[16], obejmujący szczekuszkowate (Ochotonidae), zającowate (Leporidae) oraz wymarłą rodzinę sarduszkowatych (Prolagidae)[19].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]W przeszłości zajęczaki zaliczano do rzędu gryzoni, dziś stanowią odrębny rząd, który obejmuje dwie występujące współcześnie i jedną wymarłą w czasach historycznych rodzinę[20][21][19][17]:
- Ochotonidae O. Thomas, 1897 – szczekuszkowate
- Prolagidae Gureev, 1964 – sarduszkowate – takson wymarły
- Leporidae G. Fischer, 1817 – zającowate
Kopalne ślady występowania zajęczaków znane są od oligocenu[16].
Opisano również rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej i nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych rodzin[22]:
- Annalagus Shevyreva, 1996 – jedynym przedstawicielem był Annalagus margarita Shevyreva, 1996
- Bulatia Gabunia & Shevyreva, 1994 – jedynym przedstawicielem był Bulatia aksyirica Gabunia & Shevyreva, 1994
- Dituberolagus Tong Yongsheng, 1997 – jedynym przedstawicielem był Dituberolagus venustus Tong Yongsheng, 1997
- Ephemerolagus Vianey-Liaud & Lebrun, 2013 – jedynym przedstawicielem był Ephemerolagus nieveae Vianey-Liaud & Lebrun, 2013
Budowa ciała
[edytuj | edytuj kod]Zajęczaki to małe lub średnie zwierzęta, których ciało jest pokryte gęstą, miękką sierścią. Ogon krótki, także pokryty sierścią. Masa ciała tych zwierząt zawiera się w przedziale 0,1–5,5 kg, przy długości od kilkunastu do kilkudziesięciu centymetrów. Kończyny zakończone są palcami wyposażonymi w pazury. Przednie kończyny mają pięć palców, zaś tylne cztery lub pięć. Zęby stale rosną; w szczęce występują dwie pary siekaczy, w żuchwie natomiast jedna. Zęby policzkowe o wysokich koronach, oddzielone są od siekaczy długą diastemą[16].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Zajęczaki są roślinożercami, o dwuetapowej metodzie trawienia pokarmu. Wydalają dwa rodzaje kału. Pierwszy, miękki, jest ponownie zjadany, dzięki czemu możliwe jest lepsze wykorzystanie składników odżywczych pokarmu[16].
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Zajęczaki wiodą samotniczy lub stadny tryb życia. Są naziemne, niektóre gatunki kopią nory. Zamieszkują tereny otwarte, leśne i górskie. Niektóre gatunki są cenione jako zwierzęta łowne[16].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Zajęczaki są szeroko rozpowszechnione i w stanie naturalnym występują na wszystkich kontynentach (oprócz Australii)[21]. W Australii i na Nowej Zelandii zostały introdukowane. Po znacznym rozmnożeniu i rozprzestrzenieniu zostały uznane za plagę[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ von Brandt 1855 ↓, s. 295.
- ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 58. (fr.).
- ↑ J.G. Fisher von Waldheim. Adversaria zoologica. Fasciculus primus. Quaedam ad Mammalium systema et genera illustranda. De systemate Mammalium. „Mémoires de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 5, s. 386, 1817. (łac.).
- ↑ von Brandt 1855 ↓, s. 283, 319.
- ↑ R. Owen. On the characters, principles of division, and primary groups of the class Mammalia. „Journal of the Proceedings of the Linnean Society of Zoology”. 2, s. 37, 1858. (ang.).
- ↑ W. Lilljeborg: Systematisk öfversigt af de gnagande däggdjuren, glires. Uppsala: Kongl. Akad. boktryckeriet, 1866, s. 5. (szw.).
- ↑ J.V. Carus: Handbuch der Zoologie. Cz. 1: Wirbelthiere, Mollusken und Molluscoiden. Leipzig: Wilhelm Engelmann, 1868, s. 112. (niem.).
- ↑ T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 23, 1872. (ang.).
- ↑ M. Schlosser. Die Nager des europäischen Tertiärs nebst Betrachtungen über die Organisation und die geschichtliche Entwicklung der Nager überhaupt. „Palaeontographica”. 11 (3), s. 133, 1884. (niem.).
- ↑ E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 502. (niem.).
- ↑ K.E. Kinman: The Kinman System: Toward a Stable Cladisto−Eclectin. Classification of Organisms (Living and Extinct). Kansas, Hays: K.E. Kinman, 1994, s. 37. (ang.).
- ↑ А.О. Аверьянов. О положении рода Lepus в системе семейства Leporidae (Mammalia, Lagomorpha). „Зоологический Журнал”. 73 (10), s. 106, 1994. (ros.).
- ↑ A.R. Wyss & J. Meng. Application of phylogenetic taxonomy to poorly resolved crown clades: a stem-modified node-based definition of Rodentia. „Systematic Biology”. 45 (4), s. 562 (tabela 1), 1996. DOI: 10.1093/SYSBIO/45.4.559. (ang.).
- ↑ І.В. Загороднюк. Наукові назви рядів ссавців: від описових до уніфікованих. „Вісник Львів. Ун-ту”. Серія біологічна. 48, s. 36, 2008. (ukr.).
- ↑ Zygmunt Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ a b c d e f g h Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 55–61. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Zającokształtne. onet.wiem. [dostęp 2015-09-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-28)].
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Order Lagomorpha. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-27]. (ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 274–292. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Lagomorpha Brandt, 1855, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-09-27] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J.F. von Brandt. Beiträge zur nähern Kenntniss der Säugethiere Russland’s. 5. Abhandlung: Unlersuchungen uber die craniologischen Entwickelungsstufen und die davon herzuleiteten Yerwandtschaften und Classificationen der Nager der Jetztzeit, mit besonderer Beziehung auf die Gattung Castor. 2. Theil: Craniologische Charakteristik der einzeluen Nagergruppen. „Mémoires de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg”. 6e série. Seconde partie. Sciences naturelles. 7 (2), s. 1–336, 1855. (niem.).